Leukocyty w moczu - o czym świadczą?

Leukocyty są komórkami krwi, które biorą udział w stanie zapalnym toczącym się w organizmie i odpowiedzialne są za ochronę organizmu przed infekcjami. U osoby zdrowej, bez choroby toczącej się w obrębie nerek i dróg moczowych, w moczu znajduje się zaledwie kilka leukocytów w obserwowanym pod mikroskopem jednym polu widzenia.  Jakie są przyczyny wzrostu ilości leukocytów w moczu oraz co może oznaczać ich nieprawidłowy poziom?

Leukocyturia – zwiększona ilość leukocytów w moczu

Zwiększoną ilość leukocytów w moczu określa się mianem leukocyturii.  Obecność leukocytów w moczu ujawnia badanie ogólne, w którym leukocyty wykrywane są za pomocą specjalnego paska. W przypadku nieprawidłowości wykazanych w badaniu ogólnym moczu, leukocyturię i jej nasilenie potwierdza badanie mikroskopowe odwirowanego osadu moczu. Ilość leukocytów podaje się na oglądane w badaniu mikroskopowym jedno pole widzenia.

Ilość leukocytów może nieznacznie przekraczać granicę wartości referencyjnych, natomiast są przypadki, w których leukocyty pokrywają całe obserwowane pole, uniemożliwiając tym samym dalszą ocenę preparatu pod kątem innych elementów morfotycznych (np. krwinek czerwonych, lub minerałów).

W przypadku, w którym masywna leukocyturia prowadzi do zmiany barwy, zmętnienia moczu oraz nadaje mu charakterystyczny zapach, taki mocz określa się mianem ropomoczu.

Przyczyny zwiększonej ilości leukocytów w moczu

Zwiększona ilość leukocytów w moczu towarzyszy najczęściej stanowi zapalnemu toczącemu się w obrębie dróg moczowych, wywołanemu przez drobnoustroje. Zdrowy i prawidłowo funkcjonujący układ moczowy, fizjologicznie pozbawiony jest obecności flory bakteryjnej, która stanowi prawidłowy element w obrębie innych układów, np. przewodu pokarmowego, czy też dróg rodnych.

Obecność drobnoustrojów w drogach moczowych jest konsekwencją upośledzenia występujących w organizmie mechanizmów przeciwdziałających infekcjom dróg moczowych. Przyczyną ich osłabienia są m.in. zmiany hormonalne (menopauza, ciąża), zaburzenia w opróżnianiu pęcherza (spowodowane przerostem prostaty lub opadaniem miednicy), ale także wady anatomiczne w układzie moczowym, cukrzyca, dieta i farmakoterapia, głównie sterydowa.

Skolonizowaniu dróg moczowych przez drobnoustroje sprzyja także zastój moczu na każdym poziomie układu moczowego, refluks moczowodowo – pęcherzowy, czyli cofanie się moczu z pęcherza w górę układu moczowego, kamica moczowa, instrumentacja dróg moczowych, immunosupresja oraz przewlekłe schorzenia nerek.

Leukocyturia w bakteryjnym zakażeniu układu moczowego

Statystycznie najczęstszą przyczyną leukocyturii jest zakażenie bakteryjne układu moczowego. W ponad 90 % pozaszpitalnych i 50 % szpitalnych przypadków infekcji dróg moczowych, którym towarzyszy leukocyturia, drobnoustrojem izolowanym z moczu i odpowiedzialnym za objawy kliniczne zakażenia układu moczowego, jest pałeczka okrężnicy – Esherichia coli.

W warunkach fizjologicznych bakteria ta stanowi florę przewodu pokarmowego, zakażenie jest natomiast konsekwencją przeniesienia jej w okolice cewki moczowej oraz pasażu drobnoustroju do pęcherza (np. wycieranie okolic krocza w kierunku od odbytu do cewki moczowej).

Inne przyczyny leukocyturii

Zdecydowanie rzadziej przyczyną leukocyturii jest zakażenie układu moczowego przez inne niż bakterie drobnoustroje. Grzybicza infekcja układu moczowego (głównie Candida albicans) występuje bardzo rzadko, prawie wyłącznie u pacjentów hospitalizowanych z cewnikiem, dodatkowo obciążonych cukrzycą i stosujących kortykosteroidoterapię, czyli leki obniżające ich odporność.

Leukocyturia jałowa

W znamiennej większości przypadków leukocyturii w badaniu mikroskopowym towarzyszą drobnoustroje odpowiedzialne za infekcje (bakterie, grzyby), które również wykazują wzrost w badaniu mikrobiologicznym tzw. posiewie moczu.  Leukocyturia jałowa jest zjawiskiem, w którym w badaniu mikroskopowym moczu zwiększonej ilości leukocytów nie towarzyszą bakterie lub inne drobnoustroje. Ich obecność nie potwierdzona jest również w podstawowym badaniu mikrobiologicznym.

W takim przypadku przyczyną leukocyturii mogą być drobnoustroje, których potwierdzenie obecności w drogach moczowych wymaga zastosowania innych metod np. diagnostyki molekularnej. Przykładem drobnoustrojów, które odpowiedzialne są leukocyturię jałową są m.in. chlamydie (bakterie wewnątrzkomórkowe), bakterie gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) lub wirusy – Herpes simplex, rzadziej HPV.

Za nieinfekcyjne przyczyny jałowej leukocyturii odpowiedzialne są z kolei wady anatomiczne układu moczowego, kamica moczowa, kłębuszkowe zapalenie nerek, nowotwory układu moczowego, zapalenie nerek po spożyciu leków (cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek), ale także choroba Leśniowskiego – Crohna.

Objawy towarzyszące leukocyturii

Ponieważ za leukocyturię odpowiada przede wszystkim zakażenie układu moczowego, wśród objawów jej towarzyszących występować będą te, typowe dla infekcji układu moczowego. Wyróżniamy wśród nich gorączkę, trudność w oddawaniu moczu, uczucie pieczenia w czasie sikania, częstomocz, konieczność oddawania moczu w nocy, ale także mimowolne oddawanie moczu.

Zajęcie przez infekcję górnego odcinka układu moczowego przebiegać może z objawami ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty), dreszczami oraz z bólami głowy. Ból w okolicy nadłonowej wskazuje na zapalenie pęcherza, w przypadku zajęcia nerek lokalizuje się w okolicy lędźwiowej.

Leukocyturii mogą również nie towarzyszyć żadne objawy, dlatego też wyniki badania moczu należy zawsze skonsultować z lekarzem, w celu poszukiwania i ustalenia przyczyny występowania tego niepokojącego objawu.

Czy leukocyturię się leczy?

Leukocyturia jest objawem schorzenia, więc samej leukocyturii się nie leczy. Należy jednak dociekać jej przyczyn i zwalczać chorobę odpowiedzialną za nieprawidłową ilość leukocytów w moczu.