Borelioza IgG (test przesiewowy)

Oznaczenie w surowicy krwi przeciwciał IgG swoistych dla antygenów krętków rodzaju Borrelia, stosowane w serologicznej diagnostyce boreliozy. Krętki Borrelia: B. burgdorferi sensu stricto, B. Garinii i B. afzelii, o łącznej nazwie Borrelia burgdorferi sensu lato oraz B. spielmanii, B. bavariensis, etc.  są czynnikiem etiologicznym boreliozy (choroby z Lyme). Ich rezerwuarem są różne gatunki ssaków, m.in.: gryzonie, jelenie i sarny. W naszym klimacie borelioza przenoszona jest głównie przez kleszcze z rodzaju Ixodes. Do zakażenia dochodzi na skutek ukąszenia przez zakażonego kleszcza, głównie w fazie rozwojowej nimfy. Aby doszło do zakażenia, kleszcz musi być wkłuty przez odpowiednio długi czas, statystycznie (!) co najmniej 24 godz. Procent w populacji zakażonych kleszczy jest zmienny i zależny od rejonu geograficznego. W Europie 64% chorych nie zauważa faktu ukąszenia przez kleszcza, gdyż patognomoniczny objaw boreliozy, rumień wędrujący, erythema migrans,  występuje tylko u pewnego odsetka zakażonych. Choroba nieleczona przebiega w trzech fazach: zakażenia zlokalizowanego, rozproszonego i przewlekłego. W pierwszej fazie do charakterystycznych objawów należy rumień wędrujący w miejscu ukąszenia, naciek limfocytarny i zanikowe zapalenie skóry, przy czym nie wszystkie objawy są zawsze obserwowane. Występują również objawy grypopodobne, zmęczenie itd. W kolejnym etapie mogą pojawiać się nawracające, bardzo intensywne, dolegliwości stawowe, objawy ze strony układu nerwowego charakterystyczne dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie nerwów czaszkowych, zapalenie mięśnia sercowego. W fazie zakażenia przewlekłego objawy są zróżnicowane i niecharakterystyczne. Mogą dotyczyć układu nerwowego, sercowo-naczyniowego, rozrodczego, mięśniowego i wewnątrzwydzielniczego. Obserwuje się napady gorączki, poty, zmiany masy ciała, bóle stawowe, bóle głowy i wiele innych.
Ze względu na istnienie kilku genogatunków europejskich krętków rodzaju Borrelia stanowiących patogeny boreliozy (m.in. B. burgdorferi, B. afzelii, B. garinii, B. spielmanii, etc.) serologiczny test diagnostyczny powinien uwzględniać te najbardziej prawdopodobne. 
W teście wykorzystano rekombinowany antygen Borrelia uzyskany metodą inżynierii genetycznej w E. coli jako  systemie  ekspresyjnym,  uzyskując zwiększenie swoistości przez eliminację reaktywności krzyżowej obserwowanej w testach opartych na lizatach bakteryjnych. Zestaw wykorzystuje antygen VIsE Borrelia, będący lipoproteiną powierzchniową otoczki zewnętrznej. Rekombinowany antygen VlsE stanowi najlepszy marker zarówno wczesnej, jak i późnej odpowiedzi immunologicznej w boreliozie, wykazując wysoką czułość i specyficzność diagnostyczną. U większości chorych, w aktywnej fazie zakażenia, przeciwciała IgG są wykrywane po upływie miesiąca, a z większym prawdopodobieństwem po 6 – 8 tygodniach i utrzymują się przez lata. Dodatni wynik oznaczenia IgG w krwi, zwłaszcza uzyskany w populacji o małym ryzyku ukąszenia przez kleszcza, musi być potwierdzony metodą Western blot. Około 10 % osób populacji polskiej posiada IgG reagujące z antygenami B. burgdorferi mimo braku odnotowanej choroby. Diagnostyka serologiczna boreliozy powinna być poprzedzona wywiadem lekarskim i oceną ryzyka zakażenia, a wyniki blotu interpretowane w kontekście stanu klinicznego badanego i oceny ryzyka.

Obecność: Przebyte zakażenie, aktywne zakażenie.

Antybiotykoterapia rozpoczęta tuż po ukąszeniu przez kleszcza  lub z innych wskazań  może spowodować osłabienie produkcji IgG; dodatni wynik IgG  po szczepieniu przeciw boreliozie (LYMErix), jeśli test wykrywa przeciwciała swoiste dla lipoproteiny OspA; wyniki fałszywie dodatnie w przypadku zakażenia krętkiem kiły, wirusem HIV i EBV.

Borelioza to choroba bakteryjna, która przenoszona jest przez kleszcze. Objawy boreliozy mogą być dość niespecyficzne, stąd warto wiedzieć na co zwrócić uwagę oraz na czym polega diagnostyka boreliozy. Nie każde ugryzienie przez kleszcza będzie skutkowało rozwojem boreliozy, jednak w przypadku gdy dojdzie do zakażenia, istotne jest wczesne wykrycie infekcji oraz wdrożenie odpowiedniego postępowania leczniczego. Na czym polega badanie na boreliozę IgG, kiedy należy wykonać test na boreliozę, jaki wynik świadczy o boreliozie i co zrobić po otrzymaniu rezultatów?

