Niestrawność: przyczyny i objawy. Sposoby na niestrawność

Niestrawność, czyli dolegliwości ze strony układu pokarmowego, często wywołują dyskomfort utrudniający codzienne funkcjonowanie. Symptomów tego, że dzieje się coś niepokojącego jest wiele. Jakie są przyczyny i objawy niestrawności?

Bóle jelit, skurcze żołądka, biegunka, wymioty, męczące wzdęcia czy zgaga. Brzmi znajomo? Nie ma chyba osoby, która by nie doświadczyła kłopotów, związanych z przewodem pokarmowym. Jednorazowa dolegliwość nie powinna budzić niepokoju; do lekarza gastrologa warto udać się, gdy objawy utrzymują się dłuższy czas  lub regularnie powracają.

Co to jest niestrawność?

Niestrawność, zwana inaczej dyspepsją, to zespół objawów związanych z problemami układu pokarmowego. Większość z nich występuje po spożyciu posiłku – niestrawność manifestuje się głównie uczuciem dyskomfortu w okolicy nadbrzusza. Większość osób doświadczyło przynajmniej raz w życiu dyspepsji. Niestety istnieje całkiem spora grupa pacjentów, którzy skarżą się na regularne problemy trawienne.

Przyczyny niestrawności

Przyczyn niestrawności jest wiele. Biorąc pod uwagę czynniki, które ją wywołują, wyróżniamy dwa rodzaje dyspepsji:

• Niestrawność organiczna. Wywołana jest schorzeniami przewodu pokarmowego. Objawy niestrawności dotykają w tym wypadku osoby cierpiące np. na chorobę wrzodową dwunastnicy lub żołądka, borykające się z problemami refluksu, zapalenia dróg żółciowych czy nowotworu (żołądka, przełyku). Chorzy zmagający się z zakażeniem Helicobacter pylori również mogą doświadczać nieprzyjemnych objawów, jakie daje dyspepsja.

• Niestrawność czynnościowa. Występuje z powodu trudnych do określenia czynników, niezwiązanych z chorobami. Przyjmuje się, że mogą ją wywołać niektóre lekarstwa (np. salicylany) czy suplementy diety (np. na bazie żelaza). Bywa, że niestrawność czynnościową powoduje zbyt szybkie jedzenie, spożycie za jednym razem za dużej ilości pokarmu lub skonsumowanie nieświeżego lub ciężkostrawnego, tłustego posiłku. Przyczyny niestrawności tego rodzaju mogą wynikać także ze stresu czy wdychania dymu tytoniowego. Czasami objawy dyspepsji czynnościowej są efektem dużej nadwrażliwości żołądka oraz nieprawidłowej kurczliwości niektórych fragmentów układu pokarmowego.

Niestrawność u kobiet w ciąży

Na dyspepsję często cierpią kobiety spodziewające się dziecka. Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego wywołane są zwykle przez zmiany hormonalne oraz ucisk rosnącej macicy na organy wewnętrzne. Niestrawność u kobiet w ciąży jest zjawiskiem przejściowym, które zazwyczaj ustępuje po porodzie.

Objawy niestrawności

Do najbardziej charakterystycznych symptomów dyspepsji należy uczucie pełności po posiłku, często nawet po zjedzeniu niewielkiej porcji. Osoba cierpiąca na tę dolegliwość często skarży się na ból brzucha i gazy. Objawy niestrawności to również nudności oraz wymioty. Czasami dyspepsji towarzyszą zaparcia, czkawka, odbijanie się, zgaga czy tzw. burczenie w brzuchu.

Objawy niestrawności jelit

Choć mianem niestrawności definiuje się dolegliwości przewodu pokarmowego zlokalizowane w nadbrzuszu środkowym (którym towarzyszą rozmaite objawy, o czym wspomniano wcześniej), to pacjenci często używają określenia „niestrawność jelit” w odniesieniu do symptomów, jakie daje ten właśnie odcinek przewodu pokarmowego. Pytani o objawy niestrawności jelit, zgłaszają najczęściej następujące dolegliwości (mogące świadczyć o rozwoju różnych schorzeń):

• ból jelit o różnym charakterze, natężeniu i lokalizacji,
• zaburzenia w oddawaniu stolca: biegunki lub zaparcia,
• nasilona potliwość,
• osłabienie,
• wzdęcia i gazy,
• nudności oraz wymioty.

Przyczyn dolegliwości jelit jest wiele. Niektóre z nich mają podłoże genetyczne, inne immunologiczne, grzybicze, pasożytnicze czy wirusowe. Problemy z tym odcinkiem przewodu pokarmowego wynikają często z trybu życia: stresu, małej ilości ruchu, szybkiego spożywania pokarmów itp. Aby zdiagnozować przyczynę kłopotów z jelitami, lekarz zleca badania, takie jak np. kolonoskopia, USG, diagnostyka radiologiczna czy badania laboratoryjne (OB, morfologia krwi, CRP, test na krew utajoną w kale itp.).

Objawy niestrawności – kiedy należy udać się do lekarza?

Krótkotrwała niestrawność, której nie towarzyszą ostre objawy, zwykle szybko mija i nie wymaga pomocy medycznej. Jeśli jednak symptomy nie ustępują, należy zgłosić się do specjalisty gastrologa, ponieważ przedłużające się dolegliwości mogą świadczyć o poważniejszej chorobie, rozwijającej się w przewodzie pokarmowym. Pilnej konsultacji lekarskiej wymaga sytuacja, kiedy pojawia się niekontrolowana utrata masy ciała, krew w stolcu, przedłużające się nudności czy trudności z połykaniem.

Niestrawność – diagnostyka

Objawy niestrawności mogę być zwiastunami innych chorób rozwijających się w organizmie. Również wszelkiego rodzaju nietolerancje pokarmowe dają podobne symptomy jak niestrawność. Dlatego w celu identyfikacji źródła problemu specjalista (po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego) może skierować pacjenta np. na:

• test nietolerancji laktozy,
• test na obecność Helicobacter pylori,
• morfologię krwi.

Aby wykluczyć poważniejsze schorzenia, lekarz zleci również przeprowadzenie USG jamy brzusznej oraz badanie endoskopowe przełyku, żołądka oraz dwunastnicy (gastroskopia).

Niestrawność – ile trwa?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, ile trwa niestrawność. Wiele zależy od czynnika, który wywołał dolegliwości. Zjedzenie ciężkostrawnego czy obfitego posiłku nie powinno dawać objawów dłuższych niż kilka – kilkanaście godzin. Niestrawność wynikająca ze zjedzenia czegoś nieświeżego, może trwać nawet kilka dni. Trwające dłuższy czas objawy ze strony przewodu pokarmowego wymagają konsultacji lekarskiej, mogą bowiem świadczyć o poważniejszym schorzeniu.

Dieta przy niestrawności

Osoby cierpiące na dyspepsję powinny zadbać o prawidłowy jadłospis. Dieta przy niestrawności musi być lekka i opierać się na zasadach zdrowego żywienia. Przede wszystkim należy unikać posiłków tłustych, ciężkostrawnych (np. dań typu fast-food). Warto ograniczyć spożycie roślin strączkowych, które mają właściwości wzdymające. Pacjenci cierpiący na wzdęcia powinni również odstawić napoje gazowane. Niepolecane są produkty z dużą liczbą konserwantów, a także przekąski typu chipsy, solone orzeszki. Warto ograniczyć mocną kawę, herbatę, słodycze oraz ostre przyprawy.

Sposoby na niestrawność

Zdrowa dieta przy dyspepsji to podstawa. Ale czy można jeszcze jakoś sobie pomóc, gdy pojawią się nieprzyjemne objawy niestrawności? Oto sposoby, które mogę przynieść ulgę:

• środki z apteki w postaci kropli, płynów doustnych czy tabletek. Pomagają w pozbyciu się zgagi, ułatwiają trawienie,
• napary ziołowe (np. na bazie rumianku, dziurawca czy mięty), które działają rozkurczowo i stymulują pracę żołądka,
• koper włoski oraz kminek – ich żucie łagodzi skurcze jelit.

Jakie są jeszcze sposoby na niestrawność? Bardzo istotna jest regularność posiłków: należy spożywać 4-5 porcji dziennie, zwracając uwagę na to, by nie były one zbyt obfite. Niezwykle ważne jest również tempo jedzenia – brak odpowiednio długiego przeżuwania pokarmu i spożywanie produktów w pośpiechu to możliwe przyczyny niestrawności. Pojawienie się uczucia sytości powinno być sygnałem, że dalsza konsumpcja nie jest już potrzebna. Dobrze jest wprowadzić zasadę niejedzenia tuż przed snem – najlepiej powstrzymać się od posiłków na 2-3 godziny przed położeniem się do łóżka.

W leczeniu niestrawności organicznej podstawą jest terapia jednostki chorobowej, która wywołuje objawy dyspepsji. Z uciążliwymi objawami dysfunkcji przewodu pokarmowego pomoże również regularna aktywność fizyczna.

Bibliografia:

1. Dyspepsja – co nowego na Kongresie Digestive Disease Week w Chicago 2011 roku? Bartnik W. Gastroenterologia Kliniczna 2011, tom 3, nr 3, 99–105.
2. Od objawów do rozpoznania dyspepsji czynnościowej. Popczak G, Kowal A, Prystupa A, Schabowski J, Mosiewicz J. Medycyna Ogólna, 2010, 16 (XLV), 4.