Stan przedcukrzycowy - objawy, przyczyny, leczenie

Terminem „stan przedcukrzycowy” określa się charakterystyczne zaburzenia metabolizmu węglowodanowego, które nieleczone mogą prowadzić do pojawienia się pełnoobjawowej cukrzycy typu drugiego. Choroba ta związana jest ze znacznym ryzykiem rozwoju ciężkich powikłań zdrowotnych, dlatego niezwykle istotne jest skuteczne zapobieganie jej wystąpieniu. Z tego powodu warto wiedzieć jakie są przyczyny stanu przedcukrzycowego, w jaki sposób stawiane jest rozpoznanie tego schorzenia oraz na czym polega leczenie stanu przedcukrzycowego.

Stan przedcukrzycowy – co to jest?

Stan przedcukrzycowy to zaburzenie funkcjonowania organizmu, które skutkuje występowaniem podwyższonym poziomów glukozy (kolokwialnie, choć nieprawidłowo, cukru) we krwi. Stopień nasilenia zmian jednak nie jest aż tak znaczący, jak hiperglikemia występująca w przebiegu cukrzycy. Nieleczony stan przedcukrzycowy może ulegać pogorszeniu z czasem, aż doprowadzi do wystąpienia pełnoobjawowej cukrzycy typu drugiego. W większości przypadków stan przedcukrzycowy nie wywołuje objawów chorobowych, jednak zazwyczaj współwystępuje z innymi nieprawidłowościami metabolicznymi.

Na stan przedcukrzycowy może składać się  zarówno nieprawidłowa tolerancja glukozy, jak i nieprawidłowa glikemia na czczo. W obydwu tych przypadkach występują podwyższone wartości glukozy we krwi, jednak dokładny patomechanizm tych odchyleń od normy różni się. Niezależnie od patofizjologii stanu przedcukrzycowego najbardziej istotny jest fakt, że w większości przypadków prowadzi on do rozwoju cukrzycy typu drugiego, nazywanej dawniej cukrzycą osób dorosłych.

Cukrzyca typu drugiego zaliczana jest obecnie do chorób cywilizacyjnych. Dokładne przyczyny rozwoju tego schorzenia nie są do końca poznane, wiadomo jednak, że do rozwoju zarówno stanu przedcukrzycowego, jak i cukrzycy 2 przyczynia się współwystępowanie otyłości, nadwagi, zaburzeń lipidowych oraz niskie nasilenie aktywności fizycznej. W przebiegu cukrzycy we krwi występują zbyt wysokie wartości glukozy, czyli cukru będącego podstawowym źródłem energii dla tkanek organizmu. Stan ten może prowadzić do wielu niebezpiecznych powikłań związanych z uszkodzeniami naczyń krwionośnych oraz określonych narządów (jak nerki lub siatkówka oka).

Odpowiednio wczesne rozpoznanie stanu przedcukrzycowego umożliwia wdrożenie właściwego leczenia, które może skutecznie zapobiegać rozwojowi cukrzycy. W zależności od stopnia nasilenia zmian chorobowych, dodatkowych obciążeń chorobowych pacjenta oraz innych czynników, leczenie to może obejmować m.in. zmianę nawyków żywieniowych, zwiększenie aktywności fizycznej lub też właściwą farmakoterapię.

Stan przedcukrzycowy – jakie są objawy?

Stan cukrzycowy, ze względu na dość niewielką hiperglikemię zazwyczaj nie wywołuje jakichkolwiek dolegliwości chorobowych. Pierwsze objawy najczęściej pojawiają się dopiero w momencie znacznego przekroczenia dopuszczalnych norm glikemii we krwi i są tożsame z objawami występującymi w przebiegu cukrzycy typu 2. Należy zwrócić szczególną uwagę na występowanie dolegliwości takich jak m.in.:

• Zwiększone pragnienie i spożycie płynów (polidypsja),
• Zwiększony apetyt – tzw. „wilczy głód” (polifagia),
• Zwiększone oddawanie moczu (poliuria),
• Niezamierzona utrata masy ciała,
• Przewlekłe zmęczenie,
• Ogólne osłabienie,
• Częste, nawracające infekcje, np. zakażenia układu moczowego.

