Łysienie u mężczyzn. Jakie badania, gdy dotyka Cię wypadanie włosów?

Włosy są istotną częścią naszego wyglądu jednak na przestrzeni dziejów sposób ich ozdabiania i stylizacji podyktowany był nie tylko modą i względami estetycznymi, ale także niósł głębokie znacznie społeczne, duchowe i kulturowe. Od najdawniejszych lat ludzie z pomocą włosów manifestowali swój status społeczny i zamożność, używając często farb, przedłużeń, peruk i przeróżnych dekoracji. W XX i XXI wieku trendy w zakresie stylizacji włosów zmieniały się szybciej niż kiedykolwiek. Obecnie włosy są raczej wyrazem własnej osobowości niż kondycji finansowej, a branża beauty oferuje szerokie spektrum metod stylizacji, strzyżenia i koloryzacji pozwalających zademonstrować światu kim jesteśmy.

Niestety coraz więcej kobiet i mężczyzn boryka się z problemem wypadania włosów. Propagowany w kulturze masowej kult piękna i młodości sprawia, że postępujące łysienie postrzegane jest jako defekt estetyczny powodujący uczucie obniżenia własnej wartości. Jedną z najpowszechniejszych etiologii wypadania włosów jest łysienie androgenowe u mężczyzn. Chociaż u mężczyzn stan ten jest również nazywany „łysieniem typu męskiego”, problem ten każdego roku dotyka także wielu kobiet.

Co sprawia, że pojawiają się charakterystyczne zakola u mężczyzn? Czym jest łysienie androgenowe i jakie są jego przyczyny?

Czym jest łysienie androgenowe?

Jak wspomniano powyżej, włosy są ważnym elementem wizerunku, do którego coraz większą wagę przywiązują mężczyźni. Dostępne wyniki badań wykazały, że mężczyźni cierpiący na łysienie androgenowe są o 75% mniej pewni siebie, zwłaszcza w kontaktach z płcią przeciwną. Jednocześnie młodzi panowie zmagający się z problemem wypadania włosów uskarżają się na utratę poczucia własnej wartości, introwersję i poczucie nieatrakcyjności w większym stopniu niż starsi. Chociaż u wielu pacjentów występuje znaczne pogorszenie jakości życia, wyniki części badań wskazują, że większość mężczyzn, których dotknął problem łysienia nigdy nie stosowało jakiejkolwiek terapii przeciw wypadaniu włosów.

Łysienie androgenowe jest genetycznie uwarunkowanym zaburzeniem wynikającym z nadmiernej wrażliwości mieszków włosowych na androgeny. Wśród mężczyzn, których ojcowie zmagali się z łysieniem typu męskiego, ryzyko wystąpienia tego schorzenia jest nawet 5-6 krotnie większe, i występuje nawet u mężczyzn w młodym wieku. Jednocześnie istotnym czynnikiem genetycznym warunkującym rozwój łysienia androgenowego jest ekspresja genu AR. Gen ten znajduje się na chromosomie X, który mężczyźni dziedziczą go po matce, co wskazuje również na matczyny wpływ rozwoju łysienia u mężczyzn. Badania wskazują, że mężczyźni rasy kaukaskiej (białej) są znacznie bardziej narażeni na wystąpienie łysienia androgenowego w porównaniu do Azjatów czy Afroamerykanów.

Wypadanie włosów na czubku głowy u mężczyzn

Łysienie androgenowe charakteryzuje się postępującą utratą włosów w dowolnym momencie życia po okresie dojrzewania. Problem ten dotyka około 50% pięćdziesięciolatków i nawet 80% siedemdziesięciolatków. Wypadanie włosów u mężczyzn jest najbardziej widoczne w okolicy wierzchołkowej i czołowo-skroniowej manifestując się charakterystycznymi „zakolami”, podczas gdy u kobiet czołowa linia włosów jest zwykle oszczędzona, a utrata włosów jest rozproszona na czubku głowy.

Istotnym czynnikiem warunkującym wypadanie włosów są niedobory żywieniowe, przyczyniające się do zmian w strukturze i wzroście włosów. Niedostarczenie w diecie odpowiednich ilości mikro i makroelementów takich jak: cynk, kwasów tłuszczowych, witaminy D₃, niacyny i biotyny (witaminy B₃ i B₇) i prawdopodobnie selenu jest czynnikiem zwiększającym ryzyko wypadania włosów, jednak w przypadku łysienia androgenowego wpływ niedoborów żywieniowych na rozwój choroby pozostaje niejasny.

