Erytrocyty w moczu - co oznaczają?

W osadzie moczu zdrowego człowieka, który uzyskuje się po odwirowaniu próbki moczu, nie powinny znajdować więcej niż 2* erytrocyty w przeglądanym pod mikroskopem jednym polu widzenia. Zwiększona ilość erytrocytów w moczu może świadczyć o procesie chorobowym układu moczowego, ale także być efektem stosowanej farmakoterapii. Jakie są przyczyny zwiększonej ilości erytrocytów w moczu i jakie objawy mogą jej towarzyszyć?

* Myśliwiec M. (red.). Nefrologia. Wielka interna. Medical Tribune Polska, Warszawa 2017.

Erytrocyturia – erytrocyty w moczu

Zwiększoną ilość erytrocytów w moczu określa się mianem erytrocyturii, krwinkomoczu lub krwiomoczu. W przypadku krwinkomoczu, ilość wydalanych z moczem erytrocytów nie powoduje zmiany zabarwienia próbki moczu. W przypadku krwiomoczu mamy do czynienia z próbką moczu o czerwonym zabarwieniu w różnym stopniu nasilenia, a w mikroskopowym badaniu osadu moczu erytrocyty pokrywają całe pole widzenia.

Erytrocyty w moczu – przyczyny zwiększonej ilości erytrocytów w moczu

Obecność erytrocytów w moczu spowodowana jest najczęściej procesem chorobowym w obrębie układu moczowego. Do przyczyn erytrocyturii zalicza się schorzenia urologiczne (guz nerki lub pęcherza, kamicę nerkową, krwotoczne zapalenie pęcherza) oraz nefrologiczne (głównie kłębuszkowe zapalenia nerek). Przyczyną obecności zwiększonej ilości erytrocytów w moczu może być nieprawidłowe pobranie próbki, szczególnie przez kobiety. Nie powinno pobierać się moczu do badania ogólnego w trakcie miesiączki, ze względu na możliwość zanieczyszczenia próbki moczu krwią menstruacyjną i uzyskanie niewiarygodnych wyników badania. Wśród innych przyczyn obecności erytrocytów w moczu wymienia się również terapię lekami przeciwzakrzepowymi, zaburzenia krzepnięcia (skaza krwotoczna) oraz uraz nerki.

Objawy towarzyszące erytrocyturii

Zwiększona ilość erytrocytów w moczu często jest konsekwencją poinfekcyjnego kłębuszkowego zapalenia nerek, które przebiega pod postacią tzw. zespołu nefrytycznego. W zespole nefrytycznym, wywołanym np. przez anginę lub paciorkowcowe zapalenie wsierdzia, do charakterystycznych objawów należą: nadciśnienie tętnicze, zmniejszona objętość oddawanego moczu (oliguria) z obecnością białka wydalanego w ilości <3g/dobę, krwinkomocz lub nawet krwiomocz, dający czerwono-brunatne zabarwienie moczu, z obecnością charakterystycznych dla schorzenia wałeczków czerwonokrwinkowych. Jeśli pojawiają się obrzęki, dotyczą twarzy, w szczególności okolicy oczodołowej i powiek.

W przypadku erytrocyturii spowodowanej przez kamicę moczową objawami towarzyszącymi jest ból nerki o charakterze kolki, najczęściej zlokalizowany jednostronnie w okolicy lędźwi, czyli dolnej części pleców, promieniujący do krocza, pęcherza i cewki moczowej. Można określić go jako pulsujący i falujący, a momenty jego natężenia wynikają z cyklicznego ruchu moczowodów, zastoju moczu i wzrostu napięcia torebki nerkowej.

W 95% przypadków urazów nerek (uderzenie, upadek, stłuczenie) objawem jest krwiomocz. Towarzyszy mu ból, wywołany obecnością krwiaka rozciągającego bogato unerwioną torebkę nerkową. Dolegliwości bólowe dotyczą okolicy lędźwiowej lub okolicy bocznej pleców. Często promieniują do jamy brzusznej lub klatki piersiowej. Na uraz i przyczynę krwiomoczu wskazuje zasinienie „uderzonego” miejsca.

W przypadku zwiększonej ilości erytrocytów w moczu wywołanej przez nowotwory układu moczowego charakterystyczna jest tzw. triada objawów. Poza krwiomoczem wśród objawów wymienia się wyczuwalny guz w obrębie jamy brzusznej oraz ból, zlokalizowany najczęściej w okolicy lędźwiowej.

Erytrocyturia – diagnostyka

W zależności od objawów towarzyszących zwiększonej ilości erytrocytów w moczu przeprowadza się diagnostykę w kierunku chorób, które mogą być jej przyczyną (np. diagnostyka w kierunku tocznia układowego, u pacjenta z temperaturą posiew w kierunku czynników infekcyjnych). W mikroskopowym badaniu osadu moczu bardzo ważna jest dokładna charakterystyka znajdujących się w polu widzenia erytrocytów. Powinien być określony ich kształt (np. dysmorficzne erytrocyty towarzyszą kłębuszkowemu zapaleniu nerek, a te o prawidłowym kształcie pochodzą z dolnych dróg moczowych) oraz zawartość barwnika (wyługowane lub świeże). Istotną informacją jest to, czy erytrocyty tworzą tzw. wałeczki. W przypadkach, w których nie można ustalić przyczyny zwiększonej ilości erytrocytów w moczu, badaniem rozstrzygającym jest biopsja nerki.

Czy erytrocyturię się leczy? Erytrocyturia jest objawem schorzenia, więc samej erytrocyturii się nie leczy. Należy jednak dociekać jej przyczyn i zwalczać chorobę odpowiedzialną za nieprawidłową ilość erytrocytów w moczu.