Denga - choroba tropikalna objawiająca się gorączką

Denga jest objawiającą się gorączką, jedną z najczęstszych chorób tropikalnych wśród turystów powracających z egzotycznych wyjazdów. Jest chorobą wirusową przenoszoną przez komary. W większości przypadków przebiega bezobjawowo, jednak w ciężkiej postaci może prowadzić do krwotoków i wstrząsu. Jak objawia się denga i w jaki sposób można jej zapobiegać?

Denga – co to jest?

Choroba denga to infekcja wirusowa przenoszona przez zakażone komary gatunku Aedes aegypti lub rzadziej Aedes albopictus, zwane też komarami tygrysimi ze względu na ich charakterystyczne ubarwienie. Zakażone komary przenoszą wirusa dengi na człowieka, same też tą drogą się zakażając. Okres wylęgania, czyli inkubacji choroby (od momentu ukłucia przez zakażonego komara do wystąpienia objawów) wynosi 3-14 dni, średnio 4 do 7 dni.

W 75-80% przypadków przebieg jest bezobjawowy, a w 10-15% łagodny. Ale u 5% osób przebieg dengi jest ciężki.

Wirus denga

Wirus denga (DENV) występuje w czterech odmianach (serotypach) od 1 do 4. Przechorowanie daje odporność na całe życie, ale tylko na jeden serotyp wirusa. Nie chroni natomiast przed pozostałymi trzema odmianami. Wirus denga przenosi się z człowieka na człowieka tylko za pośrednictwem komara Aedes. Komar zaraża się od chorego człowieka będącego w okresie wiremii (obecności wirusa we krwi) czyli kilka, kilkanaście godzin przed wystąpieniem objawów aż do czasu ustąpienia gorączki, a także od osób z bezobjawowym przebiegiem infekcji.

Denga występuje w rejonach klimatu tropikalnego i subtropikalnego; w południowej i południowo-wschodniej Azji, Ameryce Południowej i Środkowej, na wyspach Pacyfiku i w niektórych krajach Afryki Subsaharyjskiej. Sprzyjające warunki środowiskowe dla rozwoju komarów Aedes powodują, że odnotowywane są przypadki dengi również w Europie południowej (Chorwacja, Francja, Hiszpania, Włochy czy portugalska wyspa Madera). Niestety zmiany klimatu oraz szybko postępująca urbanizacja powodują, że zasięg występowania komarów przenoszących wirusa się zwiększa. Najwięcej zachorowań wśród ludności miejscowej odnotowuje się w Azji, gdzie wirus denga jest najczęstszą przyczyną zgonów wśród dzieci. Choroba nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka.

Wymienione gatunki komarów, mogą przenosić również inne groźne choroby zakaźne, m.in. wirusa Zika, żółtą gorączkę i chikungunya. Komary są aktywne głównie w ciągu dnia i występują na terenach miejskich i podmiejskich. Szczyt ich aktywności przypada na wczesne godziny ranne i tuż przed zachodem słońca.

Gorączka krwotoczna denga

Choroba denga należy do grupy wirusowych gorączek krwotocznych – grupy chorób zakaźnych, których cechą wspólną jest podobny przebieg kliniczny. Oprócz dengi, należą do niej: żółta gorączka, gorączka Zachodniego Nilu, gorączka Lassa, gorączka krwotoczna Ebola czy gorączka krwotoczna Marburg.

Gorączka denga – objawy

Ze względu na względnie długi okres wylęgania choroby (maksymalnie nawet 14 dni), objawy mogą się pojawić już po powrocie z podróży. Ważne jest zgłaszanie niepokojących objawów, a przede wszystkim gorączki, do ośrodka medycyny tropikalnej lub najbliższego oddziału zakaźnego.

Choroba denga ma przebieg fazowy:

• okres gorączkowy (gorączka denga) – po okresie inkubacji pojawia się wysoka gorączka, silny ból głowy, często ból umiejscowiony za gałkami ocznymi, ból mięśni i stawów, osłabienie, brak łaknienia, nudności, powiększenie węzłów chłonnych, wysypka, zmiany rumieniowe głównie na kończynach. Niekiedy występuje zapalenie gardła lub spojówek. Po kilku dniach do około tygodnia gorączka ustępuje, dłużej może się utrzymywać brak łaknienia, osłabienie i złe samopoczucie;

• okres krytyczny – u części chorych dochodzi do rozwoju gorączki krwotocznej denga – postaci o ciężkim przebiegu. Po 24-48 godzinach od ustąpienia gorączki dochodzi do szybkiego pogorszenia stanu zdrowia. W wyniku zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych dochodzi do gromadzenia się płynów w jamach ciała i do zaburzeń krzepnięcia krwi. Typowym objawem są krwawienia, najczęściej z błon śluzowych (nosa, jamy ustnej, dróg rodnych) oraz przewodu pokarmowego. Może dojść do wstrząsu lub niewydolności oddechowej.

Tak zwane objawy alarmowe świadczą o progresji okresu gorączkowego do krytycznego okresu choroby, która wymaga wówczas leczenia w warunkach szpitalnych. Wśród objawów alarmowych wymienia się:

• silny ból lub tkliwość brzucha,
• uporczywe wymioty,
• przyspieszony oddech,
• niepokój lub ospałość.

Okres zdrowienia jest długi – trwa kilka tygodni. Przechorowanie dengi zazwyczaj nie pozostawia długotrwałych następstw zdrowotnych.

Denga – diagnostyka

W diagnostyce zakażenia wirusem denga wykorzystuje się następujące badania:

• identyfikacja materiału genetycznego wirusa we krwi metodą molekularną PCR,
• oznaczenie poziomu swoistych przeciwciał IgG lub IgM we krwi,
• wykrycie antygenu wirusa za pomocą szybkich testów kasetkowych,
• inne badania laboratoryjne: morfologia krwi obwodowej (charakterystyczna dla zakażenia jest spadek liczby leukocytów i płytek krwi), u chorych w ciężkim stanie obserwuje się wzrost hematokrytu oraz wzrost aktywności enzymów wątrobowych ALT i AST.

Denga – leczenie

Nie ma leczenia przyczynowego choroby, jednak szybkie wykrycie pogarszania się stanu zdrowia w ciężkiej postaci dengi i dostęp do odpowiedniej opieki medycznej zmniejsza śmiertelność do mniej niż 1%. Ciężka postać dengi wymaga hospitalizacji. Leczenie polega głównie na zwalczaniu objawów: nawadnianiu, obniżaniu gorączki i zmniejszaniu odczuwania bólu oraz korygowaniu zaburzeń krzepnięcia krwi. W przebiegu postaci łagodnej stosowane jest leczenie ambulatoryjne. Ważne jest, aby unikać niesteroidowych leków przeciwzapalnych takich jak aspiryna, ibuprofen, gdyż mogą zwiększać ryzyko krwawień. Można stosować paracetamol.

Denga – szczepienie

Dotychczas jedyna dostępna szczepionka przeciwko gorączce denga, była stosowana wyłącznie w krajach z wysokim odsetkiem zachorowania. Otrzymywali ją mieszkańcy terenów endemicznych wirusa denga, którzy mieli odnotowany co najmniej jeden epizod zakażenia.

W 2022 Europejska Agencja Leków pozytywnie oceniła jakość nowej szczepionki, opracowanej dla osób powyżej 4 roku życia, niezależnie od wcześniejszego statusu zachorowania. W przypadku tej szczepionki, może być ona przyjmowana również przez mieszkańców krajów UE oraz krajów spoza UE.

Denga – zapobieganie

Zapobieganie zakażeniu wirusem denga polega przede wszystkim na ochronie przed ukłuciami przez komary. Niezbędnym postępowaniem jest:

• zabezpieczenie miejsca noclegu: najlepiej, gdyby to było klimatyzowane pomieszczenie ze szczelnym drzwiami i oknami. Jeżeli nie jest to możliwe należy zaopatrzyć się w moskitierę, którą należy zamontować na łóżkiem a jej brzegi zawinąć pod materac. Można również stosować siatki na okna i drzwi;
• stosowanie repelentów, czyli środków odstraszających owady, zwykle w postaci balsamów, aerozoli, płynów lub kremów. Najskuteczniejsze są preparaty zawierające jedną z substancji: DEET w stężeniu 30-50%, ikarydynę w stężeniu 20% lub IR3535. Preparaty należy stosować na nieuszkodzoną skórę osłoniętych części ciała;
• zakładanie ubrania zasłaniającego ciało: długie rękawy, spodnie z długimi nogawkami, chusty, które można wcześniej spryskać środkiem owadobójczym lub repelentem.

Do każdej egzotycznej podróży należy się odpowiednio przygotować. Warto odpowiednio wcześniej, czyli minimum 6-8 tygodni przed, zgłosić się poradni medycyny podróży, gdzie lekarz udzieli wyczerpujących informacji o zagrożeniach związanych z konkretną destynacją i jak się przygotować np. poprzez szczepienia, środki ochrony osobistej, profilaktyki czy odpowiedni skład apteczki podręcznej. Na konsultację w poradni należy dostarczyć podstawowe informacje o planowanym wyjeździe oraz o swoim stanie zdrowia.

Autor: Mgr Renata Grzelik