Dieta przy endometriozie – co jeść, a czego unikać?

Prawidłowe odżywianie jest jednym z kluczowych czynników wpływających na nasze zdrowie, zarówno w kontekście zapobiegania chorobom, jak i ich leczenia. Nieprawidłowa dieta może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, w tym otyłości, cukrzycy typu 2, chorób serca, nadciśnienia, chorób układu pokarmowego i wielu innych. Czy w przypadku endometriozy, dieta ma równie duże znaczenie?

Endometrioza i dieta na endometrium

Endometrioza to przewlekła, nienowotworowa choroba, w której komórki błony śluzowej trzonu macicy (endometrium) rosną poza jamą macicy (ektopowo) zachowując swoją aktywność wydzielniczą. Endometrium to tkanka wyściełająca macicę, niezbędna do zagnieżdżenia się zarodka, która cyklicznie się odnawia i złuszcza podczas miesiączki. Gdy tkanka ta rośnie poza macicą, powoduje różnego rodzaju objawy i komplikacje.

Sprawdź: EndomKIT – badanie z krwi przy diagnostyce endometriozy

Przyczyny powstawania endometriozy nie są w pełni poznane, ale teorie uwzględniają czynniki genetyczne, mechanizmy autoimmunologiczne oraz zaburzenia hormonalne. Jedna z teorii – teoria menstruacji wstecznej – zakłada, że złuszczone komórki błony śluzowej macicy przenoszone są do jajowodów i jamy otrzewnej przez cofającą się krew menstruacyjną, po czym w nowej lokalizacji osadzają się i zaczynają rozrastać.

Objawy endometriozy są różnorodne i mogą obejmować:

• silne bóle miesiączkowe,
• bóle podczas stosunku,
• obfite miesiączki lub krwawienia pomiędzy miesiączkami,
• problemy z jelitami lub pęcherzem moczowym,
• ból podczas wypróżnień i oddawania moczu,
• niepłodność,
• zmęczenie,
• bóle jamy brzusznej,
• biegunki,
• wzdęcia,
• zaparcia.

Standardowe leczenie endometriozy obejmuje różne metody, zależnie od stopnia zaawansowania choroby, objawów oraz planów rozrodczych pacjentki. Do najczęściej wykorzystywanych metod leczenia należą:

• farmakoterapia: leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, antykoncepcja;
• leczenie chirurgiczne; laparoskopia;
• leczenie niepłodności: leczenie hormonalne, inseminacje, zabiegi in vitro.

Dieta na endometriozę może być jednym z elementów wspomagających terapię u pacjentek, obok standardowych form leczenie. Co jeść zatem, a czego nie jeść przy endometriozie?

Endometrioza – co jeść a czego unikać?

Dieta nie powoduje całkowitego zaniku endometriozy, ale wspomaga redukcję stanu zapalnego i może prowadzić do ogólnej poprawy zdrowia i komfortu życia chorych. W pierwszej kolejności należy zrezygnować z wszelkiej żywności wysokoprzetworzonej i gotowych posiłków, które często zawierają dodatki niekorzystnie wpływające na zdrowie. Sprzymierzeńcami chorych na endometriozę nie są na pewno: żywność fast-food, pieczywo supermarketowe, wyroby cukiernicze czy twarde tłuszcze typu margaryny.

Czego zatem unikać w diecie na endometriozę?

Unikaj tłuszczów trans!

Tłuszcz trans występuje głównie w smażonej, przetworzonej żywności i fast foodach oraz wyrobach cukierniczych, szczególnie tych wytwarzanych przemysłowo na większą skalę. Tłuszcze trans przyczyniają się do zwiększenia produkcji czynników procesu zapalnego, co za tym idzie podsycają proces zapalny w organizmie. Dlatego smażone i przetworzone produkty jak frytki, chipsy, krakersy, pączki czy ciasteczka powinny zostać ograniczane w każdej diecie, a zupełnie wykluczone z diety chorych na endometriozę.

Unikaj spożywania czerwonego mięsa!

Badania naukowe wykazały zwiększone ryzyko rozwoju endometriozy przy dużym spożyciu czerwonego mięsa jak: wołowina, wieprzowina czy baranina. Czerwone mięso często zawiera duże ilości tłuszczu nasyconego, który może zwiększać poziom cholesterolu LDL, zwanego „złym” cholesterolem” we krwi. Wysoki poziom LDL jest powiązany również z ryzykiem chorób serca i miażdżycy. Niezdrowe tłuszcze występujące w mięsie, stymulują produkcję substancji prozapalnych w organizmie.

Unikaj cukru, słodyczy i napojów słodzonych!

Dieta bogata w cukry proste i inne węglowodany może przyczyniać się do stanu zapalnego oraz może mieć wpływ na nasilenie objawów endometriozy. Spożywanie nadmiaru cukru prostego i przetworzonych węglowodanów prowadzi do wzrostu poziomu cukru we krwi, co również stymuluje procesy zapalne w organizmie. Stan zapalny z kolei nasila objawy endometriozy. Dodatkowo dieta bogata w cukry proste prowadzi do zaburzeń mikroflory jelitowej (dysbiozy), co wpływa na rozwój stanu zapalnego w jelitach i nasilenie dyskomfortu u pacjentek z endometriozą. Należy pamiętać, że cukier dodawany jest również do różnego rodzaju napojów, soków czy syropów.

Unikaj alkoholu!

