Objaw Chełmońskiego – na czym polega i co oznacza?

Sprawdzenie obecności objawu Chełmońskiego jest jednym z podstawowych elementów badania fizykalnego u osób zgłaszających ból brzucha. Jego obecność może świadczyć m.in. o ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego i wymaga pogłębienia diagnostyki. Dowiedz się, jak zbadać objaw Chełmońskiego oraz jakie badania dodatkowe należy wykonać w przypadku podejrzenia choroby pęcherzyka żółciowego.

Objaw Chełmońskiego – co to jest?

Objaw Chełmońskiego jest jednym z podstawowych symptomów występujących u osób zmagających się z chorobami pęcherzyka żółciowego. Ten niewielki narząd, niegdyś określany również mianem woreczka żółciowego, zlokalizowany jest tuż pod wątrobą. Odpowiada za magazynowanie żółci, która jest następnie uwalniana do jelita cienkiego, gdzie uczestniczy w procesach trawienia. W świetle pęcherzyka żółciowego dochodzi niekiedy do wytrącania złogów – mówi się wówczas o kamicy żółciowej, która może przebiegać bezobjawowo lub być przyczyną bólu brzucha w prawym podżebrzu. Badanie objawu Chełmońskiego pomaga lekarzowi w różnicowaniu przyczyn dolegliwości.

Jak zbadać objaw Chełmońskiego?

Lekarz sprawdza obecność objawu Chełmońskiego podczas badania fizykalnego brzucha. Przed przystąpieniem do badania specjalista poprosi Cię o odsłonięcie brzucha, a następnie dokładnie obejrzy Twoją skórę oraz osłucha jamę brzuszną stetoskopem. Następnie opuszkami palców oceni napięcie powłok jamy brzusznej, wielkość poszczególnych narządów i obecność patologicznych oporów. Jeżeli w którymkolwiek momencie badania poczujesz ból, koniecznie zgłoś to lekarzowi. To cenna informacja, która może okazać się pomocna w wykryciu przyczyny Twoich dolegliwości.

Przed zbadaniem objawu Chełmońskiego specjalista poprosi Cię o wzięcie głębokiego wdechu i chwilowe zatrzymanie powietrza. Następnie położy lewą dłoń w prawej okolicy podżebrowej i uderzy w jej grzbiet prawą dłonią złożoną w pięść. O dodatnim objawie Chełmońskiego świadczy wystąpienie silnego bólu w badanej okolicy.

Co oznacza dodatni objaw Chełmońskiego?

Dodatni objaw Chełmońskiego wskazuje na chorobę pęcherzyka żółciowego, najczęściej pod postacią ostrego kamiczego zapalenia pęcherzyka żółciowego. Kamica żółciowa dotyczy w przybliżeniu 6% mężczyzn i 9% kobiet, jednak u około 80% przebiega bezobjawowo. U pozostałych osób występują okresowo dolegliwości bólowe w prawym podżebrzu, określane mianem kolki żółciowej. Do zapalenia pęcherzyka żółciowego dochodzi u nich wskutek zaklinowania złogu w przewodzie pęcherzykowym. Uniemożliwia to odpływ żółci z pęcherzyka, co prowadzi do wzrostu ciśnienia w narządzie, rozdęcia jego ścian i rozwoju stanu zapalnego. 

Na ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego wskazują: 

• silny, długo trwający ból w prawym nadbrzuszu (często promieniujący do prawej łopatki),
• nudności, 
• wymioty,
• dodatni objaw Chełmońskiego i objaw Murphy’ego.

Przeczytaj także: Co jeść przy chorej wątrobie? Zasady diety wątrobowej

Co to jest objaw Murphy’ego?

Badanie objawu Murphy’ego jest przydatne w różnicowaniu przyczyny występowania bólu w prawej okolicy podżebrowej. Lekarz ocenia jego obecność podczas badania palpacyjnego brzucha. Umieszcza opuszki prawej dłoni w rzucie pęcherzyka żółciowego (pod prawym łukiem żebrowym, przy bocznej części mięśnia prostego brzucha), a następnie prosi pacjenta o nabranie powietrza. O dodatnim objawie Murphy’ego świadczy nagłe zatrzymanie wdechu, spowodowane wystąpieniem silnego bólu w momencie uderzenia objętego procesem zapalnym pęcherzyka żółciowego w opuszki palców lekarza.

Dodatni objaw Chełmońskiego – co dalej?

Stwierdzenie przez lekarza dodatniego objawu Chełmońskiego obliguje go do poszerzenia diagnostyki. Badania dodatkowe obejmują najczęściej:

• morfologię krwi – pozwala ocenić parametry i poziom krwinek białych (może być podwyższony, co określa się mianem leukocytozy), czerwonych oraz płytek krwi;
• stężenie bilirubiny we krwi – u osób z ostrym zapaleniem pęcherzyka żółciowego poziom bilirubiny może być nieznacznie podwyższony. Znaczny wzrost jej stężenia (>2 mg/dl) wskazuje na obecność kamicy przewodowej, czyli złogu w drogach żółciowych;
• aktywność enzymów wątrobowych – aminotransferazy alaninowej (ALT), aminotransferazy asparaginianowej (AST), fosfatazy zasadowej (ALP) i gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP). U pacjentów z ostrym zapaleniem pęcherzyka żółciowego może dojść do zwiększenia ich poziomu;
• aktywność lipazy i amylazy – badania te mają na celu wykluczenie towarzyszącej choroby trzustki;
• USG jamy brzusznej – najczęściej wstępnie wykonywane badanie obrazowe u osób z dodatnim objawem Chełmońskiego. Pozwala na ocenę wielkości pęcherzyka żółciowego, wykrycie pogrubienia jego ściany czy obecność złogów w świetle narządu. Podczas badania USG ocenia się również pozostałe narządy jamy brzusznej;
• tomografię komputerową jamy brzusznej i miednicy – szczegółowe badanie obrazowe, umożliwiające dokładną ocenę zmian w obrębie pęcherzyka żółciowego i pozostałych narządów.

Pacjenci, u których podejrzewa się ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, są konsultowani ze specjalistą chirurgii ogólnej. Na podstawie całości obrazu klinicznego decyduje on o dalszym leczeniu.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian