Gonadotropina kosmówkowa – jaka jest jej rola w ciąży?

Gonadotropina kosmówkowa to hormon ciążowy. Jej zadaniem jest utrzymywanie funkcji ciałka żółtego, które powstaje po uwolnieniu komórki jajowej i pełni funkcję gruczołu odpowiedzialnego za wytwarzanie progesteronu. Sprawdź, jaką jeszcze rolę odgrywa gonadotropina kosmówkowa i jak zmienia się jej poziom w organizmie. Dowiedz się, na czym polega badanie gonadotropiny kosmówkowej.

Za co odpowiada gonadotropina kosmówkowa?

Gonadotropina kosmówkowa (hCG, ang. human chorionic gonadotropin) to hormon produkowany podczas ciąży – początkowo przez zarodek, a później przez komórki łożyska (tzw. syncytiotrofoblasty). Odgrywa w trakcie ciąży liczne i bardzo ważne role. Gonadotropina kosmówkowa kontroluje proces implantacji (zagnieżdżenia się zarodka) i formowania się ciąży, uczestnicząc w takich procesach, jak:

• zapobieganie obumieraniu ciałka żółtego,
• angiogeneza (proces tworzenia się naczyń krwionośnych), 
• ochrona płodu przed matczyną odpowiedzią immunologiczną, 
• migracja trofoblastu, 
• tworzenie się kosmówki (zewnętrznej błony płodowej). 

hCG odpowiada za pobudzanie produkcji progesteronu – hormonu podtrzymującego ciążę. Gonadotropina kosmówkowa przyczynia się do nasilonego wchłaniania substancji odżywczych z krwi matki, dzięki czemu umożliwia gromadzenie energii koniecznej do rozwoju płodu. hCG pobudza rozwój płodu, uczestnicząc w aktywacji jego gruczołów dokrewnych (np. tarczycy, nadnerczy), zapoczątkowuje dojrzewanie jąder i jajników, wspiera działanie grasicy, nerek i wątroby.

Poziom gonadotropiny kosmówkowej pozwala na potwierdzenie i monitorowanie zarówno przebiegu ciąży naturalnej, jak i procedury zapłodnienia in vitro. Pełni też ważną funkcję w diagnostyce chromosomowych wad płodu w badaniach prenatalnych. Pomiar stężenia podjednostki beta hCG jest jednym z elementów testu PAPP-A (inaczej testu podwójnego), który przeprowadza się w krwi matki pomiędzy 11–14 tygodniem ciąży celem oceny ryzyka chromosomalnych wad płodu.  

Poziom gonadotropiny kosmówkowej a zaburzenie ciąży

Gonadotropina kosmówkowa to nie tylko związek produkowany fizjologicznie w prawidłowo przebiegającej ciąży. Wytwarzany może być również przez niektóre zmienione nowotworowo komórki, w tym m.in. w przebiegu ciążowej choroby trofoblastycznej (jak zaśniad groniasty całkowity i częściowy; rak kosmówki; zaśniad inwazyjny; guz miejsca łożyskowego) czy nowotworu zarodkowego. Wówczas hormon ten może pełnić funkcję markera zmian chorobowych. 

Warto też wspomnieć, że badanie stężenia beta hCG jest jednym z testów służących do rozpoznania ciąży pozamacicznej. O nieprawidłowym umiejscowieniu zarodka świadczy wolniejsze wzrastanie poziomu gonadotropiny kosmówkowej na początku ciąży, a później bardzo zmienne jej stężenie. 

Ocena poziomu gonadotropiny kosmówkowej wykorzystywana jest też w ciąży biochemicznej. Nazywa się w ten sposób poronienie na bardzo wczesnym etapie – przed upływem 6. tygodnia ciąży, czemu towarzyszy spadek poziomu hCG. Gdy stężenie gonadotropiny kosmówkowej ulega znacznemu obniżeniu i nie pojawia się krwawienie albo stężenie rośnie mimo krwawienia, to konieczna jest pilna konsultacja lekarska. Takie sytuacje mogą wskazywać, że doszło do poronienia zatrzymanego. Oznacza to obumarcie zarodka, którego organizm nie wydalił.

Kiedy wzrasta gonadotropina kosmówkowa?

Gonadotropina kosmówkowa wykrywana jest we krwi i w moczu w 2. tygodniu po zapłodnieniu. Jednak test ciążowy wykonany na tak wczesnym etapie nie zapewni wiarygodnych wyników. Należy wstrzymać się z wykonaniem go do momentu, kiedy powinno nastąpić krwawienie miesiączkowe. W kolejnych tygodniach poziom gonadotropiny kosmówkowej stopniowo rośnie. W pierwszych tygodniach ciąży stężenie hCG we krwi ulega podwojeniu co 48-72 godziny. Największe wydzielanie tego hormonu przypada na 10. tydzień ciąży (licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki). Następnie jego stężenie znacznie spada – jest kilka razy mniejsze w porównaniu z poziomem w 10. tygodniu ciąży, jednak stosunkowo wysokie utrzymuje się do końca ciąży. 

W ciążach donoszonych gonadotropina kosmówkowa wykrywana jest we krwi nawet do 30 dni po porodzie. Z przyjętymi normami dla gonadotropiny kosmówkowej pacjentka powinna zostać zapoznana przez lekarza prowadzącego ciążę.

Sprawdź też: Kiedy warto zrobić test ciążowy?

Na czym polega badanie gonadotropiny kosmówkowej?

Aby ocenić poziom gonadotropiny kosmówkowej, wykonuje się badanie z krwi. Materiałem do analizy jest krew pochodząca głównie z żyły w zgięciu łokciowym. Badanie to nie wymaga przygotowania. Nie ma konieczności bycia na czczo. Wyniki badania są w pełni wiarygodne, gdy są wykonane po 10 dniach od daty spodziewanej miesiączki. Z wynikami badania gonadotropiny kosmówkowej należy zgłosić się najlepiej do lekarza, który zlecił badanie, lub do innego specjalisty, aby ocenił je fachowym okiem.

Gonadotropina kosmówkowa a inne zaburzenia

Rola gonadotropiny kosmówkowej w kancerogenezie, czyli w procesie powstania nowotworu, w dalszym ciągu nie została w pełni poznana. Wiadomo, że hormon ten przyczynia się do rozwoju, wzrostu i szerzenia się nowotworów. Podejrzewa się, że odpowiedzialny jest za hamowanie procesów prowadzących do śmierci komórek nowotworowych. Nowotwory charakteryzujące się wydzielaniem hCG są bardziej oporne na leczenie i mają większy potencjał tworzenia przerzutów, co związane jest z gorszym rokowaniem. Dlatego też oznaczanie stężenia hCG jest stosowane w diagnostyce onkologicznej, jako jedenego z tak zwanych markerów nowotworowych. 

Podwyższony poziom gonadotropiny kosmówkowej może towarzyszyć nowotworom:

• trzustki,
• żołądka, 
• wątroby,
• jajnika,
• piersi,
• odbytu,
• prostaty,
• jamy ustnej,
• płuc,
• jelita grubego. 

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian