Jak objawia się zapalenie tchawicy?

Silny kaszel może być pierwszym objawem zapalenia tchawicy. Schorzenie to, wywoływane najczęściej przez wirusy, ma zwykle charakter samoograniczający się i mija samoistnie do trzech tygodni. W przypadku zapalenia tchawicy o etiologii bakteryjnej przebieg choroby może być ciężki i wymaga antybiotykoterapii. Z tego artykułu dowiesz się, jakie objawy mogą wskazywać na zapalenie tchawicy oraz na czym polega diagnostyka i leczenie schorzenia.

Zapalenie tchawicy – co to za choroba?

Tchawica jest najdłuższą częścią dróg oddechowych, „rurą” zbudowaną z chrząstek połączonych więzadłami i otoczoną tkanką mięśniową. Stanowi ona przedłużenie krtani, rozpoczyna się na wysokości ostatnich dwóch kręgów szyjnych i biegnie ku dołowi aż do poziomu 4.–5. kręgu piersiowego, gdzie rozwidla się na dwa oskrzela główne. Jej budowa umożliwia dostosowanie się narządu do zmiennych ciśnień generowanych przez układ oddechowy podczas wdechu i wydechu. Błona śluzowa tchawicy jest dodatkowo pokryta nabłonkiem oddechowym. Jego komórki pełnią istotną funkcję w usuwaniu patogenów i zanieczyszczeń poprzez wydzielanie lepkiego śluzu i obecność rzęsek przesuwających go w kierunku gardła.

Zapalenie tchawicy jest schorzeniem, które najczęściej rozwija się w wyniku infekcji. Bardzo rzadko obserwuje się izolowane zapalenie tchawicy. Zwykle proces zapalny obejmuje również struktury sąsiednie, przede wszystkim krtań i oskrzela. Warto w tym miejscu wspomnieć o występującym u dzieci < 6 r.ż. „krupie”, czyli zapaleniu krtani i tchawicy, najczęściej o etiologii wirusowej lub wywołanym przez bakterie atypowe. W przebiegu krupu obserwuje się stridor, czyli świst krtaniowy spowodowany silnym obrzękiem krtani. Obecność stridoru wymaga pilnej konsultacji z lekarzem i włączenia leczenia, może bowiem zwiastować niewydolność oddechową u dziecka.

Zapalenie tchawicy u dzieci – przyczyny, objawy

U dzieci zapalenie tchawicy jest zwykle wywoływane przez wirusy (m.in. wirusy paragrypy, grypy, adenowirusy, rynowirusy, koronawirusy, paramyksowirusy), rzadziej bakterie (Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, paciorkowce grupy A, Moraxella catarrhalis, bakterie atypowe: Mycoplasma pneumoniae, Bordetella pertussis).

Różnice w budowie anatomicznej u dzieci i dorosłych sprawiają, iż w przypadku najmłodszych zapalenie dróg oddechowych wiąże się z ryzykiem cięższego przebiegu i bardziej nasilonych objawów. Zapalenie tchawicy u dzieci może prowadzić do symptomów niedrożności dróg oddechowych i ostrej niewydolności oddechowej. U tych pacjentów – oprócz kaszlu – obserwuje się przyspieszenie częstości oddechu, świst krtaniowy, chrypkę. Zwykle występuje również gorączka, ale może być ona nieobecna u dzieci z zapaleniem tchawicy o etiologii wirusowej.

Przyczyny i objawy zapalenia tchawicy u dorosłych

Za zapalenie tchawicy u dorosłych, podobnie jak u dzieci, odpowiadają najczęściej wirusy (m.in. wirusy paragrypy, grypy, adenowirusy, rynowirusy, koronawirusy, paramyksowirusy). W przeciwieństwie do dzieci, u dorosłych choroba może być również wywołana zakażeniem wirusem ospy wietrznej i półpaśca oraz wirusem opryszczki. Schorzenie może mieć również etiologię bakteryjną (za jej wystąpienie odpowiadają najczęściej bakterie Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae, paciorkowce grupy A) czy grzybiczą.

Głównym objawem zapalenia tchawicy u dorosłych są: kaszel, nadmierna ilość wydzieliny w drogach oddechowych, gorączka, osłabienie, rzadziej duszność. U chorych zakażonych pałeczkami krztuśca charakterystyczne są silne napady kaszlu zakończone wymiotami.

Czy zapalenie tchawicy jest zaraźliwe?

W dużej części przypadków zapalenie tchawicy jest zaraźliwe, szczególnie powodowane przez wirusy, które są odpowiedzialne za sezonowe epidemie: wirusy grypy A i B, wirusy paragrypy, RSV, adenowirusy i koronawirusy. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową, dlatego w miarę możliwości należy unikać kontaktu z osobami chorymi.

Diagnostyka i leczenie zapalenie tchawicy

U pacjentów, u których głównym objawem jest ostry kaszel, rozpoznanie zapalenia tchawicy jest stawiane, gdy nie stwierdza się klinicznych i/lub radiologicznych cech zapalenia płuc (zmian osłuchowych nad polami płucnymi, zmian zapalnych w RTG klatki piersiowej). Aktualnie szeroko dostępne są szybkie testy antygenowe, które umożliwiają wykrycie zakażenia niektórymi wirusami odpowiadającymi za sezonowe epidemie (wirusy grypy A i B, RSV, COVID-19). Ich przydatność jest niestety dość ograniczona z uwagi na fakt, iż na większość infekcji wirusowych nie ma leczenia przyczynowego. Wyjątkiem jest tutaj grypa, która może być leczona m.in. oseltamiwirem. Niewątpliwą zaletą wykonywania testów antygenowych jest natomiast potwierdzenie etiologii wirusowej schorzenia, które ułatwia lekarzowi decyzję o braku wskazania do włączenia antybiotyku.

W przypadku podejrzenia bakteryjnego zapalenia tchawicy przydatne bywają testy serologiczne wykrywające przeciwciała przeciwko konkretnym patogenom oraz badanie mikrobiologiczne (najczęściej posiew plwociny). Szacuje się, iż nawet 12–32% pacjentów z kaszlem trwającym ponad tydzień choruje na krztusiec. Najdokładniejszym badaniem wykrywającym zakażenie bakteriami atypowymi jest PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy) materiału pobranego z nosogardzieli, jest to jednak badanie kosztowne i trudno dostępne.

Podejrzewane lub potwierdzone bakteryjne zapalenie tchawicy jest wskazaniem do włączenia antybiotyku. Najczęściej stosuje się makrolidy, zwykle przez 5–14 dni.

Ciężki przebieg choroby wymaga hospitalizacji i wykonania badań dodatkowych, m.in. krwi i badań obrazowych. Oprócz badania RTG klatki piersiowej bywa konieczne wykonanie tomografii komputerowej klatki piersiowej, a czasem również bronchoskopii, czyli badania endoskopowego dróg oddechowych. Chorzy z niewydolnością oddechową wymagają leczenia specjalistycznego, w tym wentylacji mechanicznej w oddziale intensywnej terapii.

Ile trwa zapalenie tchawicy?

W większości przypadków zapalenie tchawicy ma charakter samoograniczający się i trwa do około trzech tygodni. Kaszel utrzymuje się zwykle 10–14 dni, ale może nawracać nawet do czterech tygodni od początku choroby. Warto podkreślić, że zapalenie tchawicy jest zwykle wywoływane przez wirusy i przyjęcie antybiotyku nie skraca znacząco czasu trwania dolegliwości, wiąże się natomiast z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Osoby, u których objawy utrzymują się dłużej, uległy nasileniu lub występują inne niepokojące symptomy, powinny zasięgnąć pilnej konsultacji lekarskiej.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. Blot M. i in., Update on childhood and adult infectious tracheitis, “Medecine et Maladies Infectieuses”, 2017, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7125831/.
2. Wenzel R., Acute Bronchitis and Tracheitis, „Goldmans Cecil Medicine”, 2012, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7151881/.
3. Burton L., Lofgren D., Silberman M., Bacterial Tracheitis, „StatPearls”, 2022, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470240/.