Picie alkoholu u kobiet stymuluje produkcję estrogenów. Endometrioza jest chorobą estrogenozależną i nadmiar tego hormonu może prowadzić do rozrostu komórek endometrialnych, jak również środowiska prozapalnego. U pacjentek z endometriozą zaleca się ograniczenie spożycia alkoholu lub całkowite jego wyeliminowanie, aby zmniejszyć ryzyko nasilenia objawów choroby. Ważne jest również prowadzenie zdrowego stylu życia, opartego na regularnej aktywności fizycznej, zdrowej diecie i odpowiednim odpoczynku, aby zmniejszyć stan zapalny i poprawić ogólne samopoczucie.

Nietolerancje pokarmowe

Warto wykonać diagnostykę pod kątem nietolerancji pokarmowych, takich jak nietolerancja glutenu czy nabiału. Nietolerancje pokarmowe prowadzą do stanu zapalnego w organizmie wywołanego przez niepożądane reakcje układu odpornościowego na określone składniki pokarmu lub przez reakcję organizmu na składniki pokarmowe, które nie ulegają prawidłowym procesom metabolicznym.  Dodatkowo nietolerancje pokarmowe mogą wpływać na gospodarkę hormonalną organizmu poprzez zwiększenie stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego. Nietolerancje pokarmowe mogą wywoływać objawy pokrewne endometriozie, takie jak: bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia lub biegunki, co zdecydowanie pogłębia dyskomfort u chorych. Identyfikacja i eliminacja potencjalnych źródeł nietolerancji pokarmowych może być pomocna w łagodzeniu objawów choroby.

Dieta przeciwzapalna przy endometriozie

Dieta przeciwzapalna przy endometriozie opiera się na pokarmach bogatych w przeciwutleniacze i kwasy tłuszczowe omega-3 oraz nieprzetworzonych produktach. Odpowiednio dobrane pokarmy mogą zmniejszać stany zapalne, pomagając w ten sposób zmniejszyć ból związany z chorobą.

 Udowodniono, że dieta śródziemnomorska, która obfituje w warzywa, zdrowe oleje (jak oliwa z oliwek) oraz ryby i owoce morza, zmniejsza poziom markerów stanu zapalnego.

Kilka zaleceń dotyczących diety endometrialnej

Wysoki poziom błonnika: spożywanie dużej ilości błonnika pomaga w regulacji funkcji jelitowej oraz w utrzymaniu zdrowej mikroflory jelitowej, co jest istotne dla osób z endometriozą, często doświadczających problemów z układem pokarmowym. Do takich pokarmów zaliczamy: pełnoziarniste produkty zbożowe, brązowy ryż, pełnoziarniste pieczywo, kaszę gryczaną czy płatki owsiane.

Świeże warzywa i owoce: bogate w antyoksydanty, witaminy i minerały, które uczestniczą w zmniejszeniu stanu zapalnego. Należą do nich np. szpinak, brokuły, pomidory, marchew, dynia, jagody, truskawki czy pomarańcze.

Zdrowe tłuszcze: spożywanie zdrowych tłuszczów, takich jak zawarte w rybach morskich (np. łososiu), oliwie z oliwek, orzechach, awokado i nasionach. Kwasy tłuszczowe omega-3 mają działanie przeciwzapalne i mogą pomóc w zmniejszeniu stanu zapalnego w organizmie.

Orzechy i nasiona: zawierają zdrowe tłuszcze, białko i przeciwzapalne składniki, takie jak witamina E i polifenole. W diecie mogą się znaleźć orzechy włoskie, migdały, orzechy nerkowca, siemię lniane, nasiona chia, dyni czy słonecznika.

Białko: spożywanew prawidłowych proporcjach białko jest pomocne w kontrolowaniu apetytu i unikaniu przekąsek o wysokiej zawartości cukru, które mogą zwiększać stan zapalny w organizmie.

Zioła i przyprawy: wiele ziół i przypraw ma działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Kurkuma zawiera kurkuminę, związek o silnych właściwościach przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Może być stosowana w formie suplementów lub jako dodatek do potraw. Zielona herbata zawiera dużą ilość polifenoli, które są silnymi antyoksydantami i pomagają w zwalczaniu wolnych rodników. Rumianek działa przeciwzapalnie i łagodząco na jelita. Należy pamiętać, że niektóre zioła mogą wchodzić w interakcje z lekami.

Suplementy: witamina C to stymulator systemu odpornościowego; witamina A i E wykazuje właściwości antyoksydacyjne; magnez zmniejsza dolegliwości związane z endometriozą, jak również reguluje skurcze, cynk i selen korzystnie wpływają na regulację układu immunologicznego; żelazo uzupełnia niedobory w przypadku obfitych krwawień miesięcznych.

Regularne posiłki i kontrola ilości spożywanych kalorii: regularne spożywanie posiłków i kontrola ilości spożywanych kalorii mogą pomóc w utrzymaniu równowagi hormonalnej oraz zapobieganiu wahaniom nastroju i energii, które mogą towarzyszyć endometriozie.

Właściwe nawodnienie: spożywanie odpowiedniej ilości wody jest istotne dla zdrowia ogólnego i dobrego samopoczucia

Ćwiczenia i regularny ruch mogą przynieść wiele korzyści dla chorych na endometriozę, pomagając w złagodzeniu objawów i poprawie ogólnego samopoczucia. Aktywność fizyczna poprawia krążenie krwi, regularne ćwiczenia pomagają w zmniejszeniu poziomu stresu i poprawie samopoczucia psychicznego. Jeśli potrzebujesz pomocy, rozważ współpracę z dietetykiem, który może dostosować plan do Twoich potrzeb i celów.

Dr n.med. Iwona Chromik