Badania na cukrzycę - jak rozpoznać chorobę?

Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną. Zapada na nią coraz więcej osób, przy czym stale obniża się wiek zachorowania. Nieleczona prowadzi do ciężkich powikłań i znacznie skraca czas życia. Warunkiem skutecznego leczenia jest wczesne rozpoznanie, najlepiej jeszcze zanim wystąpią pierwsze objawy. Jakie badania na cukrzycę pozwalają szybko wychwycić nieprawidłowości?

Co należy wiedzieć o cukrzycy?

Objawy cukrzycy są zróżnicowane, a zależą od jej typu i dynamiki rozwoju choroby. W cukrzycy typu 2 często pozostają niezauważone.

Zaniepokojenie powinny wzbudzić m.in.:

• wielomocz, wzmożone pragnienie i cechy odwodnienia;
• utrata masy ciała (czasami mimo wzrostu apetytu);
• osłabienie, senność;
• skłonności do infekcji układu moczowego lub ropnych zakażeń skóry.

W uproszczeniu wyróżnia się dwa typy cukrzycy (choć naprawdę istnieje ich więcej):

• typu 1, występująca w 10% przypadków i dotycząca głównie dzieci i młodzieży, spowodowana uszkodzeniem komórek β trzustki odpowiedzialnych za wytwarzanie insuliny, prowadzącym do bezwzględnego braku insuliny
• typu 2, ujawniająca się w wieku dorosłym, towarzysząca otyłości, wynikająca z predyspozycji genetycznych. Spowodowana jest insulinoopornością tkanek i względnym niedoborem insuliny.

Te dwa typy cukrzycy mają różny przebieg i leczy się je w inny sposób, ale wspólnym mianownikiem są zaburzenia poziomu glukozy (glikemii) oraz insuliny we krwi. Dzięki temu możliwe jest wczesne rozpoznanie problemu przy pomocy bardzo prostych badań wykonywanych przez każdą pracownię analityczną.

SPRAWDŹ: Gotowy pakiet badań w kierunku cukrzycy

Badania na cukrzycę

Diagnostyka cukrzycy powinna zostać przeprowadzona w każdym przypadku pojawienia się wskazujących na nią objawów. Niemniej jednak warto pamiętać, że badania przesiewowe zaleca się wykonywać co rok w grupach zwiększonego ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2 (czyli, np. u osób z nadwagą lub otyłością, nadciśnieniem tętniczym czy po przebytej cukrzycy ciążowej) oraz co 3 lata u wszystkich osób w wieku ≥ 45 lat.

Poziom glukozy – najprostsze badanie, zwykle rutynowo wykonywane przy okazji badań wstępnych i okresowych, a także badań kierowców. Polega na oznaczeniu poziomu glukozy we krwi żylnej pobranej na czczo, tzn. 8-14 godzin po ostatnim posiłku. Wynik pomiaru powinien zmieścić się w przedziale 70- 99 mg/dl (3,9 – 5,5 mmol/l).

Doustny test tolerancji glukozy, czyli Test obciążenia glukozą (OGTT) – Więcej informacji o stanie zdrowia można uzyskać, łącząc oznaczenie poziomu glukozy z doustnym testem tolerancji glukozy. Badanie to wykonywane jest w przypadku przekroczonego stężenia glukozy we krwi na czczo. Czasem spotyka się określenia: „test obciążenia glukozą” albo „krzywa cukrowa”. To badanie jest również proste i można wykonać je w każdym laboratorium. Badanie wykonuje się 8-14 godzin po ostatnim posiłku, po 3 dniach spożywania swojej przeciętnej diety. Zaczyna się od pobrania krwi w celu oznaczenia poziomu glukozy na czczo, a zaraz potem badany przyjmuje 75 g glukozy rozpuszczonej w około 300 ml wody. Po upływie dwóch godzin po raz drugi pobiera się krew na oznaczenie glikemii. Prawidłowy poziom glukozy po upływie 120 minut wynosi < 140 mg/dl (<7,8 mmol/l).

Żeby badanie miało wartość diagnostyczną, badany musi zastosować się do kilku zasad:

• w okresie kilku dni przed badaniem należy odżywiać się normalnie; znaczne ograniczenie spożycia węglowodanów może fałszować wynik;
• nie należy przeprowadzać badania w czasie choroby: infekcji, gorączki, stanów zapalnych;
• roztwór glukozy trzeba wypić w czasie nie dłuższym niż 5 minut;
• w okresie pomiędzy kolejnymi pobraniami krwi, nie wolno opuszczać poczekalni, niczego jeść, pić ani palić papierosów. Należy do minimum ograniczyć aktywność fizyczną, spędzając ten czas w pozycji siedzącej.

Hemoglobina glikowana (HbA1c) – do postawienia diagnozy cukrzycy można wykorzystać również wynik pomiaru hemoglobiny glikowanej – HbA1c. Cukrzycę rozpoznaje się wówczas, gdy wartość jest równa lub przekracza 6,5% (48mmol/mol). Parametr ten nadaje się również do monitorowania przebiegu choroby, ponieważ stężenie HbA1c odzwierciedla średnią glikemię w ciągu ostatnich 3 miesięcy.

 Cukrzyca − badania dodatkowe

Do podstawowych badań należą przede wszystkim: poziom glikemii na czczo oraz doustny test tolerancji glukozy. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić dodatkowe, nieco bardziej zaawansowane badania na cukrzycę, do których przykładowo należą także:

Stężenie peptydu C we krwi – to badanie jest wykonywane po rozpoznaniu cukrzycy, jeśli pojawiają się wątpliwości co do jej typu. Polega na ocenie rezerw wydzielniczych trzustki, czyli zdolności komórek ß trzustki do produkcji insuliny. Zlecane jest już po zdiagnozowaniu cukrzycy.

Oznaczenie stężenia autoprzeciwciał – Badanie zlecane po rozpoznaniu cukrzycy typu I. Ma ono na celu potwierdzenie procesu autoimmunizacyjnego. Polega na oznaczeniu poziomu pięciu znanych autoprzeciwciał: przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego, przeciwko fosfatazom tyrozyny, przeciwko antygenom cytoplazmatycznym komórek β, przeciwko insulinie endogennej oraz przeciwciała przeciwcynkowe,

Poziom insuliny we krwi i ocena wrażliwości na insulinę metodą HOMA-IR – badanie poziomu insuliny można wykonać na tej samej próbce krwi, w której oznaczano poziom glukozy. Wskaźnik insulinooporności wylicza się na podstawie odpowiedniego wzoru. 

Badania na cukrzycę − cena

Podstawowe badanie w kierunku cukrzycy, czyli oznaczenie poziomu glukozy we krwi, można wykonać także z własnej inicjatywy przy okazji innych badań zleconych przez lekarza. Wynik pojedynczego oznaczenia nie przesądza o diagnozie, ale może być sygnałem, że potrzebna jest wizyta u lekarza specjalisty i dalsze badania, a zapewne również zmiana diety i zwiększenie aktywności fizycznej. Koszt oznaczenia poziomu glukozy w surowicy krwi oscyluje zazwyczaj w granicach 10-15 zł.