Jak rozpoznać alergiczne zapalenie spojówek?

Alergiczne zapalenie spojówek to choroba alergiczna powodująca stan zapalny w obrębie spojówki oka. Spojówka to cienka, przezroczysta błona pokrywająca przednią część gałki ocznej oraz wewnętrzną powierzchnię powiek. Mechanizm alergicznego zapalenia spojówek opiera się na reakcji nadwrażliwości typu I, zależnej od przeciwciał IgE.

Mechanizm choroby

Atopia, będąca podłożem alergicznego zapalenia spojówek, to skłonność organizmu do nadmiernej produkcji przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi na małe dawki alergenów. Prowadzi to do nieprawidłowej reakcji immunologicznej, w wyniku której rozwija się stan zapalny.

Proces zapalny przebiega w dwóch fazach:

1. Faza wczesna: Po kontakcie z alergenem dochodzi do degranulacji komórek tucznych w spojówce, co prowadzi do uwolnienia mediatorów zapalnych, takich jak histamina, leukotrieny i prostaglandyny. Uwolnione mediatory powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększoną przepuszczalność naczyń i podrażnienie zakończeń nerwowych, co objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem i świądem oczu.

2. Faza późna: W tej fazie dochodzi do napływu komórek zapalnych, głównie eozynofilów, co podtrzymuje stan zapalny w spojówce. Faza ta rozwija się po kilku godzinach od ekspozycji na alergen i może trwać kilka dni.

Przyczyny alergicznego zapalenia spojówek

Główną przyczyną jest reakcja alergiczna wywołana kontaktem z uczulającym alergenem. Najczęstsze alergeny to:

• pyłki roślin (w przypadku alergii sezonowej),
• roztocza kurzu domowego,
• zarodniki grzybów,
• sierść i nabłonek zwierząt,
• pleśnie,
• alergeny pokarmowe (rzadziej),
• kosmetyki i leki stosowane miejscowo do oczu.

Atopowe zapalenie spojówek – objawy

Charakterystyczne objawy to:

• intensywny świąd oczu,
• zaczerwienienie spojówek,
• nasilone łzawienie,
• obrzęk powiek i/lub spojówki,
• pieczenie oczu,
• uczucie „ciała obcego” w oku,
• łagodna nadwrażliwość na światło,
• niewyraźne widzenie,
• ból lub dyskomfort oczu (zwykle łagodny),
• wodnista wydzielina z oczu.

Objawy zwykle dotyczą obu oczu i często współwystępują z innymi objawami alergicznymi, takimi jak katar czy kichanie.

Typy alergicznego zapalenia spojówek

1. Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek (SAC):

• najczęstsza forma,
• związane z sezonowym występowaniem alergenów, głównie pyłków roślin,
• objawy nasilają się w określonych porach roku.

2. Całoroczne alergiczne zapalenie spojówek (PAC):

• wywołane przez alergeny obecne przez cały rok, np. roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt,
• objawy utrzymują się przez cały rok, z możliwymi okresami zaostrzeń.

3. Wiosenne zapalenie spojówek i rogówki (VKC):

• występuje głównie u dzieci i młodzieży, częściej u chłopców,
• charakteryzuje się silnym świądem i obecnością brodawek na spojówce tarczkowej górnej,
• może prowadzić do powikłań rogówkowych.

4. Atopowe zapalenie spojówek i rogówki (AKC):

• związane z atopowym zapaleniem skóry,
• występuje głównie u dorosłych,
• może prowadzić do poważnych powikłań.

5. Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek (GPC):

• związane z noszeniem soczewek kontaktowych lub obecnością ciała obcego w oku,
• charakteryzuje się obecnością dużych brodawek na spojówce tarczkowej górnej.

Diagnostyka

Diagnoza alergicznego zapalenia spojówek opiera się głównie na:

• wywiadzie medycznym,
• badaniu okulistycznym z użyciem lampy szczelinowej,
• testach alergicznych (skórne testy punktowe, oznaczanie swoistych IgE),
• w niektórych przypadkach – zeskrobiny ze spojówki lub biopsja.

Alergiczne zapalenie spojówek – leczenie

1. Unikanie alergenów:

• podstawowa metoda zapobiegania i leczenia,
• może wymagać modyfikacji stylu życia lub otoczenia.

2. Przemywanie oczu:

• solą fizjologiczną lub sztucznymi łzami bez konserwantów,
• pomaga usunąć alergeny i łagodzi objawy.

3. Leki miejscowe:

• krople przeciwhistaminowe,
• stabilizatory komórek tucznych,
• krople łączące działanie przeciwhistaminowe i stabilizujące komórki tuczne,
• krople z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ).

4. Leki doustne:

• przeciwhistaminowe – skuteczne uzupełnienie terapii miejscowej,
• szczególnie przydatne przy współistniejącym alergicznym nieżycie nosa.

5. Glikokortykosteroidy:

• miejscowo do oczu – tylko w ciężkich przypadkach, przepisywane przez okulistę,
• donosowe – mogą łagodzić objawy oczne przy współistniejącym alergicznym nieżycie nosa.

6. Immunoterapia:

• w przypadku zidentyfikowania konkretnego alergenu,
• może być stosowana podjęzykowo lub w formie iniekcji,
• wymaga nadzoru alergologa.

7. Dodatkowe środki:

• chłodne kompresy na powieki,
• unikanie pocierania oczu,
• stosowanie okularów przeciwsłonecznych na zewnątrz,
• w przypadku alergii na roztocza – stosowanie pościeli antyalergicznej.

Alergiczne zapalenie spojówek u dzieci i dorosłych

Częstotliwość występowania alergicznego zapalenia spojówek jest podobna u dzieci i dorosłych i dotyczy kilkunastu procent populacji.

Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek jest najczęstszą postacią tej choroby. Często współwystępuje z alergicznym nieżytem nosa (30-71% przypadków). Niektóre formy, jak wiosenne zapalenie spojówki i rogówki, dotyczą głównie dzieci (chłopców w wieku 4-12 lat) i zwykle zanikają po okresie dojrzewania.

Leczenie jest podobne w obu grupach wiekowych, jednak u dzieci należy zachować szczególną ostrożność przy stosowaniu leków, zwłaszcza glikokortykosteroidów. Ważne jest również edukowanie dzieci i rodziców w zakresie unikania alergenów i prawidłowego stosowania leków.

Profilaktyka alergicznego zapalenia spojówek

• regularne mycie rąk,
• unikanie dotykania i pocierania oczu,
• częste odkurzanie i pranie pościeli,
• stosowanie filtrów przeciwpyłkowych w domu i samochodzie,
• noszenie okularów przeciwsłonecznych na zewnątrz,
• unikanie przebywania na zewnątrz w okresach wysokiego stężenia pyłków (w przypadku alergii pyłkowej).

Alergiczne zapalenie spojówek, choć zwykle nie zagraża wzrokowi, może znacząco obniżać jakość życia pacjentów. Właściwa diagnoza i leczenie pozwalają skutecznie kontrolować objawy i zapobiegać powikłaniom. W przypadku utrzymujących się lub nasilających objawów, zawsze należy skonsultować się z lekarzem okulistą lub alergologiem.

Pytania i odpowiedzi

Jakie są objawy alergicznego zapalenia spojówek?

Główne objawy to:

• intensywny świąd oczu,
• zaczerwienienie spojówek,
• nasilone łzawienie,
• obrzęk powiek i/lub spojówki,
• pieczenie oczu,
• uczucie „ciała obcego” w oku,
• łagodna nadwrażliwość na światło,
• wodnista, przezroczysta wydzielina z oczu,
• w niektórych przypadkach ból oka i zaburzenia widzenia.

Czy wiosenne zapalenie spojówek zawsze związane jest z alergią?

Wiosenne zapalenie spojówek jest najczęściej związane z alergią, ale nie zawsze. Zapalenie spojówek może być wywołane przez czynniki infekcyjne i nieinfekcyjne. Alergia jest najczęstszą przyczyną nieinfekcyjnego zapalenia spojówek, ale wirusy (głównie adenowirusy) są najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia spojówek, a bakterie zajmują drugie miejsce wśród przyczyn zakaźnego zapalenia spojówek.

Jak reagować na ostre alergiczne zapalenie spojówek?

W przypadku ostrego alergicznego zapalenia spojówek należy:

• przerwać narażenie na uczulające alergeny,
• przemyć oczy chłodną wodą, preparatem sztucznych łez lub solą fizjologiczną,
• przyłożyć chłodne, wilgotne kompresy na oczy,
• doraźnie można użyć kropli obkurczających naczynia spojówek dostępnych bez recepty,
• unikać pocierania oczu.

Jeśli objawy nie ustąpią w ciągu 3-5 dni, należy skonsultować się z lekarzem okulistą.