Jasny stolec – co może być jego przyczyną i kiedy udać się do lekarza?

Ilość i wygląd oddawanego stolca oraz regularność wypróżnień to cenna informacja o funkcjonowaniu organizmu. Jasny stolec to jedna z nieprawidłowości, na którą powinno się zwrócić uwagę. Występujący sporadycznie może wynikać z diety, leków, nawodnienia organizmu. Jednak dłużej utrzymujący się jasny stolec może mieć podłoże chorobowe. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny zmiany zabarwienia stolca na jasny.

Jak powinien wyglądać stolec?

Prawidłowo stolec powinien być wydalany średnio 1-2 razy na dobę, zazwyczaj odbywa się to w godzinach porannych. Częstotliwość oddawania stolca to jednak kwestia indywidualna, która zależy od zapotrzebowania organizmu. Kał nie powinien być ani za twardy, ani zbyt luźny. Fizjologicznie ma kolor brązowy, co jest związane z obecnością produktów rozpadu hemoglobiny (czerwonego barwnika krwi). Są to bilirubina (pomarańczowoczerwony barwnik żółciowy) i biliwerdyna (niebieskozielony barwnik żółciowy). 

Stolec zawiera przede wszystkim:

• niestrawione resztki pokarmu,
• obumarłe komórki błony wyścielającej ściany jelita,
• wodę,
• bakterie – produkty metabolizmu bakterii są główną przyczyną przykrego zapachu kału.

Przeczytaj także: Czy zielony kolor moczu jest powodem do niepokoju?

Jasny stolec – czy jest powodem do niepokoju?

Sporadycznie występujący jasny stolec nie powinien niepokoić. Może wynikać ze spożywania dużej ilości wody. Jasny stolec pojawia się również, gdy dieta obfituje w produkty nabiałowe, znaczne ilości warzyw i owoców, zwłaszcza tych bogatych w karoten, jak marchew, pomarańcze, dynia, czerwona papryka, morele. 

Jasny stolec wskazywać może, że w diecie jest niewystarczająca ilość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, których źródłem są zwłaszcza oleje roślinne, orzechy i ryby. Zmiana koloru stolca związana może być ze spożywaniem alkoholu. Jasny stolec bywa skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków (np. antybiotyków). Dlatego przed rozpoczęciem farmakoterapii powinno się zapoznać z treścią ulotki dołączonej do leku, aby sprawdzić, jakie działania niepożądane mogą być z nią związane. 

Jakie badania na jasny stolec?

Utrzymujące się przez dłuższy czas jasne zabarwienie stolca wymaga konsultacji lekarskiej. Może bowiem stanowić oznakę choroby. Wskazana jest wizyta u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, internisty czy gastrologa, czyli specjalisty od chorób przewodu pokarmowego. 

Diagnostyka w kierunku przyczyn jasnego stolca rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, w którym pacjent zostanie zapytany m.in. o: objawy, historię medyczną, przyjmowane leki, prowadzony styl życia, w tym głównie dietę. Uzyskane informacje mogą nakierować lekarza w stronę prawidłowego rozpoznania. Następnie lekarz przechodzi do badania fizykalnego i kieruje pacjenta na morfologię krwi obwodowej, badanie markerów stanu zapalnego (OB, CRP), badanie ogólne kału.

W zależności od podejrzewanej przyczyny lekarz może zlecić dodatkowe badania (np.: oznaczenie aktywności enzymów trzustkowych, parametrów wątrobowych, stężenia elektrolitów i gazometrii, hormonów tarczycy, badanie USG jamy brzusznej, endoskopię, tomografię komputerową jamy brzusznej). W ten sposób możliwe jest określenie przyczyny jasnego stolca i zaplanowanie odpowiedniego postępowania leczniczego. 

Dowiedz się, jak należy przygotować do badania kału.

Jasny kolor stolca – co oznacza?

Zmiana koloru stolca na jasny to objaw typowy dla chorób wątroby, trzustki, dróg żółciowych. Jasny stolec pojawia się, gdy utrudnione jest odprowadzanie żółci z wątroby albo wytwarzana jest ona w za małej ilości. Przeszkodą w odpływie żółci mogą być m.in.: torbiele dróg żółciowych, kamica dróg żółciowych, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, atrezja (zarośnięcie) dróg żółciowych, ucisk dróg żółciowych przez guzy. 

Cholestaza i towarzyszący jej jasny stolec mogą być konsekwencją zapalenia wątroby, np.: WZW, listeriozy, kiły, gruźlicy. Rozwinąć się one mogą na skutek chorób metabolicznych, np.:

• mukowiscydozy, 
• zaburzenia metabolizmu węglowodanów, 
• zaburzenia przemiany aminokwasów czy tłuszczów, 
• galaktozemii, 
• choroby Wolmana, 
• zaburzenia metabolizmu kwasów żółciowych. 

Cholestaza może mieć też charakter wrodzony, np.: idiopatyczne noworodkowe zapalenie wątroby, zespół Alagille’a, postępująca rodzinna cholestaza wewnątrzwątrobowa, nawracająca cholestaza wewnątrzwątrobowa rodzinna łagodna.

Jasnobrązowy stolec – inne przyczyny

Odbarwienie stolca może być oznaką nieprawidłowej pracy trzustki (np. w stanach pooperacyjnych, z powodu niedoboru enzymów trzustkowych, przewlekłego zapalenia trzustki). Jasny kał występuje podczas kamicy nerkowej. Bywa też jednym z objawów nowotworów zajmujących narządy jamy brzusznej. Hipobilirubinemia to stan obniżonego poziomu bilirubiny w surowicy krwi. Jednym z jego przejawów jest zmiana koloru stolca na jasny.

Na liście możliwych przyczyn pojawienia się jasnego kału znajdują się również:

• zakażenie bakterią Helicobacter pylori, która wywołuje stan zapalny w obrębie błony śluzowej żołądka, i inne infekcje bakteryjne (np.: Salmonella enteritidis, Escherichia coli, Campylobacter jejuni);
• zakażenia wirusowe (spowodowane przez rotawirusy, norowirusy, sapowirusy);
• zespół rozrostu bakteryjnego SIBO,
• zaburzenia wchłaniania (np. w celiakii, w chorobie Whipple’a, w niedokrwieniu jelita);
• zespół jelita drażliwego (zwłaszcza gdy w odbarwionym stolcu obecne są niestrawione resztki pokarmu);
• zaburzenia trawienia tłuszczów – poza zmianą koloru stolec jest połyskliwy.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian