Rumień wędrujący - jak wygląda? Poznaj przyczyny i przebieg leczenia

Rumień wędrujący to charakterystyczny objaw boreliozy, choroby wywoływanej przez bakterie z rodzaju Borrelia. Borelioza jest przenoszona na ludzi przez ukąszenia zarażonych kleszczy. Pojawienie się rumienia wędrującego to objaw zakażenia tą chorobą. Jak wygląda rumień wędrujący oraz czy musi wiązać się z wizytą u lekarza?

Rumień wędrujący – jak wygląda?

• Rozmiar: Zaczyna się od małej, czerwonej plamki na skórze, która stopniowo powiększa się, osiągając średnicę od kilku centymetrów do 30 cm lub więcej.
• Kolor i wygląd: Wygląd zmian skórnych może się różnić w zależności od osoby. Centralna część rumienia może blednąć, nadając mu wygląd „tarczy z celownikiem”. Zazwyczaj rumień jest płaski – nie wystaje ponad powierzchnię skóry.
• Odczucia: Rumień nie boli, ale może być ciepły w dotyku i swędzący.
• Lokalizacja: Rumień nie zawsze występuje bezpośrednio w miejscu ukąszenia. Może pojawić się na dowolnej części ciała, ale najczęstsze miejsca to nogi, ramiona, pachwiny. Określenie „wędrujący” odnosi się nie do zmieniania lokalizacji na ciele, ale do stopniowego powiększania się zajętego obszaru.

Rumień wędrujący a alergia

Zaczerwienienie po kleszczu jest typową reakcją na substancje obecne w jego ślinie i nie świadczy o zakażeniu boreliozą. Jednak ważne jest monitorowanie miejsca ukłucia przez około 4 tygodnie. Jeśli obszar zaczerwienienia ma średnicę mniejszą niż 5 cm, najprawdopodobniej jest to reakcja alergiczna na ukąszenie. Wskazane jest śledzenie rozmiaru zaczerwienienia, na przykład poprzez robienie codziennych zdjęć lub mierzenie jego średnicy. Jeśli zaczerwienienie stopniowo się powiększa konieczna jest konsultacja lekarska.

Różnice między rumieniem wędrującym a pokrzywką

• Przyczyna: Rumień wędrujący jest wynikiem ukąszenia człowieka przez zarażonego kleszcza, podczas gdy pokrzywka to reakcja alergiczna na różne czynniki takie jak jedzenie, leki, ukąszenia owadów lub kontakt z innymi alergenami, a nawet bodźcami fizycznymi.
• Wygląd: Rumień wędrujący po kleszczu powiększa się stopniowo, rozpoczyna się jako mała czerwona plamka, która powiększa się z czasem, często z jaśniejszym środkiem i czerwonym obrzeżem, przypominając „tarczę z celownikiem” podczas gdy pokrzywka składa się z bąbli, które mogą szybko się pojawiać i znikać i są wypukłe – wystają ponad powierzchnię skóry.
• Trwanie: Rumień utrzymuje się dłużej niż pokrzywka, która zazwyczaj znika w ciągu 24 godzin.
• Inne objawy: Rumień może być połączony z innymi objawami boreliozy, podczas gdy pokrzywka może towarzyszyć objawom alergicznym np. obrzękowi.

Rumień wędrujący – jak długo się utrzymuje?

Rumień zwykle rozwija się w ciągu kilku dni do kilku tygodni po ukąszeniu przez zarażonego kleszcza. W niektórych przypadkach może utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy, zwłaszcza jeśli borelioza nie jest odpowiednio leczona. Jednakże u niektórych osób rumień może zniknąć samoczynnie, nawet bez leczenia choroby.

Niemniej jednak nawet jeśli rumień zniknie, bakterie Borrelia mogą nadal być obecne w organizmie i prowadzić do dalszych powikłań boreliozy w przyszłości. Dlatego ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem i rozpocząć leczenie antybiotykami, jeśli podejrzewasz, że masz rumień wędrujący lub inną formę boreliozy.

Jak rozpoznać rumień wędrujący?

Diagnostyka rumienia wędrującego opiera się głównie na charakterystycznym obrazie klinicznym, wyglądzie zmian na skórze oraz historii ukąszenia przez kleszcza, ale lekarz może wykorzystać także badania laboratoryjne. Diagnostyka laboratoryjna boreliozy jest procesem wieloetapowym. W pierwszej fazie wykorzystuje się badanie serologiczne w celu wykrycia przeciwciał IgM i IgG w surowicy krwi. Przeciwciała IgM pojawiają się już 4-6 tygodni po zakażeniu i są obecne przez około 4-6 miesięcy.

Tymczasem przeciwciała IgG stają się zauważalne dopiero 6-8 tygodni po ekspozycji na zakażenie i mogą być obecne przez wiele lat. Jeśli badanie metodą ELISA/CLIA daje wynik wątpliwy, konieczne jest potwierdzenie wyników za pomocą testu Western Blot, który charakteryzuje się precyzyjnym wykrywaniem przeciwciał IgM i IgG reagujących z określonymi antygenami krętka. Należy podkreślić, że same dodatnie wyniki testów serologicznych, w obecności braku klinicznych objawów boreliozy, nie upoważniają do postawienia diagnozy.

Test funkcjonalny o nazwie LymeDetect identyfikuje natomiast odpowiedź komórkową na specyficzne antygeny krętka przed wystąpieniem odpowiedzi humoralnej wykrywanej standardowymi testami serologicznymi. Dzięki temu możliwe jest wykrycie boreliozy zaledwie w ciągu 3 tygodni od momentu zakażenia.

Jak zapobiegać rumieniowi i boreliozie?

Najważniejszym środkiem ochrony przed kleszczami jest zabezpieczenie skóry.

• W lesie/na łące noś długie spodnie włożone do skarpetek oraz koszule z długimi rękawami.
• Noś zakryte buty zamiast sandałów z odkrytymi palcami.
• Noś jasne ubrania, które ułatwią dostrzeżenie kleszczy i ich strzepnięcie.
• Po zakończeniu aktywności na świeżym powietrzu rozbierz się i dokładnie sprawdź ciało pod kątem obecności kleszczy.
• Przeprowadź dokładną inspekcję skóry i ubrań dzieci po powrocie do domu.
• Stosuj środki odstraszające (repelenty) oraz obroże odstraszające kleszcze dla zwierząt.

Jak usunąć kleszcza?

Jeśli zauważysz wbitego w skórę kleszcza nie wpadaj w panikę, ale usuń go jak najszybciej. Zakażony kleszcz zwykle nie przekazuje bakterii, dopóki nie jest w pełni nasycony krwią. Infekcja boreliozą następuje zazwyczaj po 12 do 24 godzinach pasożytowania. Na początku kleszcze mają wielkość ziarna sezamu i rosną nawet stukrotnie, gdy są w pełni nasycone krwią.

Istnieje wiele różnych metod usuwania kleszczy, ale nie używaj wazeliny, nie smaruj tłuszczem, nie zamrażaj/ nie podgrzewaj kleszcza, ponieważ spowoduje to, że zwróci on zawartość żołądka do miejsca wkłucia, zwiększając ryzyko zakażenia.

Najbardziej niezawodną i najbezpieczniejszą metodą jest chwycenie kleszcza jak najbliżej skóry za pomocą specjalnie zaprojektowanych, zakrzywionych pęset, które można nabyć w wielu aptekach, sklepach zoologicznych, czy u weterynarza. Jeśli nie masz ich pod ręką, użyj zwykłej pęsety łapiąc kleszcza tuż przy skórze i unikając zmiażdżenia jego ciała, co zmniejsza ryzyko przekazania bakterii Borrelia z cofniętej treści z układu pokarmowego kleszcza. Pociągnij insekta powoli prosto w górę z równomiernym naciskiem. Nie szarp.

Jeśli aparat gębowy kleszcza pozostanie w skórze, spróbuj go usunąć, jeśli jednak Ci się nie uda nie martw się, ciało w tym miejscu i tak się zagoi. Po usunięciu kleszcza zdezynfekuj miejsce ukąszenia.

Kiedy szukać pomocy medycznej?

Jeśli podejrzewasz, że masz rumień wędrujący lub masz inne objawy boreliozy np. gorączkę lub bóle stawów, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem. Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla skutecznego leczenia boreliozy.

Rumień wędrujący – leczenie

• Antybiotyki: Pierwszym krokiem w leczeniu boreliozy, gdy wystąpi rumień wędrujący, jest zazwyczaj antybiotykoterapia. Najczęściej stosowane antybiotyki to doksycyklina i /lub amoksycylina.
• Długość leczenia: Zależy od specyfiki przypadku, ale standardowy przebieg leczenia dla osoby z rumieniem wędrującym wynosi zazwyczaj od 10 do 21 dni.
• Monitorowanie objawów: Ważne jest monitorowanie objawów i informowanie lekarza o wszelkich zmianach. W niektórych przypadkach, gdy borelioza jest bardziej zaawansowana i pojawiają się bóle stawów, komplikacje neurologiczne, problemy z sercem lub gdy rumień wędrujący nie ustępuje po początkowym leczeniu, może być konieczna dłuższa terapia antybiotykowa lub zmiana rodzaju antybiotyku.

Rumień wędrujący – kiedy znika po antybiotyku?

Rumień znika zazwyczaj po kilku dniach leczenia antybiotykami. Czas reakcji na leczenie może się różnić w zależności od indywidualnych cech organizmu, użytego antybiotyku oraz czasu, który upłynął od ukąszenia do rozpoczęcia leczenia. W większości przypadków rumień zaczyna się zmniejszać już po kilku dniach stosowania antybiotyku i całkowicie znika w ciągu kilku tygodni.

Jeśli rumień wędrujący nie zanika po kilku tygodniach leczenia lub jeśli pojawiają się nowe objawy, należy skonsultować się z lekarzem. Ważne jest, aby kontynuować leczenie, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej, by zapobiec ewentualnym późniejszym powikłaniom boreliozy.

Dr n.med. Justyna Chlebowska-Tuz