Powyższe objawy mogą wskazywać na występowanie u danej osoby znaczącej hiperglikemii i wymagają jak najszybszej diagnostyki. Nieleczona cukrzyca może prowadzić do rozwoju wielu, nieodwracalnych powikłań zdrowotnych, które w skrajnych przypadkach mogą stanowić nawet zagrożenie życia. Z tego powodu niezwykle istotne jest szybkie postawienie rozpoznania oraz wdrożenie właściwego leczenia.

Rozpoznawanie stanu przedcukrzycowego – badania diagnostyczne

Podstawowym testem diagnostycznym, który wykorzystywany jest do wykrywania zaburzeń metabolizmu węglowodanowego jest pomiar stężenia glukozy we krwi wykonywany na czczo. Wykrycie nieprawidłowych, zbyt wysokich stężeń glukozy we krwi na poziomie od 100 mg/dl do 125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l)  uprawnia do rozpoznania nieprawidłowej glikemii na czczo, IFG (ang. impaired fasting glucose), która stanowi jeden z elementów stanu przedcukrzycowego.

Uwidocznienie tego typu odchyleń od normy wymaga rozpoczęcia pogłębionej diagnostyki w postaci doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT). Badanie to polega na spożyciu określonej ilości glukozy, a następnie przeprowadzeniu pomiaru glikemii po 120 minutach. Dzięki temu badaniu możliwa jest dokładna ocena tempa metabolizmu glukozy oraz rozpoznanie nieprawidłowej tolerancji glukozy, IGT (ang. impaired glucose tolerance).

Stan przedcukrzycowy – leczenie

Leczenie stanu przedcukrzycowego każdorazowo ustalane jest przez lekarza na podstawie wyników badania OGTT oraz dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych pacjenta. Warto pamiętać, że stan przedcukrzycowy jest zaburzeniem odwracalnym – istotne jest jednak wczesne wykrycie tych nieprawidłowości oraz dokładne przestrzeganie zaleceń lekarskich.

Podstawowym elementem leczenia stanu przedcukrzycowego jest redukcja masy ciała. Skuteczne odchudzanie obejmuje zarówno zmianę nawyków żywieniowych, jak i zwiększenie aktywności fizycznej. W niektórych przypadkach lekarz może zadecydować o konieczności włączenia określonych leków, które mają na celu poprawę funkcjonowania gospodarki węglowodanowej pacjenta.

Dieta przy stanie przedcukrzycowym

Dieta zalecana w stanie przedcukrzycowym jest praktycznie taka sama, jak dieta zalecana pacjentom z rozpoznaną cukrzycą typu drugiego. Istotnym elementem jest redukcja jej kaloryczności – początkowo o ok. 500 kilokalorii na dobę w porównaniu z dietą stosowaną dotychczas. Warto pamiętać także o częstszym spożywaniu mniejszych porcji posiłków. Optymalnie powinno to być 5 posiłków dziennie w odstępach co 3 godziny.

Główny element codziennego jadłospisu powinny stanowić owoce i warzywa. Warto zamienić stosowane dotychczas pieczywo oraz makaron na warianty pełnoziarniste, jako że posiadają one bardziej korzystny indeks glikemiczny w stosunku do swoich pszenicznych odpowiedników. Najzdrowiej będzie także wybrać chude, białe mięso – np. drób lub ryby zamiast mięsa wieprzowego czy wołowego. W przypadku gotowania z wykorzystaniem tłuszczu warto zastąpić tłuszcze zwierzęce olejami roślinnymi, jak np. oliwa z oliwek lub olej rzepakowy.

Konieczne jest unikanie produktów bogatych w cukry proste, takich jak np. cukierki, słodzone napoje lub innego typu słodycze. Należy także wyeliminować z diety produkty bogate w tłuszcze nasycone (takie jak typu fast-food) oraz maksymalnie zredukować spożycie alkoholu.

W celu zaplanowania optymalnej diety w stanie przedcukrzycowym należy skonsultować się z lekarzem diabetologiem lub też udać się do dietetyka. W wielu przypadkach pacjenci otrzymają wówczas rozpisany jadłospis, w którym będą wyszczególnione poszczególne posiłki oraz składniki niezbędne do ich przygotowania. Rygorystyczne przestrzeganie tych zaleceń jest niezbędne do właściwego leczenia oraz zahamowania zmian metabolicznych związanych ze stanem przedcukrzycowym, które mogą prowadzić do rozwoju cukrzycy typu drugiego.