Kiedy należy rozważyć wykonanie badania na krzepliwość krwi?

Badanie krzepliwości krwi pozwala wyjaśnić nadmierną skłonność do krwawień oraz znaleźć przyczyny tworzenia się zakrzepów i siniaków. Wykonuje się je też przed zabiegiem chirurgicznym czy operacją celem oceny ryzyka pojawienia się trudnych do opanowania krwawień zagrażających zdrowiu i życiu pacjenta. Badanie na krzepliwość krwi powinny też wykonać kobiety stosujące doustną antykoncepcję. O tym, jakie dokładnie badania i kiedy należy wykonać, by ocenić układ krzepnięcia, w jakich schorzeniach mogą wystąpić problemy z krzepliwością krwi oraz jak interpretować uzyskane wyniki, przeczytasz w poniższym artykule.

Co to jest badanie na krzepliwość krwi?

Zestaw badań charakteryzujących krzepliwość krwi nazywany jest inaczej koagulogramem. Umożliwia on rozpoznanie chorób, których podłożem jest zaburzenie krzepnięcia krwi. Do nieprawidłowości w tym zakresie może dochodzić w przebiegu wielu schorzeń autoimmunologicznych, genetycznych, nowotworowych oraz związanych z uszkodzeniem wątroby i nerek. Koagulogram jest obowiązkowym oznaczeniem laboratoryjnym u osób, u których planowany jest zabieg chirurgiczny, oraz u kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną.

Inne wskazania do wykonania koagulogramu to:

• skłonność do występowania krwawień,
• wydłużony czas gojenia się ran,
• występowanie wewnętrznych krwawień,
• duszności,
• objawy mogące sugerować zatorowość płucną,
• objawy mogące świadczyć o zakrzepicy żylnej.

Co wchodzi w skład badania na krzepliwość krwi?

Aby ocenić układ krzepnięcia, w pierwszej kolejności należy wykonać podstawowe oznaczenia laboratoryjne, czyli morfologię z rozmazem. Badanie to pozwala na ocenę płytek krwi. W kolejnym kroku należy wykonać koagulogram, czyli pakiet testów charakteryzujący krzepliwość krwi.

Obejmuje on oznaczenie następujących parametrów:

• czas kaolinowo-kefalinowy (APTT) – czas częściowej tromboplastyny po aktywacji. Ten parametr jest oznaczany dla oceny efektów terapii przeciwzakrzepowej oraz w diagnostyce skazy krwotocznej;
• czas protrombinowy (PT) – inaczej czas tromboplastynowy; wskaźnik  tempa krzepnięcia krwi, pozwalający na ocenę ryzyka krwawień zarówno śródoperacyjnych i pooperacyjnych;
• czas trombinowy (TT) – służy do oceny ostatniego etapu krzepnięcia krwi, czyli przekształcenia fibrynogenu w fibrynę przez trombinę;
• czas reptylazowy, zwany batroksobinowym (RT) – to czas krzepnięcia osocza po aktywacji trombinopodobnym enzymem o nazwie reptylaza;
• fibrynogen – białko wytwarzane w wątrobie; uczestniczy w tworzeniu skrzepu; czynnik I krzepnięcia krwi, z którego powstaje fibryna stanowiąca rusztowanie skrzepu;
• antytrombina III (ATIII) –glikoproteina syntetyzowana, podobnie jak fibrynogen, w wątrobie. Odpowiada za hamowanie krzepnięcia krwi.

W niektórych przypadkach diagnostyka układu krzepnięcia może wymagać wykonania badania stężeń i aktywności czynników krzepnięcia, parametrów biochemicznych krwi, biopsji szpiku oraz badań moczu.

Kiedy wskazane jest wykonanie badania na krzepliwość krwi?

Istnieje bardzo wiele symptomów sugerujących zaburzenia krzepliwości krwi.

Wśród nich można wymienić:

• nadmierne, nieprawidłowe krwawienia,
• zwiększoną skłonność do występowania sińców i wybroczyn,
• krwawienia podskórne pojawiające się bez wcześniejszego urazu,
• krwawienia z dziąseł,
• krwawienia z nosa,
• przedłużające się, obfite miesiączki,
• nadmierne krwawienia po usunięciu zęba,
• podbiegnięcia krwawe na skórze i błonach śluzowych.

Czasami objawy zaburzenia krzepliwości krwi mogą objawiać się bólem łydki, jej obrzękiem oraz ociepleniem skóry. Jeśli zaobserwujesz u siebie takie symptomy, koniecznie zasięgnij rady lekarza. Być może masz do czynienia z rozwijającą się zakrzepicą żylną, która jest stanem zagrażającym zdrowiu i życiu.

Jak interpretować badania krzepliwości krwi?

Koagulogram to, tak jak powiedziano powyżej, badanie oceniające krzepliwość krwi. Jego celem jest określenie prawidłowości współdziałania elementów  odpowiedzialnych za proces krzepnięcia: płytek krwi, osoczowych czynników białkowych produkowanych przez wątrobę i ściany naczyń krwionośnych.

Płytki krwi (trombocyty)

Prawidłowa liczba płytek waha się między 150 a 400 tysięcy na 1 mm3 krwi. Podwyższona liczba płytek oznacza trombocytozę, inaczej zwaną nadpłytkowością. Powoduje to patologiczne zjawisko zlepiania się ze sobą tych elementów krwi, które może doprowadzić do powstawania zakrzepów zatykających naczynia krwionośne. Liczba płytek poniżej podanej normy zwykle jest przyczyną powstawania krwawień. Wówczas mówi się o małopłytkowości, czyli trombocytopenii.

Czas kaolinowo-kefalinowy (APTT)

Prawidłowe wartości dla APTT wahają się w granicach 28–34 sekund. Wartości powyżej normy mogą sugerować hemofilię, chorobę von Willebranda lub obecność substancji hamujących krzepliwość. Można wśród nich wymienić heparynę i inne antykoagulanty. Obniżone wartości APTT mogą wskazywać na nadkrzepliwość.

Czas protrombinowy (PT)

Wynik badania PT jest prawidłowy, kiedy mieści się w zakresie 13–17 sekund. Wyższe wartości PT mogą wskazywać na choroby wątroby, niedobór witaminy K, rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe, wrodzone niedobory niektórych czynników krzepnięcia, chorobę Addisona-Biermera, mocznicę lub białaczkę. Skrócenie czasu protrombinowego może sugerować między innymi trombofilię i zakrzepicę.

Czas trombinowy (TT)

Wynik badania TT jest w prawidłowym zakresie, jeśli wynosi 15–20 sekund. Wyższe wyniki mogą sugerować zespół wykrzepiania śródnaczyniowego, marskość oraz inne choroby wątroby. Obniżony czas protrombinowy występuje też w trakcie leczenia.

Fibrynogen

Fibrynogen jest białkiem uczestniczącym w procesie tworzenia skrzepu. Jego prawidłowe  stężenie mieści się między 1,8 a 3,5 g/L. Jeśli jest wyższe, lekarz może podejrzewać choroby nerek, zawał serca, udar mózgu, choroby nowotworowe, kolagenozy i wiele innych schorzeń. Podwyższone stężenie tego białka występuje podczas ciąży, miesiączki oraz stosowania niektórych leków, w tym doustnych środków antykoncepcyjnych. Wartości fibrynogenu poniżej podanej normy mogą wskazywać na wrodzone niedobory tego białka, choroby wątroby, zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego oraz ostrą białaczkę promielocytową.

Antytrombina III (ATIII)

Antytrombina III jest glikoproteiną syntetyzowaną w wątrobie. Prawidłowa aktywność tego białka to 75–150%. Wartości wyższe od fizjologicznych mogą sugerować wirusowe zapalenie wątroby oraz niedobór witaminy K. Obniżona aktywność ATIII będzie występować przy uszkodzeniu wątroby, zakrzepicy naczyń, niewydolności nerek, zatorowości płucnej oraz chorobie nowotworowej.

Jak widać, zaburzenia krzepnięcia pojawiają się w wielu schorzeniach. Czasami wykonanie badania na krzepliwość krwi to tylko „wierzchołek góry lodowej” całej diagnostyki układu krzepnięcia i konieczne są inne, szczegółowe oznaczenia, by znaleźć przyczynę nieprawidłowości. Jeśli więc obserwujesz u siebie jakiekolwiek symptomy wskazujące na problemy z krzepnięciem, koniecznie udaj się do lekarza. Odpowiednio wcześnie zastosowane leczenie minimalizuje ryzyko wystąpienia powikłań, takich jak groźne krwotoki do stawów, mózgu czy jelit.

Ile kosztuje badanie na krzepliwość krwi?

Badanie krzepliwości krwi jest refundowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Nie musisz więc za nie płacić, jeśli masz skierowanie od lekarza rodzinnego. Istnieje też możliwość wykonania panelu badań na krzepliwość krwi w prywatnych laboratoriach. Koszt takich oznaczeń waha się od 50 do nawet 200 zł. Rozbieżność ta wynika z liczby oznaczanych parametrów.

Autor: Marta Szarawarska

Bibliografia:

1. A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Podręcznik dla studentów medycyny, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010, s. 575–623.
2. A. Szczeklik, Interna Szczeklika. Mały podręcznik, Medycyna Praktyczna, 2020, s. 1081–1104.