Czym jest zapalenie płuc i w jaki sposób można je zdiagnozować?

Zapalenie płuc jest stanem zapalnym obejmującym pęcherzyki płucne lub tkankę śródmiąższową. Najczęściej powodowane jest przez bakterie. Spotyka się jednak wirusowe, pasożytnicze, grzybicze, alergiczne oraz chemiczne zapalenia płuc. Zlekceważenie objawów choroby prowadzi do szeregu groźnych powikłań, a nawet do śmierci. Ta choroba bywa groźna dla małych dzieci i osób starszych oraz tych z obniżoną odpornością. Czym jest zapalenie płuc? Jakie są jego objawy? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedź w poniższym wpisie.

Co to jest zapalenie płuc i jakie są jego rodzaje?

Zapalenie płuc to stan zapalny miąższu płuc, powodujący powstanie charakterystycznego wysięku, co przyczynia się do zmniejszenia czynnej powierzchni płuc oraz pojawienia się duszności w klatce piersiowej. Do czynników  zakaźnych wywołujących zapalenie płuc zalicza się wirusy, bakterie, grzyby lub pasożyty. W zależności od tego, jaki drobnoustrój wywołał rozwój choroby, leczenie wygląda inaczej.

Biorąc pod uwagę lokalizację stanu zapalnego, wyróżniamy:

• odoskrzelowe (płacikowe lub zrazikowe) zapalenie płuc. Zaczyna się ono zwykle od zapalenia oskrzeli, z których drobnoustroje przenikają do płuc;
• płatowe zapalenie płuc, zwane krupowym. Proces chorobowy toczy się w jednym płacie płuca oraz w pokrywającej go opłucnej. Wywoływane jest zazwyczaj przez paciorkowca zapalenia płuc;
• segmentalne zapalenie płuc. Proces chorobowy toczy się w konkretnym segmencie płuca.

Ze względu na mechanizm wywołujący chorobę możemy wyróżnić:

• bakteryjne zapalenie płuc, wywołane przez gram(-), gram(+), tlenowe lub beztlenowe bakterie. Najczęstsze z nich to Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc) oraz Haemophilus influenzae;
• wirusowe zapalenie płuc, wywołane głównie przez: wirus grypy, różyczki, adenowirusy, czy koronawirusy;
• grzybicze zapalenie płuc, spowodowane obecnością Candida albicans lub grzybów z rodzaju Aspergillus;
• zachłystowe, zapalenie płuc. Narażone są na nie osoby cierpiące z powodu refluksu żołądkowo-przełykowego;
• pasożytnicze zapalenie płuc, wywołane obecnością Toxoplasma gondi, Plasmodium malariae, Ascaris lumbricoides;
• alergiczne zapalenie płuc, spowodowane przez alergeny krążące w powietrzu, dym papierosowy, pyły;
• chemiczne zapalenie płuc spowodowane przez substancje toksyczne: pary, pyły
• samoistne (idiopatyczne) zapalenie płuc, którego przyczyny dotychczas nie zostały dokładnie poznane. W wyniku tej choroby dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w pęcherzykach płucnych oraz ich włóknienia, co powoduje przewlekłe problemy z oddychaniem.

Istnieje też klasyfikacja zapalenia płuc mówiąca o miejscu zachorowania. Mamy tutaj:

• szpitalne zapalenie płuc spowodowane obecnością bakterii szpitalnych (np. Pseudomonas aerugiosa, Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureeus), które są oporne na większość stosowanych antybiotyków:
• pozaszpitalne zapalenie płuc, wywołane obecnością alergenów lub drobnoustrojami nienależącymi do opornych wielolekowo.

Kto jest narażony na wystąpienie zapalenia płuc?

Na zapalenie płuc są szczególnie narażone osoby starsze oraz z obniżoną odpornością.

Zwiększone ryzyko szpitalnego zapalenia płuc mają osoby:

• leczone antybiotykami dłużej niż 90 dni,
• przebywające w szpitalu dłużej niż 2 dni,
• przebywające w zakładzie opiekuńczym lub w domu opieki społecznej,
• przebywające w oddziale intensywnej opieki lekarskiej,  poddane wymuszonemu oddychaniu;
• przyjmujące leczenie dożylne,
• w trakcie leczenia immunosupresyjnego,
• w trakcie leczenia onkologicznego,
• trwale unieruchomione w łóżku.

Zwiększone ryzyko zachorowania na pozaszpitalne zapalenie płuc mają osoby:

• palące papierosy,
• chore na przewlekłą niewydolność serca,
• pracujące w dużym zapyleniu i zanieczyszczeniu środowiska,
• chore na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP),
• niedostatecznie dbające o higienę jamy ustnej.

Jakie są objawy zapalenia płuc?

Objawy zapalenia płuc mają zazwyczaj charakter ostry i rozwijają się bardzo szybko. Wśród nich wymienić można: trudności w oddychaniu, dreszcze, wysoką gorączkę, bóle mięśni oraz charakterystyczny kaszel, podczas którego odpluwana jest zielona wydzielina. Należy jednak pamiętać, że w zależności od rodzaju zapalenia płuc objawy mogą różnić się od siebie.

Bakteryjne zapalenie płuc

Rozwija się ono bardzo szybko, objawy mu towarzyszące to: bardzo wysoka (około 40^oC) gorączka, dreszcze i zimne poty, osłabienie i suchy kaszel. Dodatkowo chory na bakteryjne zapalenie płuc zgłasza ból w piersiach, ból brzucha oraz nudności.

Wirusowe zapalenie płuc

Rozwój wirusowego zapalenia płuc przebiega dwufazowo. W pierwszej fazie pojawiają się: gorączka, dreszcze, ogólne rozbicie oraz ból mięśni i stawów. W drugiej fazie występuje silny i uporczywy suchy kaszel, a pacjent zgłasza duszności.

Chemiczne zapalenie płuc

Objawy chemicznego (zachłystowego) zapalenia płuc różnią się od pozostałych. Początkowo też występują duszności i ból w klatce piersiowej. Później pojawiają się: świszczący oddech, problemy z oddychaniem oraz kaszel. Osoba cierpiąca na zachłystowe zapalenie płuc ma też przebarwienia na skórze, czego nie obserwujemy przy bakteryjnym i wirusowym zapaleniu płuc.

Jak rozpoznać zapalenie płuc?

Do postawienia diagnozy lekarz zbiera dokładny wywiad od pacjenta oraz przeprowadza badanie fizykalne, które umożliwia usłyszenie specyficznych trzeszczeń w płucach. Kolejnym krokiem jest zlecenie prześwietlenia klatki piersiowej, na którym w przypadku zapalenia płuc widoczne jest zaciemnienie. Zdjęcie RTG wykonywane jest również po zakończeniu leczenia jako badanie kontrolne.

Innymi badaniami zlecanymi przy rozpoznaniu zapalenia płuc są oznaczenia laboratoryjne. Najbardziej podstawowym badaniem jest morfologia krwi oraz pomiar stężenie we krwi wskaźników stanu zapalnego – białek  ostrej fazy: białka C-reaktywnego (CRP) i prokalcytoniny (PCT) czy wykonanie dość niespecyficznego badania, jak odczyn Biernackiego (OB). Podwyższone wskaźniki świadczą o istnieniu stanu zapalnego w organizmie.

Dodatkowo diagnostyka w kierunku zapalenia płuc może być wzbogacona o bronchoskopię. W jej trakcie pobierany jest materiał z dróg oddechowych i jamy opłucnej na posiew mikrobiologiczny celem dokładnej identyfikacji drobnoustroju wywołującego chorobę i oznaczenie jego wrażliwości na leki (lekooporności) j Wykonanie antybiogramu jest niezmiernie ważne przy podejrzeniu szpitalnego zapalenia płuc. Pozwala na określenie lekooporności bakterii oraz na zastosowanie odpowiedniego leczenia.

Jak leczy się zapalenie płuc?

Leczenie zapalenia płuc zależy od czynnika wywołującego chorobę. W przypadku bakteryjnego zapalenia płuc podstawą jest leczenie antybiotykami. Dodatkowo podaje się leki łagodzące objawy zapalenia płuc, czyli leki przeciwgorączkowe i przeciwkaszlowe. Przyjmując antybiotyki, nie należy też zapominać o lekach osłonowych oraz zawierających żywe kultury bakterii.

Jakie są najczęstsze powikłania po zapaleniu płuc?

Najczęstszym powikłaniem zapalenia  płuc jest bakteriemia, czyli pojawienie się bakterii we krwi. To stan zagrażający życiu, może bowiem doprowadzić do sepsy i wstrząsu septycznego.

Drugim częstym powikłaniem po zapaleniu płuc jest ropień opłucnej. Rozwija się on w wyniku nagromadzenia płynu w opłucnej. Jeśli w porę nie podejmie się leczenia i nie usunie się gromadzącego się płynu za pomocą drenu, to zaczną się w nim rozwijać bakterie.

Kolejnym powikłaniem po chorobie jest obecność ropni płuc, czyli przestrzeni w płucach niszczonych przez bakterie, w których gromadzi się ropa.

Chronicznym powikłaniem po leczeniu zapalenia płuc jest niewydolność oddechowa.

Autor: Marta Szarawarska

Bibliografia

1. J. Ptak i in., Badania obrazowe w zapaleniu płuc u dorosłych, „Pneumonologia i Alergologia Polska” 2011, s. 57–66.
2. A. Szczeklik, Interna Szczeklika. Duży podręcznik, Medycyna Praktyczna, 2022, s. 763–788.