Niedobór cynku w organizmie – jak rozpoznać?

Redakcja Diagnostyki

14 lipca 2022

Przeczytasz w 7 minut

Udostępnij

Spis treści:

Właściwości i funkcje cynku w organizmie
Niedobór cynku – jakie są jego przyczyny?
Niedobór cynku – objawy
Jak stwierdzić niedobór cynku?
Niedobór cynku – leczenie
Źródła

Cynk stanowi jeden z istotnych mikroelementów, czyli pierwiastków niezbędnych, choć w śladowych ilościach, do właściwego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Różnego typu schorzenia oraz nieprawidłowe nawyki dietetyczne mogą prowadzić do rozwoju niedoborów cynku, które skutkują pojawieniem się szeregu uciążliwych dolegliwości zdrowotnych. Jakie funkcje pełni cynk w ludzkim organizmie, jakie są jego źródła oraz w jaki sposób zdiagnozować niedobory cynku?

Właściwości i funkcje cynku w organizmie

Cynk to pierwiastek, który bierze udział w wielu procesach biochemicznych zachodzących w ludzkim organizmie. Zaliczany jest on do tzw. mikroelementów (mikroskładników), czyli pierwiastków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania człowieka, występujących w organizmie w niewielkich ilościach.

Cynk wchodzi w skład ponad 300 enzymów oraz ponad tysiąca czynników transkrypcyjnych. Dzięki prawidłowemu funkcjonowaniu tych substancji możliwe są m.in. właściwe przeprowadzanie procesów antyoksydacyjnych, produkcja erytrocytów (krwinek czerwonych) oraz synteza licznych kwasów nukleinowych i białek. Dodatkowo, cynk uczestniczy także w reakcjach związanych z transkrypcją oraz replikacją materiału genetycznego, a także w innych procesach związanych z przemianami ludzkiego DNA.

Właściwe stężenie omawianego pierwiastka warunkuje utrzymywanie zdrowej kondycji skóry, paznokci oraz włosów i korzystnie wpływa na regenerację uszkodzeń skóry i błon śluzowych. Cynk bierze udział w biologicznych przemianach węglowodanów (cukrów), białek oraz tłuszczy, pochodzących ze spożywanych pokarmów oraz uczestniczy w pracy układu endokrynnego poprzez wpływ na funkcjonowanie oraz syntezę określonych hormonów.

Opisane powyżej role nie wyczerpują pełnego zakresu wpływu cynku na ludzki organizm. Ze względu na mnogość enzymów oraz innych substancji, które do prawidłowej funkcji wymagają obecności omawianego pierwiastka, wpływa on praktycznie na każdy układ oraz narząd. Z tego powodu niezwykle istotne jest zadbanie o utrzymywanie właściwych poziomów cynku oraz unikanie jego niedoborów, jako że mogą one skutkować wystąpieniem wielu, uciążliwych i niebezpiecznych dla zdrowia dolegliwości.

Niedobór cynku – jakie są jego przyczyny?

Dziennie zapotrzebowanie organizmu człowieka na cynk jest dość niskie. Zalecane dzienne spożycie dla tego pierwiastka zależy od wieku oraz płci, przy czym dla dorosłych kobiet wynosi ono ok. 9 mg na dobę, a dla mężczyzn – 11 mg. Przyjmowanie zbyt niskich ilości cynku z pokarmem przez dłuższy czas może prowadzić do wykorzystania zapasów organizmu oraz wystąpienia niedoboru cynku. Pojawienie się tego zjawiska chorobowego może być także skutkiem różnego typu chorób przewodu pokarmowego, które związane są z nieprawidłowym wchłanianiem określonych składników z jelit do krwi.

Na rozwój niedoboru cynku najbardziej narażone są osoby, które stosują niewłaściwą, niezbalansowaną dietę, osoby przewlekle nadużywające alkoholu, intensywnie ćwiczący sportowcy oraz kobiety w ciąży. Dodatkowo, niedobór cynku może pojawić się także u osób cierpiących na różnego typu choroby przewlekłe, takie jak m.in. choroba Wilsona, różnego typu schorzenia związane z zaburzeniami funkcji nerek oraz choroby przebiegające z nieprawidłową pracą wątroby.

Niedobór cynku – objawy

Objawy niedoboru cynku, ze względu na jego niezwykle liczne funkcje w ludzkim organizmie mogą dotyczyć wielu układów oraz narządów. Do najczęstszych symptomów niedoboru cynku zalicza się dolegliwości takie jak m.in.:

Rozwój trądziku,
Przesuszanie się skóry,
Zapalenie mieszków włosowych,
Pogorszenie kondycji włosów,
Zwiększone wypadanie włosów,
Zwiększona łamliwość paznokci,
Rozwój zapaleń błon śluzowych jamy ustnej,
Pogorszone, wolniejsze gojenie się zranień skóry i błon śluzowych,
Osłabienie funkcji układu odpornościowego, częstsze infekcje,
Pogorszenie funkcji zmysłów węchu oraz smaku,
Pogorszenie jakości widzenia po zmroku,
Biegunki,
Osłabienie apetytu,
Problemy z koncentracją,
Zaburzenia emocjonalne o charakterze depresyjnym,
U dzieci – opóźnienie wzrostu,
Zaburzenia produkcji testosteronu.

Niedobory cynku są szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży, jako że mogą one niekorzystnie wpływać zarówno na rozwój płodu, zdrowie matki, jak i na przebieg ciąży oraz porodu.

Jak stwierdzić niedobór cynku?

Diagnoza niedoboru cynku najczęściej stawiana jest na podstawie występowania typowych objawów klinicznych w połączeniu z nieprawidłowymi wynikami testów laboratoryjnych. Podstawowym testem diagnostycznym jest oznaczenie stężenia cynku we krwi żylnej. Możliwe jest także przeprowadzenie pomiaru poziomu cynku w moczu – badanie to może być istotne diagnostycznie w określonych jednostkach chorobowych, gdzie podejrzewa się m.in. nieprawidłową pracę nerek. W celu zaplanowania optymalnej diagnostyki warto skonsultować się z lekarzem, który jednocześnie będzie w stanie prawidłowo zinterpretować otrzymane rezultaty oraz zaplanować dalsze leczenie.

Interpretacja wyników badania stężeń cynku (zarówno we krwi, jak i w moczu) każdorazowo wymaga zestawienia otrzymanych danych z wartościami referencyjnymi, które umieszczone są na wydawanej pacjentowi dokumentacji, jako że każde laboratorium diagnostyczne może stosować odmienne zakresy norm dla stężeń cynku. Niezbędne jest także uwzględnienie dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych osoby badanej oraz możliwego wpływu przyjmowanych leków na rezultaty badania. Z tego powodu w celu pełnej oceny wyników najlepiej skonsultować je ze specjalistą. Warto wspomnieć, o sugestiach, by badania poziomu mikroelementów we krwi, w tym również cynku, przed rozpoczęciem suplementacji lub z innych powodów klinicznych, wykonywane były grupowo, obejmując grupy mikroelementów uczestniczących w sprzężonych szlakach biochemicznych lub określonych patomechanizmach.

Niedobór cynku – leczenie

Leczenie niedoborów cynku zależne jest od wykrytych przyczyn tego zaburzenia oraz stopnia nasilenia deficytu. W określonych przypadkach wystarczy zmiana nawyków dietetycznych, z uwzględnieniem większej ilości produktów bogatych w cynk. Do najlepszych źródeł cynku w pożywieniu zalicza się m.in.:

Wołowinę,
Owoce morza,
Orzechy,
Wieprzowinę,
Fasolę,
Migdały,
Drób,
Jogurty,
Ser żółty.

W przypadku nasilonych niedoborów może być konieczne stosowanie różnego typu leków lub suplementów diety, które mają na celu uzupełnienie brakującego pierwiastka w organizmie. W przypadku rozpoczęcia leczenia z wykorzystaniem tego typu preparatów należy przestrzegać zaleceń lekarskich dotyczących codziennych dawek oraz czasu stosowania suplementów, jako że nieprawidłowe, zbyt duże dawki mogą prowadzić do rozwoju nadmiaru cynku oraz związanych z tym objawów chorobowych.