Proteinogram – co warto wiedzieć?

Nasz organizm produkuje i uwalnia do krwi wiele różnych białek. Ich obecność i stężenie zmienia w różnych stanach chorobowych. Proteinogram jest stosunkowo szybką metodą pozwalającą podzielić wszystkie białka surowicy na 6 grup i stwierdzić w której z nich występują zaburzenia.

Co to jest proteinogram?

Proteinogram jest elektroforetycznym rozdziałem białek surowicy na podstawowe frakcje o różnej zdolności poruszania się w polu elektrycznym. Elektroforeza białek jest metodą rozdziału na podstawie ich różnic fizycznych. Badanie zaliczane jest do badań przesiewowych wykrywających zaburzenia składu białek surowicy.

Cząsteczki białek pod wpływem pola elektrycznego migrują i układają się na nośniku w charakterystyczny wzór prążków. Rozdzielają się na 6 grup: albuminy, alfa-globuliny (alfa1 i alfa2), beta-globuliny (beta1 i beta2) i gamma-globuliny. Stwierdzenie nieprawidłowości wielkości i kształtu prążków jest punktem wyjścia do dalszej diagnostyki.

Kiedy wykonuje się badanie proteinogramu?

Wskazaniem do wykonania badania proteinogramu jest diagnostyka chorób nowotworowych, chorób wątroby, stanów zapalnych i chorób nerek.

Najważniejszym jednak wskazaniem do wykonania tego badania jest podejrzenie szpiczaka mnogiego lub innych gammapatii monoklonalnych, czyli schorzeń w których grupa komórek nowotworowych produkuje nieprawidłowe białko (monoklonalne).

Objawy, które powinny skłonić do wykonania proteinogramu to:

• niedokrwistość o niewyjaśnionej przyczynie z towarzyszącą niewydolnością nerek i bólami kostnymi
• nawracające infekcje
• wzrost poziomu wapnia w surowicy
• rulonizacja krwinek czerwonych stwierdzona w rozmazie mikroskopowym
• białkomocz
• neuropatia obwodowa o niewyjaśnionej przyczynie
• niewydolność nerek z towarzyszącym wzrostem poziomu białka w surowicy
• wysoki poziom białka całkowitego

Przebieg badania proteinogramu

Próbka surowicy nanoszona jest na podłoże/nośnik umożliwiające migrację białek. Najczęściej nośnikiem tym jest octan celulozy lub żel agarozowy. Rozdział odbywa się w analizatorze, który zapewnia stałe warunki (napięcia prądu elektrycznego i temperatury). Następnym etapem jest wybarwianie rozdzielonych białek, w którym barwnik wiązany jest przez białka proporcjonalnie do ich stężenia. Ostatnim etapem jest odczyt intensywności zabarwienia rozdziału i przeliczenie na udział procentowy poszczególnych prążków.

Na podstawie ilości białka całkowitego oznaczonego w surowicy obliczane są stężenia poszczególnych frakcji białkowych.

Materiałem do badania może być również mocz lub płyn mózgowo-rdzeniowy.

Jak odczytywać i interpretować  wynik proteinogramu?

Wynik zawiera wartości względne (procentowe) i stężenie (g/l) poszczególnych frakcji białkowych. Na wyniku znajdujemy również wykres z którego możemy odczytać  kształt prążków i obecność dodatkowych frakcji białkowych.

Albuminy – spadek stężenia może być spowodowany stanami niedożywienia, utratą białek przez nerki (zespół nerczycowy), zaburzeniami trawienia i wchłaniania w jelitach (przewlekłe stany zapalne), zmniejszoną syntezą w wątrobie (uszkodzenie wątroby), przewlekłymi infekcjami czy nadczynnością tarczycy.

Alfa1-globuliny – niskie stężenie występuje w ostrych stanach zapalnych i fizjologicznie w czasie ciąży. Spadek stężenia występuje we wrodzonym niedoborze alfa1-antytrypsyny.

Alfa2-globuliny – obniżony poziom jest następstwem niedożywienia, przewlekłych stanów zapalnych jelit, niedokrwistości hemolitycznej, niewydolności wątroby. Ze wzrostem stężenia tej frakcji mamy do czynienia w stanach zapalnych, podczas leczenia sterydami, w zespole nerczycowym.

Beta-globuliny – spadek stężenia wskazuje na utratę białka, niedożywienie, reakcje zapalne lub na schorzenie autoimmunologiczne. Wzrost natomiast występuje w niedoborze żelaza, marskości wątroby. W tej frakcji mogą również lokalizować się białka produkowane przez szpiczaka mnogiego.

Gamma-globuliny – niski poziom występuje fizjologicznie u noworodków ale również jako następstwo leczenia przeciwnowotworowego i przyjmowania sterydów. Zwiększone stężenie tej frakcji w postaci szerokiego prążka związane jest z infekcjami, nowotworami, AIDS i niektórymi chorobami autoimmunologicznymi. Prążek w postaci wysokiego i wąskiego szczytu świadczy o obecności białka monoklonalnego.

Mostek czyli brak wyraźnej granicy między frakcjami beta- i gamma-globulin jest charakterystyczny dla przewlekłych stanów zapalnych, ale również marskości wątroby.

Prawidłowe zakresy stężeń poszczególnych frakcji białkowych dla osób dorosłych:

Albuminy: 52,1 – 65,1% (31,2-52,1 g/l)

Alfa1-globuliny: 1- 3% (0,6-2,4 g/l)

Alfa2-globuliny: 9,5-14,4% (5,7-11,5g/l)

Beta1-globliny: 6-10% (3,6-7,8 g/l)

Beta2-globuliny: 2,6-5,8% (1,6-4,6 g/l)

Gamma-globuliny: 10,7-20,3% (6,4-16,2 g/l)

Należy pamiętać, że podane wartości referencyjne (tzw. normy) mogą w niewielki sposób różnić się w zależności od wykorzystanej metody czy sprzętu danego laboratorium. Kluczowe są wartości referencyjne umieszczone na otrzymanym wyniku swoich badań.  

mgr Renata Grzelik

Laboratoria Medyczne DIAGNOSTYKA