Plamy wątrobowe - jak wyglądają? Czy należy je leczyć?

Pojawienie się plam wątrobowych na skórze nie jest związane ze schorzeniami wątroby, choć nazwa tego zjawiska mogłaby na to wskazywać. Takie przebarwienia związane są głównie z nadmierną ekspozycją ciała na słońce i pojawiają się najczęściej u osób starszych. Plam wątrobowych nie da się całkowicie usunąć, ale można je skutecznie rozjaśnić – specjalistyczne zabiegi są proponowane najczęściej osobom, dla których zmiany stanowią poważny problem estetyczny.

Zmiany skórne

Zmiany, które pojawiają się na skórze, mogą mieć różny charakter, a przyczyny ich powstawania są rozmaite. Niekiedy mogą przybierać postać niegroźnych wysypek, pieprzyków czy plam wątrobowych. Niektóre okazują się być niebezpiecznymi dla zdrowia i życia zwiastunami nowotworu złośliwego. Dlatego każda nowa lub zmieniająca swój dotychczasowy wygląd zmiana skórna powinna być skonsultowana z dermatologiem. Szczególny niepokój powinna wzbudzić sytuacja, kiedy zmiana zaczyna się powiększać, krwawi, swędzi, przyjmuje nieregularny kształt czy niejednolity kolor. Należy pamiętać, że niezwykle groźny czerniak skóry w początkowym stadium rozwoju może wyglądem przypominać plamę wątrobową.

Czym są plamy wątrobowe?

Plamy wątrobowe, zwane są inaczej plamami starczymi, soczewicowatymi lub pigmentacyjnymi. Powstają na skutek zwiększenia aktywności melanocytów (komórek barwnikowych) pod wpływem działania promieniowania UV. To powoduje nadmierną produkcję barwnika (zwanego melaniną), gromadzącego się w dolnych warstwach naskórka. Choć powstawanie plam wątrobowych nie jest związane bezpośrednio z procesem starzenia się skóry, to najczęściej zmiany zaczynają pojawiać się u osób w wieku powyżej 40. lat. Czasami można je jednak zauważyć również u osób młodszych.

Te płaskie przebarwienia są zwykle większe od piegów, zazwyczaj mają postać niewielkich plam o rozmiarach do kilkunastu milimetrów. Występując w większej ilości, mogą łączyć się, tworząc wrażenie jednej, dużej, nieregularnej zmiany. Jakiego koloru są plamy wątrobowe?  Tak naprawdę mogą przybierać różne barwy: od zupełnie jasnych aż po ciemnobrązowe. Obserwuje się również sezonowość ich ubarwienia – w miesiącach letnich (kiedy skóra narażona jest na intensywne nasłonecznienie) stają się one ciemniejsze. W okresie jesienno-zimowym mają tendencję do samoistnego rozjaśniania się.

Wiele osób definiuje tego rodzaju zmiany jako plamy od wątroby. To błąd, ponieważ ich pojawienie się tak naprawdę nie ma nic wspólnego z chorobami tego narządu. Skąd zatem wzięła się nazwa „plamy wątrobowe”? Otóż ich brązowy kolor jest podobny do barwy wątroby, stąd nawiązanie.

Plamy wątrobowe po alkoholu? To mit!

U osób nadmiernie spożywających alkohol mogą wystąpić zmiany na skórze, które bywają mylone z plamami wątrobowymi. Alkohol powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, dlatego np. na twarzy w takiej sytuacji często pojawiają się czerwone plamy, które nie mają nic wspólnego z plamami pigmentacyjnymi.

Plamy wątrobowe – przyczyny

Plamy wątrobowe najczęściej pojawiają się na skórze w miejscach, które narażone są na nadmierną ekspozycję na promienie słoneczne. Słońce pobudza melanocyty do produkcji melaniny – barwnik ten ma zdolność pochłaniania części promieni słonecznych i jest to reakcja obronna skóry. W związku z tym procesem zwykle mówimy o plamach wątrobowych na twarzy oraz plamach wątrobowych na dłoniach (zwłaszcza na ich zewnętrznej części). Ale nie tylko. Zaobserwować można również:

• plamy wątrobowe na nogach,
• plamy wątrobowe na szyi,
• plamy wątrobowe na brzuchu,
• plamy wątrobowe na plecach,
• plamy wątrobowe na dekolcie i ramionach.

Przebarwienia mogą powstać także w efekcie przyjmowania niektórych leków – dotyczy to środków zwiększających podatność skóry na działanie słońca. Zaliczamy do nich między innymi farmaceutyki o działaniu moczopędnym, niektóre antybiotyki (tetracyklinę), leki stosowane w terapii cukrzycy oraz nadciśnienia. Warto podkreślić, że na pojawienie się plam wątrobowych bardziej narażone są osoby o jasnej karnacji (blada skóra, rude lub blond włosy, niebieskie oczy). Również na skórze kobiet w ciąży mogą pojawić się plamy starcze. W ich organizmie wytwarzana jest większa niż zwykle ilość estrogenów intensyfikujących pracę komórek, które produkują melaninę. Do powstania tego rodzaju zmian predysponuje także stosowanie antykoncepcji hormonalnej.

Plamy wątrobowe – czy należy je leczyć?

Plamy wątrobowe nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, dlatego nie ma konieczności ich leczenia. Próbę ich eliminacji zwykle podejmują osoby, dla których przebarwienia tego typu stanowią problem psychologiczny – wówczas w gabinetach dermatologicznych, kosmetycznych oraz ośrodkach medycyny estetycznej stosowane są specjalne procedury. Należą do nich między innymi:

• laseroterapia – rozbijanie laserem nagromadzonej melaniny bez uszkodzenia skóry,
• krioterapia – miejscowe zamrażanie zmian barwnikowych przy pomocy ciekłego azotu,
• dermabrazja – mechaniczne złuszczanie naskórka, często konieczne jest wykonanie kilku zabiegów,
• peelingi chemiczne – przy użyciu kwasów (najczęściej glikolowego, azelainowego lub trichlorooctowego) dochodzi do głębokiego złuszczenia naskórka, gdzie znajdują się przebarwienia.

Warto wiedzieć, że niezwykle trudno jest całkowicie usunąć plamy wątrobowe ze skóry, a wręcz jest to niemożliwe. Wszelkie zabiegi mają na celu ich rozjaśnienie, aby były mniej widoczne.

Czy istnieją domowe sposoby na plamy wątrobowe? W aptece można zapytać o maści/kremy rozjaśniające przebarwienia, które często w swoim składzie posiadają kwasy. Ich zakup warto skonsultować z lekarzem, ponieważ stosowanie niektórych kosmetyków może powodować różnego rodzaju powikłania. Używanie tego typu produktów wymaga regularności i nie zawsze przynosi zamierzone efekty. Można również samodzielnie przygotować maseczkę na twarz czy dłonie bazując na soku z cytryny, aloesie czy miodzie. O poradę w tej kwestii można poprosić dermatologa.

Należy pamiętać, że każdą pojawiającą się na skórze zmianę warto skonsultować z lekarzem dermatologiem. Po obejrzeniu jej pod dermatoskopem specjalista jest w stanie określić, czy stanowi ona zagrożenie dla zdrowia pacjenta.

Plamy wątrobowe – zapobieganie

Jak wspomniano wcześniej, plamy wątrobowe związane są przede wszystkim z ekspozycją skóry na promienie słoneczne, głównie w okresie młodości. Intensywne opalanie się w wieku dziecięcym lub nastoletnim bez odpowiedniej ochrony skóry może spowodować pojawienie się plam wątrobowych już około 20. roku życia. Aby zapobiegać ich powstawaniu, niezbędne jest poprawne stosowanie od najmłodszych lat środków chroniących ciało przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym. Do produktów tego typu należą różnego rodzaju kremy, balsamy, olejki czy pianki zawierające filtry UVA oraz UVB. Najlepiej unikać opalania się w godzinach między 10.00 a 15.00. W zapobieganiu pojawienia się plam wątrobowych pomóc może również picie soku z marchwi oraz spożywanie moreli.

Bibliografia:

1. Siejka Agata, Plamy wątrobowe – przyczyny. Skąd się biorą i jak je leczyć? online: https://www.medme.pl/artykuly/plamy-watrobowe-objawy-i-przyczyny,69155.html, dostęp: 13.07.2023.
2. Olchowy Kinga, Wawszczak Magdalena, Plamy wątrobowe – czy są, jak wyglądają i czy trzeba je leczyć? online: https://portal.abczdrowie.pl/plamy-watrobowe-wyglad-przyczyny-leczenie, dostęp: 13.07.2023.
3. Samojedny Arkadiusz, Wilczyński Sławomir, Koniewicz Krzysztof, Ocena zmian barwnikowych i metody ich usuwania, Kosmetologia estetyczna, 1/2013/vol 2, 23-18