O czym świadczy niski poziom płytek krwi? Jak się objawia? Jak zwiększyć liczbę trombocytów?

Niski poziom płytek krwi to małopłytkowość. Stan ten uważa się za istotny klinicznie, gdyż wiąże się z ryzykiem zaburzenia hemostazy, czyli stanu równowagi, umożliwiającego utrzymanie krwi w postaci płynnej, jednocześnie nie dopuszczając do nieprawidłowego krwawienia. Małopłytkowść może mieć charakter wrodzony, lecz zdecydowanie częściej stwierdza się nabyty niski poziom płytek krwi.

Małopłytkowość definiuje się jako zmniejszenie liczby płytek krwi poniżej 150 × 10⁹/l. Przyczyną niskiego poziomu płytek krwi może być nadmierne ich zniszczenie lub zmniejszone wytwarzanie. Niekiedy podłoże jest złożone lub nie do końca wyjaśnione. Sprawdź, jakie są rodzaje małopłytkowości, w jaki sposób się ona objawia i jak można podnieść liczbę trombocytów.

Co to są płytki krwi?

Płytki krwi inaczej określane są jako trombocyty lub krwinki płytkowe. To obok białych krwinek (leukocytów) i krwinek czerwonych (erytrocytów) kluczowy element morfotyczny krwi. Płytki pełnią w organizmie szereg funkcji, w tym m.in. stymulują wzrost komórek naczyń krwionośnych i mięśni gładkich, determinują proces krzepnięcia i skurczu naczyń krwionośnych. Powstają z megakariocytów (dużych komórek szpiku kostnego). W organizmie może dojść do zaburzenia funkcji płytek krwi, co określa się jako trombastenię (trombopatię) oraz do zaburzenia ich liczby. W przypadku zwiększonej powyżej normy liczbie płytek mówi się o trombocytozie (trombocytemii). Z kolei stan obniżonej poniżej normy liczby płytek krwi to trombocytopenia (małopłytkowość).

Jakie są rodzaje małopłytkowości?

Biorąc pod uwagę liczbę płytek krwi, wyróżniamy trzy stopnie małopłytkowości:

• małopłytkowość łagodną – liczba płytek wynosi 50×10⁹/l–150×10⁹/l;
• małopłytkowość umiarkowaną – liczba płytek wynosi 30×10⁹/l–50×10⁹/l;
• małopłytkowość ciężką – liczba płytek wynosi mniej niż 30×10⁹/l [1].

Niski poziom płytek we krwi – objawy

Łagodnie obniżony poziom płytek krwi nie daje zazwyczaj objawów klinicznych. W bardziej zaawansowanych przypadkach pojawiać się mogą: skaza małopłytkowa skórno-śluzówkowa, przedłużone krwawienia z ran, pierścieniowate wylewy w miejscach nakłuć, wybroczyny skórne i w błonach śluzowych bez podłoża urazowego, obfite miesiączki, krwawienia z nosa, z dróg moczowych, dróg rodnych, przewodu pokarmowego (m.in. wymioty podbarwione krwią lub wymioty ciemną, fusowatą treścią, obecność krwi utajonej w kale). W ciężkich postaciach małopłytkowości dojść może do krwawień do narządów wewnętrznych i ośrodkowego układu nerwowego, co stanowi zagrożenie dla życia.

Co oznacza niski poziom płytek krwi?

Rzadkie są przypadki wrodzonego niskiego poziomu trombocytów, za który odpowiadać mogą m.in.: wrodzona śródziemnomorska makrotrombocytopenia, wrodzony brak trombopoetyny, zespół Sebastiana, zespół Fechtnera, niedokrwistość Fanconiego, zespół Alporta, anomalia Maya-Hegglina, zespół szarych płytek, wrodzona hipoplazja szpiku, zespół Bernarda-Souliera, wrodzona siatkowica.

W większości niski poziom płytek krwi ma charakter nabyty. Za zmniejszone wytwarzanie płytek odpowiadać mogą m.in.: różyczka noworodków, niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego, niedokrwistość aplastyczna, niewydolność nerek, uszkodzenie szpiku przez promieniowanie jonizujące, substancje toksyczne (np. alkohol), leki (np. heparyna, chinina, chinidyna, karbamazepina), rozległe przerzuty nowotworowe do szpiku, białaczki, szpiczak, mielofibroza, zakażenia wirusowe.

Z kolei przyczyną nadmiernego niszczenia trombocytów mogą być m.in.: samoistna plamica płytkowa, wcześniactwo, choroba hemolityczna noworodków, naczyniaki olbrzymie lub jamiste, niedokrwistość hemolityczna, choroby rozrostowe, powiększona śledziona. Nierzadkie są przypadki złożonego podłoża niskiego poziomu płytek krwi. Wymienić tu można takie przyczyny, jak m.in.: rozległe oparzenia, porfiria, zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, obfite krwotoki, masywne przetoczenia krwi, zespół hemolityczno-mocznicowy. Sporadyczne są przypadki małopłytkowości z rozcieńczenia po masywnych przetoczeniach krwi w celach leczniczych.

Małopłytkowość jest częstą zmianą hematologiczną w ciąży. Może być wywołana przez czynniki niezwiązane z ciążą lub współwystępować z patologicznym przebiegiem ciąży (np. stanem przedrzucawkowym, zespołem HELLP, ostrym ciążowym stłuszczeniem wątroby). W większości przypadków małopłytkowość ciężarnych przebiega łagodnie, bez objawów klinicznych u matki i dziecka.

Jak można zbadać poziom płytek krwi?

Liczbę płytek krwi można określić, wykonując morfologię krwi lub osobne oznaczenie płytek krwi. Do badania wykorzystuje się krew żylną, pobraną najczęściej z żyły łokciowej. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Nie trzeba być na czczo. Wskazane jest unikanie dzień wcześniej zbyt intensywnego wysiłku fizycznego i zadbanie o nawodnienie organizmu. W ramach dalszej diagnostyki wykonuje się rozszerzone badania krwi, aby określić przyczynę małopłytkowości.

Niski poziom płytek krwi – jak można go podnieść?

Leczenie małopłytkowości zależy od jej przyczyny. Postępowanie terapeutyczne polegać może m.in. na:

• odstawieniu  leków, które mogą obniżać poziom płytek krwi;
• wprowadzeniu odpowiedniej diety i stosowaniu suplementów diety w przypadku niedoborów witamin. Szczególnie należy zadbać o dostarczanie organizmowi witaminy B12, której bogatym źródłem są: podroby, mleko i nabiał, wędliny oraz kwasu foliowego, znajdującego się głównie w zielonolistnych warzywach (kapuście, szpinaku, brokule, kalafiorze);
• antybiotykoterapii przy infekcjach, które mogą powodować małopłytkowość;
• podawaniu glikokortykosteroidów (m.in. zmniejszają przepuszczalność włośniczek), a w przypadku  braku rezultatów, wprowadzeniu leków immunosupresyjnych;
• przetoczeniu koncentratu krwinek płytkowych w przypadku znacznego stopnia małopłytkowości;
• dożylnym podawaniu  preparatu immunoglobuliny (IVIG);
• usunięciu śledziony (splenektomii);
• przeszczepie szpiku kostnego u osób z małopłytkowością wrodzoną.

W przypadku osób, których małopłytkowość przebiega łagodnie, nie jest konieczne leczenie. Małopłytkowość ciążowa, zwykle na poziomie > 70 000/µl (70 x 10⁹l), w późnym okresie ciąży nie wymaga leczenia i ustępuje samoistnie po porodzie.

A: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. A. Brzozowski, A. Jaroszyński, Małopłytkowości wrodzone i nabyte, „Family Medicine & Primary Care Review” 2012, t. 14, nr 4, s. 582–585.
2. Badanie trombocytów. Kiedy należy je wykonać? Online: https://diag.pl/pacjent/artykuly/badanie-trombocytow-kiedy-nalezy-je-wykonac/ [dostęp: 19.04.2022].
3. K. Chojnowski, Postępowanie z małopłytkowością u kobiet w ciąży, „Hematologia” 2013, t. 4, nr 1, s. 15–23.
4. J. Pluta, J. Trzebicki, Małopłytkowość – najczęstsze zaburzenie hemostazy na OIT, „Anestezjologia Intensywna Terapia” 2019, t. 51, nr 1, s. 57–65.
5. Płytki krwi. Online: https://diag.pl/sklep/badania/plytki-krwi/ [dostęp: 19.04.2022].