Zarówno wiek, w którym choroba się objawia jak i tempo jej progresji są zróżnicowane indywidualnie, niemniej jednak w rozwoju łysienia androgenowego kluczową rolę odgrywają zarówno metabolizm hormonów jak i receptory androgenowe.

Hormony a łysienie u mężczyzn

Androgeny są hormonami steroidowymi odpowiedzialnymi za wykształcenie i rozwój męskich cech płciowych. Hormonami o najistotniejszej fizjologicznie roli są testosteron i jego aktywna forma 5-α-dihydrotestosteron. Poza działaniem fizjologicznym, hormony te odpowiadają za wystąpienie szeregu chorób androgenozależnych, wśród których wymienić: łagodny przerost prostaty, rak prostaty czy trądzik oraz problemów estetycznych jak np.: hirsutyzm i łysienie androgenowe.

Testosteron może wiązać się z receptorami androgenowymi w brodawkach skórnych mieszków włosowych lub podlegać metabolizmowi do silniejszego dihydrotestosteronu, który charakteryzuje się ponad 5-krotnie większym powinowactwem do receptorów.

Aktywacja receptora androgenowego skraca anagen, czyli fazę wzrostu włosa. W przypadku łysienia androgenowego nadmierna aktywacja prowadzi do miniaturyzacji mieszków włosowych poprzez coraz krótszą fazę anagenu. W efekcie włosy stają się cieńsze i krótsze, a ostatecznie mogą nawet nie przeniknąć przez naskórek.

Sprawdź: e-Pakiet badań hormonalnych dla mężczyzn

Przyczyny łysienia u mężczyzn

Poza androgenowym, utrata włosów u mężczyzn może mieć także inną etiologię, jak np. stany zapalne skóry głowy, choroby autoimmunologiczne, stres czy niedobory witamin i minerałów. Jedynie konsultacja dermatologiczna i wykonanie badań diagnostycznych pozwolą wskazać podłoże choroby.

Łysienie androgenowe – jakie badania wykonać?

Wśród podstawowych badań laboratoryjnych, zalecanych w celu oceny przyczyny wypadania włosów można wymienić oznaczenie:

1. Całkowitego i wolnego testosteronu oraz aktywnej formy – dihydrotestosteronu,
2. Dehydroepiandrosteronu, 
3. Androstendionu,
4. Estradiolu,
5. Hormonów tarczycy,
6. Ferrytyny.

Dodatkowo, w celu wykluczenia anemii i awitaminozy warto oznaczyć stężenia witamin B₃ i B₇.

Zwiększenie poziomu wiedzy pacjentów na temat łysienia męskiego umożliwia wczesną diagnozę i wdrożenie leczenia, które może znacznie zmniejszyć obciążenie psychiczne związane z chorobą. Mężczyźni, którzy uzyskali odpowiednią pomoc medyczną i są skutecznie leczeni, zgłaszają korzyści psychologiczne w postaci poprawy poczucia własnej wartości i atrakcyjności osobistej. Jest to istotne w obliczu stałej progresji choroby o około 5% rocznie w przypadku niewdrożenia terapii.

Autor: Dr n. o zdrowiu Piotr Choręza

Bibliografia:

1. A Systemic Review on Topical Marketed Formulations, Natural Products, and Oral Supplements to Prevent Androgenic Alopecia: A Review. Ashique S, Sandhu NK, Haque SN, Koley K. Nat Prod Bioprospect 2020; 10 (6): 345-365. doi: 10.1007/s13659-020-00267-9. 
2. Pattern hair loss in men: diagnosis and medical treatment. Banka N, Bunagan MJ, Shapiro J. Dermatol Clin 2013; 31 (1): 129-140. doi: 10.1016/j.det.2012.08.003. 
3. Androgenetic Alopecia. [W:] StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): Ho CH, Sood T, Zito PM. StatPearls Publishing, 2023
4. Exploration of integrated targeted serum and hair metabolomic profiles in men with androgenetic alopecia. Kim MH, Ha IJ, Kim K. Singapore Med J 2023; doi: 10.4103/singaporemedj.SMJ-2021-154
5. Androgenetic alopecia in men and women. Sinclair RD, Dawber RP. Clin Dermatol 2001; 19 (2): 167-178. doi: 10.1016/s0738-081x(00)00128-0