Krzem w organizmie – nadmiar i niedobór. Jak sprawdzić poziom krzemu?

Rola krzemu w organizmie człowieka nie została jeszcze do końca poznana. Z pewnością jest istotnym elementem budulcowym tkanki łącznej i pełni ważną funkcję w rozwoju i mineralizacji kości. Sugeruje się, że krzem wywiera pozytywny wpływ na organizm w przypadku niektórych schorzeń, np. osteoporozy, miażdżycy czy cukrzycy. Uważa się, że ogranicza efekty starzenia się na skórę, włosy i paznokcie. Krzem wydaje się być istotnym pierwiastkiem w kontekście procesów regeneracyjnych i ogólnej odporności organizmu.

Krzem – rola w organizmie

Krzem (Si) w organizmie człowieka należy do mikroelementów, czyli pierwiastków śladowych. Takie pierwiastki występują w ludzkim organizmie w śladowych ilościach i zapotrzebowanie na nie jest bardzo małe. Mimo to, są one niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania. Czym jest krzem dla organizmu i jaką odgrywa rolę?

Krzem stanowi istotny składnik tkanki łącznej. Pełni ważną rolę w rozwoju kośćca – bierze udział w syntezie kolagenu, stymuluje różnicowanie komórek kościotwórczych i odpowiada za mineralizację macierzy kostnej. Uczestniczy w tworzeniu elementów tkanki łącznej obecnej aorcie i innych naczyniach krwionośnych, tchawicy, chrząstkach, stawach, ścięgnach i skórze. Do tkanek i narządów bogatych w krzem należą nerki, wątroba, śledziona, kości, skóra i płuca, ale krzem znajduje się także we włosach i paznokciach. Rola krzemu w organizmie nie ogranicza się jednak jedynie do udziału w metabolizmie tkanki łącznej. Krzem wywiera wpływ na poziom cholesterolu w osoczu krwi i przypisuje mu się działanie przeciwmiażdżycowe i przeciwcukrzycowe.

Uważa się, że ma właściwości przeciwnowotworowe i stymuluje regenerację uszkodzonych tkanek. Bierze także udział w funkcjonowaniu układu immunologicznego – wpływa na proliferację limfocytów i wzmacnia odporność. Krzem cechuje się też możliwością wiązania metali ciężkich w nierozpuszczalne kompleksy, co może ograniczać ich potencjalnie szkodliwy efekt na organizm. Krzem hamuje absorpcję neurotoksycznego glinu z przewodu pokarmowego oraz wywiera wpływ na metabolizm innych makroelementów i mikroelementów w organizmie, np. wapnia, magnezu, fosforu, chloru, sodu, potasu, fluoru, siarki, cynku, molibdenu i kobaltu. Uważa się, że zaburzenia ilości krzemu negatywnie wpływają na funkcjonowanie i mają związek z niektórymi stanami chorobowymi.

Wraz z wiekiem i degeneracją niektórych tkanek, dochodzi do spadku zawartości krzemu. Niski poziom krzemu występuje także w przypadku niektórych schorzeń i zaburzeń np. w miażdżycy.

Pozytywny efekt krzemu na organizm można zaobserwować m.in. w osteoporozie, miażdżycy czy procesach starzenia się skóry, włosów i paznokci. Prawdopodobnie przyspiesza także procesy gojenia się i regeneracji kości po urazach oraz złamaniach.

Jak sprawdzić poziom krzemu w organizmie?

Oznaczenie poziomu krzemu w osoczu krwi możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Nie wymaga ono specjalnego przygotowania i polega na pobraniu krwi żylnej, tak jak w przypadku większości badań laboratoryjnych. Oznaczenie krzemu we krwi stosuje się przede wszystkim w celu monitorowania poziomu krzemu w organizmie podczas jego suplementacji.

Nadmiar krzemu w organizmie – objawy i skutki

Nie obserwuje się nadmiaru krzemu w organizmie w wyniku spożywania zwyczajnej, zbilansowanej diety. Nie zaobserwowano także ryzyka toksyczności krzemu, które związane by było z przyjmowaniem krzemu wraz z jedzeniem i napojami.

Niemniej jednak, długotrwałe i nasilone zażywanie dużych dawek preparatów zawierających formy krzemu, może wiązać się z rozwojem kamicy moczowej i negatywnym wpływem na nerki.

Pacjenci przewlekle dializowani, znajdują się w grupie osób potencjalnie narażonych na akumulację krzemu. Nadmiar krzemu w organizmie u takich pacjentów wiąże się z ryzykiem nefropatii, neuropatii, chorób kości czy chorób wątroby.

Nadmiar krzemu w organizmie – przyczyny

Nie obserwuje się nadmiaru krzemu w organizmie wskutek stosowania zwyczajnej diety. Nadmierne ilości krzemu mogą być związane z długotrwałym przyjmowaniem preparatów krzemu. Takie ryzyko wzrasta u pacjentów z uszkodzeniem nerek.

Objawy i skutki niedoboru krzemu w organizmie

Uważa się, że niski poziom krzemu w organizmie wykazuje związek z ryzykiem sercowo – naczyniowym predysponuje do miażdżycy, wpływa na elastyczność tętnic i zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju ostrej oraz przewlekłej choroby niedokrwiennej serca. Badania na zwierzętach sugerują, że niedostatek krzemu w organizmie negatywnie wpływa na kształtowanie się kośćca, mogąc powodować deformacje i zaburzenia mineralizacji. Niski poziom krzemu może nasilać efekty procesów starzenia się skóry i niekorzystnie oddziaływać na stan włosów (wypadanie włosów, rozdwajanie się końcówek, łamliwość włosów) i paznokci (łamliwość paznokci, zły stan płytki paznokciowej). Niedobór krzemu, być może jest także odpowiedzialny za pogorszenie ogólnej odporności organizmu.

Przyczyny niedoboru krzemu w organizmie

Na niedobory krzemu w organizmie mogą być narażone osoby niedożywione, stosujące skrajne odmiany restrykcyjnych diet, osoby spożywające jedynie wysoko przetworzoną żywność, unikające produktów pełnoziarnistych, owoców i warzyw czy ludzie w wieku podeszłym.

Krzem w organizmie człowieka – co obniża jego poziom, a co go zwiększa? Jak uzupełnić krzem w organizmie?

Za formę krzemu przyswajalną dla organizmu człowieka uważa się kwas krzemowy lub kwas ortokrzemowy. Stężenie krzemu w surowicy krwi wyraźnie wzrasta po posiłkach. Zapotrzebowanie na krzem jest większe u mężczyzn niż u kobiet. Przyjmuje się, że dzienna dawka krzemu dla osoby dorosłej powinna wynosić 20-30 mg. Średnie dzienne spożycie krzemu w populacji europejskiej i północno-amerykańskiej wynosi 20-50 mg (0,3-0,8 mg/kg masy ciała/dzień). W Chinach i Indiach, gdzie zboża, owoce i warzywa bogate w krzem stanowią większość diety, jest ono znacznie wyższe (140–200 mg / dzień) i kraje te mają najniższe wskaźniki złamań w porównaniu z innymi regionami świata. W badaniach, w których za poziom kontrolny przyjęto dzienne stężenie krzemu w diecie ok. 14 mg, wykazano, że dieta dostarczająca więcej niż 40 mg krzemu dziennie wpływa pozytywnie na gęstość mineralną kości udowej.  

Dobrym źródłem krzemu w diecie człowieka są przede wszystkim: zboża (jęczmień, owies, pszenica, ryż), produkty zbożowe (np. makarony, chleb, płatki zbożowe) warzywa (marchewki, buraki, rzodkiewki, cebula, ziemniaki, fasola, zielona fasolka, kukurydza, szpinak, kolendra, soczewica, soja), owoce (szczególnie banany, ananasy oraz mango), rodzynki, orzechy, owoce morza (np. małże) oraz woda pitna (a nawet piwo czy wino). Sporą zawartością krzemu charakteryzują się także niektóre zioła i rośliny, np. skrzyp polny, rdestowiec ostrokończysty, miodunka plamista i inne. Produkty mleczne i mięsne cechują się niską zawartością krzemu.

Średnie spożycie krzemu w polskiej populacji różni się w zależności od płci i wynosi około 24 mg/ dobę u kobiet i 27,7 mg/dobę u mężczyzn.

Spożywanie krzemu wraz z dietą w odpowiednich ilościach przyczynia się do prawidłowej budowy i funkcjonowania kości oraz pozytywnie wpływa na funkcje poznawcze (być może zmniejsza ryzyko choroby Alzheimera). Może także poprawić stan skóry, włosów oraz paznokci.

Jeśli stosujesz suplementy diety, pamiętaj, że takie preparaty nigdy nie zastąpią zdrowej i zbilansowanej diety i nie taki jest ich cel. Jeśli chcesz zacząć przyjmować suplementy z krzemem, zapytaj najpierw o radę swojego lekarza lub farmaceutę.

Oznaczenie poziomu krzemu w surowicy krwi możesz wykonać DIAGNOSTYCE.

Sprawdź również artykuły:

1. Fluor w organizmie
2. Magnez w organizmie
3. Cynk w organizmie

Bibliografia:

• „Silicon in medicine and therapy” – A. Boguszewska-Czubara, K. Pasternak, Elem. 2011 s. 489–497; DOI: 10.5601/jelem.2011.16.3.13.
• „Silicon and bone health” – R. Jugdaohsingh, J Nutr Health Aging. 2007 Mar-Apr; 11(2): 99–110.
• „Biologiczne znaczenie krzemu oraz jego interakcje z innymi pierwiastkami” – K. Węglarzy, M. Bereza, Wiadomości Zootechniczne, R. XLV (2007), 4: 67-70
• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik
• „Dietary Silicon and Its Impact on Plasma Silicon Levels in the Polish Population” – A. Prescha, K. Zabłocka-Słowińska, H. Grajeta, Nutrients. 2019; 11(5):980