Pieniący się mocz – jakie mogą być przyczyny? Jakie badania wykonać?

Wygląd i skład moczu potrafią wiele powiedzieć o stanie zdrowia. Jednym z niepokojących sygnałów jest pieniący się mocz. Sprawdź, na jakie zaburzenia może wskazywać. Poznaj możliwe przyczyny spienienia moczu.

Pieniący się mocz – co oznacza?

Obecność piany w moczu jest niepożądana. Spienienie moczu może świadczyć o toczącej się chorobie. Taką zmianę w wyglądzie moczu można zaobserwować w chorobach przebiegających z gorączką. Piana w moczu może być związana ze zbyt szybkim jego przepływem przez cewkę moczową. Może to świadczyć np. o nadreaktywności mięśnia wypieracza pęcherza czy dysfunkcji mięśnia zwieracza wewnętrznego cewki moczowej. 

Pieniący się mocz może wskazywać na odwodnienie. Woda to główny składnik moczu – stanowi około 97%. Przy niewystarczającym nawodnieniu lub zbyt intensywnej utracie wody z organizmu razem z moczem wydalane jest więcej substancji w mniejszej objętości wody. Wówczas pojawia się piana w moczu. 

Piana w moczu a białko

Spieniony mocz zaobserwować można u osób z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak:

• toczeń rumieniowaty układowy,
• sarkoidoza,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• choroba Hashimoto.

Zmiana w wyglądzie moczu związana jest z zaatakowaniem przez układ immunologiczny własnych filtrów nerkowych, które w niewystarczający sposób wyłapują białko z moczu. Pienisty mocz może pojawić się u chorych na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze krwi, szpiczaka mnogiego, przewlekłe infekcje (zapalenie układu moczowego, ale i innych narządów), miażdżycę, niewydolność serca, choroby naczyń wieńcowych lub mózgowych. W ich przebiegu dochodzi do wtórnego uszkodzenia nerek ze związaną z tym wzmożoną utratą białka. 

Zadaniem nerek jest odfiltrować białko z moczu. Jeśli nie funkcjonują one dobrze, a do moczu trafia białko, to mówi się o białkomoczu. W moczu najwięcej wykrywanych jest albumin. To białka, które pełnią we krwi i płynach ciała funkcję transportową. Odpowiadają za przenoszenie aminokwasów, leków, hormonów, kwasów tłuszczowych. U zdrowego człowieka białko w moczu nie powinno występować. Dopuszczalne jest jedynie niewielkie stężenie, wynoszące mniej niż 150 mg/dobę [1]. Ta ilość często w ogóle nie jest wykrywana w badaniu moczu i podawana w wyniku. 

Wyżej wymienione schorzenia doprowadzić mogą do kłębuszkowego zapalenia nerek czy do zespołu nerczycowego. Kłębuszkowe zapalenia nerek to grupa chorób charakteryzujących się zajęciem przez proces zapalny kłębuszków nerkowych. W przypadku gdy choroba ta ogranicza się do nerek, mamy do czynienia z tzw. pierwotnym kłębuszkowym zapaleniem nerek. Z kolei gdy towarzyszy chorobom innych narządów lub jest ich wynikiem, to określana jest jako wtórne kłębuszkowe zapalenie nerek.

Zespół nerczycowy charakteryzuje się dobową utratą białka z moczem wynoszącą ponad 3,5 g/dobę  [1]. Jednocześnie obserwowane są m.in.:

• lipiduria (obecność lipidów w moczu), 
• hiperlipidemia (podwyższony poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi), 
• obrzęki i przesięki do jam ciała.

Przyczyny pieniącego się moczu

Zaznaczyć trzeba, że pieniący się mocz nie zawsze oznacza chorobę. Niejednokrotnie jest konsekwencją prowadzonego stylu życia czy skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków. Przyczynami pienienia moczu mogą być bowiem:

• ciąża,
• podejmowanie intensywnego wysiłku fizycznego,
• narażenie na stres, 
• osłabienie organizmu,
• dieta o dużej zawartości białka, 
• długotrwale przyjmowana pozycja stojąca (wówczas mowa o tzw. białkomoczu ortostatycznym).

We wszystkich przypadkach pieniący mocz to efekt krótkotrwały. Szczególną sytuacją jest obecność spienionego moczu w muszli klozetowej lub pisuarze, a brak piany w pojemniczku na mocz. Związane jest to z działaniem środków do czyszczenia toalet i nie wymaga diagnostyki.

Pieniący się mocz – badania

Niektóre nieprawidłowości moczu można zaobserwować gołym okiem – zmianę barwy, zmętnienie czy pienienie, inne wymagają specjalnych technik laboratoryjnych. Diagnostyka przyczyn pieniącego się moczu rozpoczyna się, jak w przypadku każdej innej nieprawidłowości zdrowotnej, od szczegółowego wywiadu medycznego. Lekarz zapyta m.in. o okoliczności pojawienia się i czas występowania spienionego moczu, historię zdrowia, zażywane leki, dodatkowe objawy, np.: trudności w oddawaniu moczu, kłopoty z rozpoczęciem mikcji, ból, pieczenie podczas oddawania moczu, skąpomocz, nykturię (częste oddawanie moczu nocą), naglące parcie na pęcherz. 

Następnie przeprowadzone zostanie badanie przedmiotowe, a pacjent otrzyma skierowanie na badania laboratoryjne. W pierwszej kolejności wykonywane jest badanie ogólne moczu. To obok morfologii krwi jedno z podstawowych laboratoryjnych badań diagnostycznych. Mimo swej prostoty dostarcza mnóstwa cennych informacji o kondycji układu moczowego, ale i innych narządów.

W ramach ogólnego badania moczu dokonuje się oceny fizykochemicznej moczu oraz przeprowadza się mikroskopową analizę osadu moczu. Aby ogólne badanie moczu dostarczyło wiarygodnych informacji, pacjent powinien się do niego odpowiednio przygotować i w należyty sposób pobrać próbkę do analizy.

Przeczytaj: Przygotowanie do badań z moczu.

W dalszej kolejności wykonywane jest oznaczenie mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego we krwi. Ocenia się również wskaźnik albumina/kreatynina w moczu (ACR). Badania te pozwalają na dokładną ocenę funkcji nerek i układu moczowego. Można z nich skorzystać, decydując się na e-Pakiet nerkowy.

Przy podejrzeniu zakażenia układu moczowego diagnostyka rozszerzana jest o posiew moczu. To badanie mikrobiologiczne polegające na hodowli materiału z próbki moczu przeniesionego na odpowiednie podłoże. W ten sposób wykrywa się i identyfikuje gatunki bakterii odpowiedzialne za infekcję dróg moczowych. Uzupełnieniem diagnostyki są badania obrazowe i inne, w zależności od potrzeby. 

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska