Otępienie naczyniopochodne – najważniejsze informacje

Zaburzenia poznawcze u osób w podeszłym wieku stanowią coraz poważniejszy problem we wciąż starzejącym się społeczeństwie. Choć główną przyczyną demencji pozostaje choroba Alzheimera, ogromne znaczenie mają również inne postacie otępienia, w tym otępienie naczyniopochodne. Sprawdź, kto jest szczególnie narażony na jego wystąpienie, czym się objawia i co robić, aby poprawić jakość życia osób z demencją naczyniopochodną.

Otępienie naczyniopochodne – co to znaczy?

Otępienie (demencja) to grupa zaburzeń, których wspólną cechą są postępujące zaburzenia funkcji poznawczych – pamięci, myślenia, orientacji i wielu innych. Otępienie naczyniopochodne jest, tuż po chorobie Alzheimera, drugim najczęściej występującym rodzajem demencji, dotyczącej przede wszystkim osób po 65. roku życia. Jak sama nazwa wskazuje, spowodowane jest ono naczyniopochodnym uszkodzeniem mózgu. Mówiąc prościej, zaburzenia funkcji poznawczych są w tym przypadku rezultatem niedokrwienia mózgu lub przebytego krwawienia śródczaszkowego. Warto pamiętać, że otępienie naczyniopochodne i choroba Alzheimera mogą występować równocześnie u tej samej osoby.

📌 Zobacz także: Zaburzenia pamięci – objawy, przyczyny i leczenie

Otępienie naczyniopochodne odpowiada aż za 15–20% wszystkich przypadków otępienia. Odsetek ten może być jeszcze wyższy w niektórych krajach rozwijających się oraz w wybranych rejonach Azji. Wartości te mogą być jednak niedoszacowane z uwagi na tzw. mieszane formy demencji.

Jakie są czynniki ryzyka otępienia naczyniopochodnego?

Czynniki ryzyka wystąpienia otępienia naczyniopochodnego to te same czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Wśród nich wymienić należy przede wszystkim:

• palenie tytoniu;
• otyłość;
• siedzący tryb życia;
• nadciśnienie tętnicze;
• cukrzycę;
• podwyższony poziom cholesterolu we krwi;
• migotanie przedsionków.

Wczesna identyfikacja czynników ryzyka oraz wdrożenie odpowiedniego postępowania (np. modyfikacja stylu życia, leczenie nadciśnienia tętniczego) mają fundamentalne znaczenie w profilaktyce otępienia naczyniopochodnego.

Otępienie naczyniopochodne – objawy

Pacjenci z otępieniem naczyniopochodnym mogą prezentować różne objawy, w zależności od lokalizacji uszkodzenia mózgu oraz mechanizmu, w jaki do niego doszło. Symptomy mogą rozwijać się nagle (otępienie po przebytym udarze mózgu), stopniowo (otępienie naczyniowe podkorowe, charakteryzujące się postępującym zmniejszeniem przepływu krwi w tętnicach mózgu) lub skokowo (w przypadku kolejnych epizodów niedokrwienia mózgu). 

Objawy otępienia naczyniopochodnego obejmują m.in.:

• postępujące zmniejszenie przetwarzania informacji;
• zaburzenia uwagi, planowania;
• zaburzenia pamięci;
• zaburzenia nastroju, w tym depresję;
• zaburzenia lękowe;
• postępujące trudności w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak prowadzenie samochodu, planowanie budżetu, przestrzeganie zaleceń lekarskich, a z czasem również w wykonywaniu podstawowych czynności higienicznych.

Otępienie naczyniopochodne może również manifestować się zmianami osobowości, w tym agresją czy apatią.

Jakie badania wykonać przy podejrzeniu demencji naczyniopochodnej?

Osoby, u których istnieje podejrzenie otępienia naczyniopochodnego, wymagają szerokiej diagnostyki, obejmującej testy neuropsychologiczne, badania obrazowe oraz analizy laboratoryjne.

Badanie neuropsychologiczne umożliwia wykrycie oraz ocenę zaawansowania zaburzeń poznawczych i zaburzeń zachowania. Na podstawie wyników przeprowadzanych testów psycholog jest w stanie w precyzyjny sposób określić funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego i wyodrębnić obszary, w których występują dysfunkcje. Co istotne, badanie neuropsychologiczne może być wielokrotnie powtarzane w celu monitorowania choroby.

Nieodłączną częścią diagnostyki przyczyn otępienia są badania obrazowe ośrodkowego układu nerwowego, najczęściej pod postacią rezonansu magnetycznego.

Analizy laboratoryjne obejmują zarówno podstawowe badania, takie jak morfologia krwi i panel metaboliczny (w tym stężenie glukozy, lipidogram, próby wątrobowe, poziom elektrolitów, kreatyniny i mocznika), jak również rzadziej wykonywane oznaczenia, takie jak poziom witaminy B12 i badanie homocysteiny. Oznaczenie poziomu homocysteiny jest uznawane za szczególnie istotne w ocenie ryzyka chorób naczyniowo-mózgowych, sercowo-naczyniowych i naczyń obwodowych. 

Jak postępować z osobą chorą na otępienie naczyniowe?

Pacjenci z otępieniem naczyniopochodnym wymagają wielodyscyplinarnej opieki i leczenia, obejmującego zarówno terapię farmakologiczną, jak i opiekę dietetyka, pracowników socjalnych, logopedów, fizjoterapeutów i psychologów. Ogromną rolę w terapii odgrywa ścisła współpraca między pacjentem, osobą sprawującą nad nim opiekę oraz personelem zaangażowanym w proces leczenia. W zaawansowanych stadiach choroby warunkiem zapewnienia bezpieczeństwa i komfortu życia osoby z otępieniem naczyniopochodnym może być opieka w ośrodkach całodobowych.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian