Nierówne bicie serca – przyczyny i sposoby diagnozowania problemu

Praca serca związana jest z regularnym przepływem impulsów pobudzających skurcze kardiomiocytów. Serce jest „mózgiem metabolicznym” naszego ciała, odpowiadającym za dotlenienie, odżywienie, oczyszczenie, ocieplenie wszystkich komórek i tkanek narządów. Nierówne bicie serca pogarsza nasze samopoczucie i sprawia, że czujemy się osłabieni, zmęczeni, senni, niezdolni do podejmowania aktywności.  

Nierówne bicie serca – co napędza pracę serca?

Serce zbudowane jest z mięśni poprzecznie prążkowanych złożonych z kardiomiocytów. Rytmiczne skurcze mięśnia sercowego uwarunkowane są sprawnym działaniem jego układu bodźcoprzewodzącego. Składają się na niego: węzeł zatokowo-przedsionkowy, węzeł przedsionkowo-komorowy, pęczek Hisa oraz włókna Purkiniego. Pobudzanie i przewodzenie impulsów elektrycznych w sercu, przez składowe układu, wprowadza serce w rytm skurczów i rozkurczów, napędzając przepływ krwi przez naczynia krwionośne do tkanek. 

Nierówne bicie serca – co to może oznaczać? 

Nierówne bicie serca znane jest przez wszystkich pod nazwą arytmii. Prawidłowo serce dorosłej osoby powinno uderzać 60-100 razy na minutę. Zmiany w miarowości bicia serca mogą przybierać postać tachykardii (przyspieszenia rytmu serca >100 uderzeń na minutę) lub bradykardii (spowolnione bicie serca <60 uderzeń na minutę). Bradykardia może pojawiać się fizjologiczne u osób młodych, u sportowców czy też w czasie snu. W przypadku, gdy praca serca zostaje zaburzona, dochodzi do niedotlenienia organizmu (osłabienie, omdlenia, złe samopoczucie, senność) oraz poszczególnych narządów, prowadząc do ich niezdolności w spełnianiu swej roli. 

Nierówne bicie serca – przyczyny

Przyczyn nierównego bicia serca jest wiele. Część z nich nie powoduje stałej zmiany rytmu serca i jest niegroźna, jak np. nierówne bicie serca po wysiłku fizycznym, spowodowane emocjami, gorączką, ciążą, stresem. Część przyczyn ma podłoże patologiczne i może stanowić zagrożenie zdrowia lub życia pacjenta. 

Niektóre z przyczyn niemiarowej pracy serca to:

• zaburzenia rytmu serca nadkomorowe i komorowe,
• zaburzenia metaboliczne (hipoglikemia, spadek stężenia magnezu, wapnia i potasu niezbędnych do prawidłowej pracy serca),
• zaburzenia elektrolitowe,
• bloki przewodzenia,
• leki (moczopędne, przeciwarytmiczne),
• choroby serca, zarówno przebyte, jak i trwające (kardiomiopatie, zawał serca, infekcje),
• obciążenie rodzinne (arytmia lub nagły zgon sercowy w rodzinie),
• choroby wrodzone serca,
• choroby psychiczne (nerwica, zaburzenia lękowe, depresja),
• choroby układowe (np. sarkoidoza),
• używki (kofeina, alkohol, nikotyna, narkotyki).

Najbardziej niebezpieczne i problematyczne z punktu widzenia klinicznego są częstoskurcze komorowe i nadkomorowe (tachyarytmie). Wśród komorowych zaburzeń rytmu serca wyróżniamy:

• częstoskurcz komorowy,
• dodatkowe pobudzenia komorowe,
• trzepotanie i migotanie komór (arytmia >300 uderzeń/min),
• pobudzenia i rytmy komorowe zastępcze.

Do zaburzeń nadkomorowych wlicza się:

• częstoskurcze przedsionkowe i nawrotne,
• trzepotanie przedsionków (250–350/min),
• migotanie przedsionków (>300/min),
• pobudzenia dodatkowe przedwczesne.

Najczęstszą przyczyną niemiarowej pracy serca jest migotanie przedsionków, objawiające się najczęściej u osób starszych (>80 r.ż.) z wcześniejszymi chorobami układu sercowo-naczyniowego (choroba wieńcowa, nadciśnienie). Nierówna praca serca uwarunkowana wystąpieniem bloków przewodzenia wiąże się ze spowolnieniem jego rytmu (bradyarytmie). Wśród bloków wyróżnia się blok przedsionkowo-komorowy i bloki odnóg pęczka Hisa, które wiążą się z zablokowaniem wzbudzania i przewodzenia impulsu elektrycznego w mięśniu sercowym. 

Nierówne bicie serca – nerwica

Choroby związane z układem nerwowym, jak np. nerwica, mogą dawać subiektywne objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego. Mówi się nawet o nerwicy serca, czyli zespole objawów obejmujących ból w klatce piersiowej, uczucie nierównej pracy serca, przyspieszone tętno, zaburzenia pamięci, lęki, zawroty głowy, osłabienie, które pojawiają się pod wspływem silnego bodźca stresowego. Odróżnienie nierównego bicia serca związanego z jego chorobą od nerwicy opiera się na obserwacji czasu wystąpienia dolegliwości. W zaburzeniach psychicznych objawy te pojawiają się w spoczynku (np. nierówne bicie serca podczas leżenia), natomiast w zaburzeniach pracy serca nasilają się po wysiłku. 

Nierówne bicie serca wieczorem i w spoczynku

Uczucie nierównego bicia serca może być uciążliwe przede wszystkim wieczorem i w nocy, często stając się przyczyną bezsenności. W czasie snu nasze serce z zasady pracuje wolniej, stąd nierówne bicie serca powoduje uczucie dyskomfortu. Oczywiście objaw ten może być związany z chorobami serca (migotanie przedsionków, nadciśnienie i in.), lecz często nie ma z nimi związku. W ten sposób może objawiać się np. nerwica serca, dotycząca głównie osób młodych. Wpływ stresu, emocji, zaburzeń psychicznych na serce jest bardzo duży i manifestuje się jako niemiarowe bicie serca wieczorem oraz w czasie spoczynku.

Stosowanie używek m.in. w postaci kofeiny alkoholu, narkotyków, daje podobne objaw. Także zaburzenia elektrolitowe (niedobory pierwiastków), zastosowanie leków czy hipoglikemia sprawiają, że nasze serce pracuje w sposób nierytmiczny. Niemiarowe bicie serca w czasie leżenia obserwujemy też w chorobach niezwiązanych z sercem, takich jak nadczynność tarczycy czy infekcje. 

Nierówne bicie serca – objawy towarzyszące

Uczuciu nierównego bicia serca, odczuwalnego też jako palpitacje, kołatanie, zbyt szybkie lub zbyt wolne uderzenia, uczucie zatrzymania serca, może towarzyszyć szereg objawów, które nie zawsze mogą przywodzić na myśl problemy z sercem. Pacjenci skarżą się na senność, zmęczenie, osłabienie oraz zaburzenia pamięci. Z czasem mogą pojawić się ból w klatce piersiowej, uczucie ucisku, duszność, a także zawroty głowy i utrata przytomność. Są to symptomy nieprawidłowego dotlenienia organizmu.

Nierówne bicie serca wymaga konsultacji lekarskiej, szczególnie gdy pojawia się regularnie. Zdarza się, że nierówne bicie serca może być jedynym objawem toczącego się procesu patologicznego, którego stwierdzenie wymaga przeprowadzenia badań dodatkowych (EKG, badania krwi, próby wysiłkowe i in.). Może być jednym z symptomów choroby mięśnia sercowego (choroba wieńcowa, kardiomiopatie, nadciśnienie) lub innej, niezwiązanej z nim bezpośrednio (niedokrwistość, choroba tarczycy, hipoglikemia). Jednak istotne jest podjęcie zdecydowanych kroków w celu ustalenia przyczyny, co pozwoli zastosować środki zaradcze. Ważną rolę odgrywa tu profilaktyka w postaci zdrowego, aktywnego trybu życia, uzupełnionego zbilansowaną dietą pozbawioną używek. 

Mgr Jolanta Pawłowska