Badanie przeciwciał IgG skierowanych przeciwko antygenom krętków rodzaju Borrelia to test laboratoryjny, który przeprowadzany jest podczas diagnozowania boreliozy. Podczas tego badania próbka krwi żylnej analizowana jest pod kątem obecności specyficznych immunoglobulin w klasie IgG, skierowanych przeciwko bakteriom, prawidłowo krętkom,  odpowiedzialnym za rozwój omawianej choroby. Przeciwciała te produkowane są przez komórki układu odpornościowego w odpowiedzi na kontakt z krętkami borreliozy, przez co ich wykrycie we krwi pośrednio świadczy o zakażeniu. Warto jednak zaznaczyć, że samo badanie specyficznych przeciwciał w klasie IgG nie jest wystraczające do potwierdzenia aktywnej postaci boreliozy. W przypadku otrzymania dodatniego wyniku badania przeciwciał IgG skierowanych przeciwko krętkom Borrelia (Borrelia burgdorferi sensu lata, s.l.) należy przeprowadzić badanie potwierdzające z wykorzystaniem metody Western Blot.

Borelioza, określana także jako choroba z Lyme (lub borelioza z Lyme) to choroba infekcyjna wywoływana przez bakterie przenoszone przez kleszcze. Czynnikiem etiologicznym boreliozy w znaczącej większości przypadków jest krętek Borrelia burgdorferi, choć do rozwoju choroby mogą prowadzić także inne krętki z tego rodzaju, tworzące kompleks patogenów określanych jako Borrelia burgdorferi sensu lato . Ze względu na sposób transmisji choroby na jej rozwój najbardziej narażone są osoby, które spędzają dużą ilość czasu w lasach oraz na innych terenach, gdzie występuje duża liczba  kleszczy. Ponad 80% nowych przypadków tego schorzenia w Polsce wykrywane jest w czerwcu oraz lipcu.

Warto mieć na uwadze, że nie każde ukąszenie przez kleszcza wiąże się z ryzykiem zakażenia oraz rozwoju boreliozy. Podstawowym warunkiem, który musi zostać spełniony jest pierwotne zakażenie kleszcza. Nie wszystkie kleszcze są nosicielami krętków boreliozy – dokładne dane statystyczne na ten temat są dość zróżnicowane, w zależności od danego rejonu geograficznego oraz okresu badania. Dodatkowo, aby doszło do zakażenia krętkiem Borrelia kleszcz musi być wkłuty w skórę danej osoby przez odpowiednio długi czas, który umożliwi bakteriom przedostanie się z organizmu owada do organizmu człowieka. Szacuje się, że jeżeli pasożyt zostanie usunięty przed upływem 24 godzin od momentu ugryzienia to ryzyko zachorowania na boreliozę jest znikome. W przypadku zauważenia kleszcza na skórze należy jak najszybciej do usunąć. Należy jednak uważać, aby nie pozostawić fragmentów tego owada w tkankach skórnych.

Przeprowadzenie badania na boreliozę zalecane jest w przypadku pojawienia się objawów wskazujących na możliwość boreliozy. Nie zaleca się rutynowego przeprowadzania testów diagnostycznych w kierunku zakażenia krętkiem Borrelia w przypadku, gdy doszło do ukąszenia przez kleszcza, a nie występują jakiekolwiek dolegliwości chorobowe. Tylko pewien odsetek kleszczy jest zakażony krętkami kompleksu Borrelia burgdorferi sensu lato. W celu oceny występowania ryzyka zakażenia możliwe jest przeprowadzenie badania PCR usuniętego ze skóry kleszcza pod kątem nosicielstwa krętków Borrelia. Warto mieć na uwadze, że borelioza nie jest jedyną chorobą, która może być przenoszona na ludzi przez kleszcze. Jednym z bardziej niebezpiecznych schorzeń, związanych z ukąszeniem przez te owady jest KZM, czyli kleszczowe zapalenie mózgu. Jest to choroba wirusowa, która może prowadzić do poważnych zaburzeń funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. W przypadku kleszczowego zapalenia mózgu nie jest dostępne skuteczne leczenie przyczynowe, jednak możliwe jest wcześniejsze zastosowanie szczepienia przeciwko temu schorzeniu, które skutecznie chroni przed jego rozwojem.

Opisywane badanie na boreliozę polega na wykrywaniu we krwi pacjenta specyficznych przeciwciał klasy IgG skierowanych przeciwko antygenom krętków Borrelia burgdorferi sensu lato.  . Przeciwciała te nie są produkowane przez komórki układu odpornościowego bezpośrednio po wniknięciu patogenu do organizmu. U większości osób, u których doszło do rozwoju boreliozy przeciwciała IgG najczęściej mogą zostać wykryte we krwi po upływie 5 do 8 tygodni od momentu zakażenia, po czym utrzymują się w krwiobiegu przez wiele lat. Z tego powodu w przypadku ich wykrycia nie jest możliwe odróżnienie aktywnej infekcji od zakażenia przebytego w przeszłości. Jednoczasowe oznaczenie przeciwciał IgG oraz IgM pozwala na dokładniejsze różnicowanie aktywnej postaci choroby, jako że przeciwciała klasy IgM pojawiają się we krwi ok. 3 tygodnie od momentu zakażenia oraz zanikają w przeciągu 4 do 6 miesięcy. Do rozpoznania boreliozy (poza dodatnim wynikiem badania przeciwciał) niezbędne jest wystąpienie objawów klinicznych wskazujących na rozwój zakażenia – sam wynik badania laboratoryjnego nie wystarczy do postawienia diagnozy.

Badanie przeciwciał IgG skierowanych przeciwko  antygenom krętków Borreliapowinno zostać wykonane, jeżeli u danej osoby występują dolegliwości mogące wskazywać na boreliozę lub kleszcz pozostawał w miejscu wkłucia dłużej niż 24 godz.

Typowym dla boreliozy (tzw. patognomonicznym) objawem jest tzw. rumień wędrujący, EM (łac. erythema migrans). Jest to charakterystyczna, kilku centymetrowa zmiana skórna, która najczęściej pojawia się po upływie około tygodnia od momentu ukąszenia przez kleszcza (typowo 3-30 dni). Dość szybko zaczyna rozszerzać się obwodowo przy jednoczesnym, postępującym blednięciu centralnym (obraz tzw. „tarczy strzelniczej”). Rumień wędrujący nie powoduje dolegliwości bólowych oraz nie wywołuje swędzenia zmienionej chorobowo skóry. Obecność EM stanowi kryterium rozpoznania boreliozy i przesłankę dla wdrożenia leczenia bez konieczności stosowania innych procedur diagnostycznych. Niestety częstość występowania EM dotyczy tylko pewnego odsetka przypadków choroby.

Poza rumieniem wędrującym we wczesnym stadium boreliozy może dochodzić do rozwoju typowych niektórych z wymienionych poniżej objawów grypopodobnych, m.in.:

• Ból głowy,
• Uczucie rozbicia,
• Gorączka,
• Bóle stawowe,
• Uogólnione osłabienie,
• Dreszcze,
• Zaburzenia apetytu,
• Zaburzenia koncentracji.

Po wczesnej fazie infekcji zlokalizowanej może dochodzić do rozwoju rozsianego stadium boreliozy, które może obejmować m.in.:

• Zapalenie stawów,
• Zapalenie mięśnia sercowego,
• Zapalenie układu nerwowego,
• Przewlekłe zapalenie skóry.

W celu interpretacji wyników badania IgG na boreliozę należy zestawić otrzymane rezultaty z objaśnieniem umieszczanym na dokumentacji wydawanej osobie badanej. Wyniki badania każdorazowo należy zestawić także z informacjami na temat stanu zdrowia pacjenta oraz doświadczanych przez niego dolegliwości. Dodatkowo, badanie na boreliozę IgG powinno wykonywać się równoczasowo z oznaczeniem przeciwciał w klasie IgM skierowanych przeciwko Borrelia, a wyniki obu tych testów powinny być interpretowane wspólnie.

Wynik pozytywny badania IgG na boreliozę oznacza, że we krwi osoby badanej zostały wykryte specyficzne przeciwciała klasy IgG skierowane przeciwko krętkom kompleksu Borrelia burgdorferi . Wynik ten nie jest jednak jednoznaczny z rozpoznaniem boreliozy. Przeciwciała te mogą występować we krwi na skutek kontaktu z bakterią w dalszej przeszłości, przy jednoczesnym braku aktywnego zakażenia w momencie przeprowadzenia badania. Dodatkowo, wynik ten może być fałszywie dodatni np. w przebiegu zakażenia wywoływanego przez krętka kiły lub też wirusa EBV. Dodatni wynik badania IgG borelioza musi być potwierdzony  wykorzystaniem metody Western blot, który potwierdzi specyficzność wykrytych przeciwciała przeciwkrętkowych.

Wynik ujemny badania przeciwciał IgG na boreliozę świadczy o tym, że w badanej próbce nie zostały wykryte przeciwciała klasy IgG skierowane przeciwko krętkowi.. Może to oznaczać, że dana osoba nie miała kontaktu z patogenem odpowiedzialnym za rozwój boreliozy, lub że badanie zostało wykonane na etapie infekcji , w którym specyficzne przeciwciała IgG są jeszcze niewykrywalne w zastosowanej metodzie. W celu weryfikacji tego zjawiska należy zestawić otrzymany rezultat z oznaczeniem specyficznych przeciwciał klasy IgM (pojawiających się wcześniej) oraz powtórzyć badanie po upływie 8 tygodni od momentu ugryzienia przez kleszcza.

Niezależnie od wyniku badania, w każdym przypadku dalsze postępowanie diagnostyczno-lecznicze powinno być ustalane wspólnie z lekarzem.