Kiedy zbijać gorączkę? Od jakiej temperatury?

Większość rodziców reaguje niepokojem, kiedy ich dzieci mają podwyższoną temperaturę. Gorączka sygnalizuje, że organizm próbuje zwalczyć infekcję. To mechanizm obronny, który wyewoluował przez wieki. Kluczowe jest zrozumienie definicji medycznej gorączki – to stan, w którym temperatura ciała przekracza 38°C.

Gorączka – z czego wynika?

Gorączka często jest reakcją na infekcję, może być też wynikiem innych czynników, takich jak urazy, nowotwory, choroby autoimmunologiczne. W każdym przypadku, jeśli ktoś ma gorączkę i jest zaniepokojony swoim stanem zdrowia, powinien skonsultować się z lekarzem.

Należy uwzględnić kilka aspektów pomiaru temperatury ciała:

• Różnorodność metod pomiaru: możemy mierzyć temperaturę w różnych miejscach (jama ustna, ucho, pacha, odbyt), co może wpływać na różnice w odczytach. Na przykład temperatura mierzona w odbycie jest zazwyczaj o około 0,5°C wyższa niż w jamie ustnej.
• Naturalne wahania temperatury: temperatura ciała nie jest stała – może być nieco niższa rano i wyższa wieczorem.
• Indywidualne różnice: „normalna” temperatura ciała może różnić się między ludźmi.

Zawsze należy dokładnie przestrzegać instrukcji dołączonych do termometru. Warto wiedzieć, że:

• pomiar pod pachą jest najmniej dokładny, ale jest nieskomplikowany i bezpieczny,
• pomiar w uchu jest szybki, lecz jego dokładność może być zafałszowana przez, na przykład, woskowinę w uchu,
• pomiar rektalny jest najdokładniejszy u małych dzieci, ale może być niekomfortowy dla dziecka i wymaga ostrożności, aby uniknąć uszkodzenia odbytu.

Istnieją dwie filozofie podejścia do gorączki:

• należy ją tłumić z uwagi na koszty metaboliczne i ryzyko dla pacjenta,
• jest korzystną reakcją adaptacyjną, która powinna mieć swój naturalny przebieg.

Wielokrotnie potwierdzono naukowo drugie stanowisko. Oto argumenty przemawiające za tym, że nie zawsze warto natychmiast zbijać gorączkę:

• jest mechanizmem obronnym: gorączka może pomóc organizmowi w zwalczaniu infekcji. Podwyższona temperatura utrudnia rozwój niektórych patogenów i zwiększa efektywność układu odpornościowego. Zwiększa także produkcję białych krwinek zwalczających infekcje.
• jest przydatnym w diagnostyce symptomem: gorączka jest jednym z objawów, które lekarze uwzględniają przy diagnozowaniu choroby. Zbijanie gorączki może utrudnić postawienie prawidłowej diagnozy.
• jest sygnałem alarmowym: gorączka informuje, że coś dzieje się w organizmie. Jeśli zbijemy gorączkę, ale nie rozwiązujemy podstawowej przyczyny (np. nie leczymy infekcji), możemy czuć się lepiej, mimo że problem wciąż istnieje.
• z powodu efektów ubocznych leków przeciwgorączkowo-przeciwzapalnych: leki, takie jak paracetamol czy ibuprofen, mogą mieć skutki uboczne, zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu lub przy zażywaniu w większych dawkach.

Jedynym stanem klinicznym, w przypadku, którego istnieją liczne dowody potwierdzające korzyści agresywnego leczenia przeciwgorączkowego, jest ostre uszkodzenie mózgu. Nawet w leczeniu drgawek gorączkowych u dzieci i młodzieży odchodzi się od stosowania leków przeciwgorączkowych w celach profilaktycznych, ponieważ leki obniżające gorączkę nie zmniejszają częstości nawrotów drgawek. Oczywiście, istnieją sytuacje, kiedy gorączka powinna być obniżana, zwłaszcza jeśli jest bardzo wysoka lub pacjent źle się czuje. Dzieci, seniorzy oraz osoby z pewnymi schorzeniami np., błędami odporności czy chorobami nowotworowymi mogą być bardziej narażeni na powikłania związane z gorączką.

Od jakiej temperatury zbijać gorączkę u niemowlaka?

Wiek	Temperatura	Postępowanie
0-3 miesiące	38°C lub wyższa, zmierzona rektalnie	Zadzwoń do lekarza, nawet jeśli twoje dziecko nie ma żadnych innych objawów.
3-6 miesięcy	do 38.9°C zmierzona rektalnie	Zachęć swoje dziecko do odpoczynku i picia płynów. Zadzwoń do lekarza, jeśli twoje dziecko wydaje się nietypowo drażliwe, ospałe lub nieswoje.
3-6 miesięcy	powyżej 38.9°C zmierzona rektalnie	Zadzwoń do lekarza; może on zalecić przyprowadzenie dziecka na badanie.
6-24 miesięcy	Powyżej 38.9°C zmierzona rektalnie	Możesz podać dziecku paracetamol, a dziecku starszemu niż 6 miesięcy ibuprofen. Uważnie przeczytaj etykietę, aby podać właściwą dawkę. Nie podawaj aspiryny niemowlętom ani małym dzieciom. Zadzwoń do lekarza, jeśli gorączka nie ustępuje po podaniu leków lub trwa dłużej niż jeden dzień.

Kiedy zbijać gorączkę u dziecka?

Wiek	Temperatura	Postępowanie
2-17 lat	Do 38,9°C: – u dzieci w wieku 2-3 lat pomiar rektalny – u dzieci powyżej 3 lat wystarczy pomiar w jamie ustnej	Zachęcaj dziecko do odpoczynku i picia dużej ilości płynów. Zadzwoń do lekarza, jeśli Twoje dziecko wydaje się wyjątkowo drażliwe, ospałe lub skarży się na znaczny dyskomfort.
2-17 lat	Powyżej 38,9°C: – u dzieci w wieku 2-3 lat pomiar rektalny – u dzieci powyżej 3 lat wystarczy pomiar w jamie ustnej	Jeśli Twoje dziecko czuje się niekomfortowo, podaj mu paracetamol lub ibuprofen. Przeczytaj uważnie etykietę, aby dowiedzieć się, jakie jest właściwe dawkowanie i uważaj, aby nie podawać dziecku więcej niż jednego rodzaju leku zawierającego paracetamol. Unikaj podawania aspiryny dzieciom i nastolatkom. Jeśli gorączka nie reaguje na leki lub utrzymuje się dłużej niż trzy dni, skontaktuj się z lekarzem.

Jeśli gorączka sprawia, że Twoje dziecko czuje się źle, pomocne mogą być poniższe kroki:

• Ubieraj je lekko, aby się nie przegrzało, zadbaj o komfortowy chłód w pomieszczeniu.
• Zachęcaj dziecko do picia większej ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu – dobrym wyborem będzie woda, rozcieńczony sok owocowy i roztwory elektrolitów.
• Zachęcaj dziecko do odpoczynku, ale nie ma nic złego w tym, że Twoje dziecko wstanie z łóżka i będzie się spokojnie bawić.
• Możesz rozważyć zastosowanie paracetamolu lub ibuprofenu w celu obniżenia gorączki powyżej 38,9°C. W przypadku dzieci w wieku poniżej 2 lat przed podaniem leku, należy skontaktować się z lekarzem. W przypadku starszych dzieci postępuj zgodnie z instrukcjami na etykiecie. Ibuprofen można podawać wyłącznie dziecku powyżej 6 miesięcy. Nie podawaj ibuprofenu dziecku odwodnionemu lub wymiotującemu.
• Nie podawaj aspiryny dzieciom ani nastolatkom. Jego stosowanie przez młode osoby cierpiące na choroby wirusowe wiąże się z występowaniem skutków ubocznych, od rozstroju żołądka po zespół Reye’a – rzadką, ale poważną chorobę, która może uszkodzić wątrobę.

Kiedy zbijać gorączkę u dorosłych?

Temperatura	Postępowanie
Do 38,9°C mierzona w jamie ustnej	Odpoczywaj i pij dużo płynów. Zadzwoń do lekarza, jeśli gorączce towarzyszy silny ból głowy, sztywność karku, duszność lub inne nietypowe objawy.
Powyżej 38,9°C mierzona w jamie ustnej	Jeśli czujesz się niekomfortowo, możesz wziąć paracetamol, ibuprofen lub aspirynę. Przeczytaj uważnie etykietę, aby prawidłowo dawkować lek i uważaj, aby nie przyjmować więcej niż jednego rodzaju preparatu zawierającego paracetamol. Zadzwoń do lekarza, jeśli gorączka nie reaguje na leki, utrzymuje się stale powyżej 39°C lub utrzymuje się dłużej niż trzy dni.

Dr n.med. Justyna Chlebowska-Tuz

Bibliografia:

1. https://www.stanfordchildrens.org/en/topic/default?id=not-all-fevers-need-treatment-88-p11048
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/fever/in-depth/fever/art-20050997
3. https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/treating-fever-in-adults
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4703655/