Dieta na trzustkę - co wspomaga pracę trzustki?

Trzustka jest narządem stanowiącym element układu pokarmowego, zlokalizowanym w górnej części jamy brzusznej. Wydziela do przewodu pokarmowego oraz do krwi szereg substancji odpowiedzialnych za trawienie pokarmu i regulację poziomu glukozy. Jaka dieta wspiera funkcjonowanie trzustki i czego unikać, aby jej nie zaszkodzić?

Trzustka – rola w organizmie

Tak zwana zewnątrzwydzielnicza część trzustki, odpowiedzialna jest za produkcję soku trzustkowego, który wydzielany do dwunastnicy (fragment jelita zlokalizowany bezpośrednio za żołądkiem) bierze udział w trawieniu pokarmu. Składnikami soku trzustkowego są elektrolity, śluz oraz enzymy trawiące białka (trypsyna, chymotrypsyna, karboksypeptydaza, elastaza), tłuszcz (lipaza, fosfolipaza, esteraza), węglowodany (α-amylaza) i kwasy nukleinowe. Wewnątrzwydzielnicza część trzustki produkuje z kolei substancje, które określa się mianem hormonów. Wydzielane do krwi obniżają (insulina) lub podwyższają (glukagon) poziom glukozy we krwi, hamują wydzielanie soku trzustkowego (polipeptyd trzustkowy) lub wpływają na regulację wydzielania glukagonu i insuliny (somatostatyna).

Trzustka – choroby

Choroby trzustki mogą być spowodowane upośledzeniem funkcji zewnątrz- lub wewnątrzwydzielniczej narządu. W przypadku upośledzenia funkcji zewnątrzwydzielniczej objawy wynikają z zaburzonej produkcji soku trzustkowego lub/i aktywacji enzymów trawiennych jeszcze w obrębie narządu. Przykładem choroby związanej z upośledzeniem zewnątrzwydzielniczej funkcji trzustki jest zapalenie trzustki, które może przebiegać w postaci ostrej i przewlekłej.

Upośledzenie funkcji wewnątrzwydzielniczej trzustki wiąże się z zaburzeniem gospodarki węglowodanowej organizmu, a chorobą wynikającą z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny jest cukrzyca.

Dieta wspomagająca trzustkę

„Dieta na trzustkę” powinna być dopasowana do stanu zdrowia. Jeśli jesteśmy zdrowi i chcemy profilaktycznie zapobiegać chorobom trzustki, nasza dieta powinna przede wszystkim opierać się o zasady piramidy żywieniowej. Zasady te pomagają w skomponowaniu prawidłowo zbilansowanej diety oraz zwracają uwagę na właściwe proporcje spożywanych produktów. W pierwszej kolejności zaleca się spożywanie produktów zbożowych z pełnego ziarna.

Istotne jest uwzględnienie w posiłkach warzyw i owoców, przy czym większy nacisk powinno kłaść się na warzywa. Wśród nich powinny znaleźć się warzywa strączkowe. Należy wystrzegać się czerwonego mięsa, ponieważ jego jedzenie wymienia się wśród czynników odpowiedzialnych za rozwój raka trzustki. Można zastąpić go rybami i drobiem. Z produktów mlecznych i innych należy wybierać te o niskiej zawartości tłuszczu, a zamiast słodkich przekąsek spożywać nasiona i orzechy.

W profilaktyce cukrzycy warto z diety wyeliminować nadmiar cukru i słodzonych napojów oraz produkty wysokoprzetworzone typu fast food, batony i wafelki. Smażenie i grillowanie należy zastąpić gotowaniem na parze, duszeniem lub pieczeniem. Profilaktyka chorób trzustki uwzględnia również utrzymywanie prawidłowej masy ciała, rezygnację z palenia papierosów oraz spożywania alkoholu.

Dieta odciążająca trzustkę

Dieta odciążająca trzustkę, stosowana jest u osób z toczącym się w obrębie narządu procesem chorobowym. Na przykład w ciężkich przypadkach ostrego zapalenia trzustki stosuje się wręcz leczenie żywieniowe, które odbywa się na oddziale szpitalnym (np. żywienie przez zgłębnik nosowo – jelitowy). W przypadku łagodnego przebiegu zapalenia trzustki lub po nim, dieta chorych opiera się na pokarmach ubogotłuszczowych.

Uwzględnia również spożywanie posiłków częściej, ale w mniejszych porcjach. Wyklucza przede wszystkim alkohol, pieczywo razowe, potrawy smażone i pieczone, ciasta z kremem, tłuste wędliny, gruboziarniste kasze, cebulę, kapustę i fasolę, a także dodatki do potraw, typu śmietana i majonez. Potrawy powinny być gotowane lub przygotowywane na parze. Z produktów nabiałowych zaleca się spożywanie tych z niską zawartością tłuszczu (mleko 0,5%, chudy twaróg), z mięs dopuszczone jest chude mięso drobiowe lub cielęcina. Warzywa powinno spożywać się w postaci gotowanej, a soki owocowe i warzywne, ale także kawę i herbatę należy rozcieńczać.

W trakcie spożywania posiłków i po nich chory powinien wnikliwie obserwować reakcję swojego organizmu i unikać produktów, po których odczuwa dyskomfort (wzdęcia, bóle brzucha, przelewanie). Ze względu na znaczne wyeliminowanie tłuszczu z diety, chory musi pamiętać o suplementacji witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach – A, D, E, K, w dawkach zalecanych przez lekarza prowadzącego.

Rozpoznaniu choroby trzustki powinna towarzyszyć nieodległa wizyta u dietetyka klinicznego, którego zadaniem jest skomponowanie diety odciążającej trzustkę i wytłumaczenie pacjentowi znaczenia właściwego odżywiania w trakcie choroby. Prawidłowe postępowanie dietetyczne pacjentów z chorobami trzustki wraz ze stosowaniem farmakoterapii jest sposobem na spowolnienie procesu chorobowego, wyeliminowanie dolegliwości oraz profilaktykę powikłań towarzyszących chorobie.

Trzustka – jak wspomóc jej pracę?

Funkcjonowanie trzustki mogą wspomóc niektóre zioła. Wśród nich wymienia się pokrzywę, glistnik jaskółcze ziele, bylicę piołun, czarnuszkę siewną, mniszka lekarskiego, tymianek, chmiel zwyczajny oraz owoce kopru ogrodowego. Niektóre z nich mają działanie przeciwzapalne, inne bakteriobójcze i żółciopędne. Stosując zioła należy jednak pamiętać o ich możliwym oddziaływaniu wraz zażywanymi lekami.

Przed rozpoczęciem ich przyjmowania, należy zabrać je na wizytę lekarską i upewnić się czy można je łączyć z lekami i czy nie wchodzą z nimi w interakcje. Łączenie kilku preparatów może prowadzić do wystąpienia groźnych działań niepożądanych, dlatego należy zażywać je wyłącznie według zaleceń lekarskich.