Trądzik niemowlęcy i noworodkowy – jak wygląda i ile trwa?

Trądzik pospolity jest powszechnie występującą chorobą skóry, w której przebiegu dochodzi do rozwoju stanu zapalnego. Choroba ta ma złożoną patofizjologię obejmującą hiperkeratozę (nadmierne rogowacenie), indukowaną androgenami zwiększoną produkcję sebum i zmiany w naturalnej florze bakteryjnej skóry z dominacją Propionibacterium spp. Dowiedz się, czemu pojawia się również u dzieci oraz w jaki sposób należy leczyć trądzik niemowlęcy.

Kogo może dotyczyć trądzik?

Trądzik, dotykając nawet 70% ludzi w ciągu życia i występując głównie u nastolatków i młodych dorosłych, jest jedną z najczęstszych przyczyn konsultacji dermatologicznych. Niemniej jednak trądzik wystąpić może również w okresie niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie. Trądzik u dzieci dzieli się na cztery podgrupy w zależności od wieku, w którym wystąpią objawy, są to:

• trądzik noworodkowy,
• trądzik dziecięcy,
• trądzik wieku średniego
• trądzik występujący przed okresem dojrzewania. 

Trądzik niemowlęcy został po raz pierwszy opisany w roku 1913 przez doktora Alfreda Krausa, który opierając się na przeprowadzonych badaniach histopatologiczny, wykazał, że w przypadkach wielu niemowląt przypadłość diagnozowana jako prosaki łojowe w rzeczywistości okazała się być trądzikiem pospolitym. Jak więc rozpoznać trądzik niemowlęcy i czym jest ta choroba? Jakie są jej objawy i metody leczenia?

Zobacz także: Bostonka u dzieci – objawy oraz przebieg choroby.

Trądzik niemowlęcy i noworodkowy – objawy i czas trwania

Skóra jest największym i jednocześnie jednym z najważniejszych narządów ciała. Powierzchnia skóry dzieci w stosunku do ich masy ciała jest około trzykrotnie większa w porównaniu do osób dorosłych. Jest ona także cieńsza i bardziej wrażliwa na przesuszenie i podrażnienia. W pierwszych tygodniach życia na skórze noworodka mogą wystąpić różnorodne zmiany, z których większość jest łagodna i samoograniczająca. Niektóre jednak wymagają dalszej diagnostyki pod kątem etiologii infekcyjnej lub zaburzeń ogólnoustrojowych.

W przebiegu trądziku noworodkowego, występującego nawet u 20% dzieci, zmiany skórne rozwijają się w pierwszym miesiącu życia dziecka, czyli w okresie noworodkowym. Z kolei trądzik niemowlęcy występuje u dzieci w wieku od 1. do 12. (choć część źródeł wskazuje nawet do 16.) miesiąca życia. Dotyka on według szacunków około 2% dzieci obojga płci, jednak częściej chorują chłopcy.

Zmiany skórne występują najczęściej w okolicy czoła, nosa i policzków, podbródka, szyi i główki dziecka, chociaż mogą występować także w innych lokalizacjach. Mogą one pojawić się nagle lub rozwijać się powoli począwszy od małych, przebarwionych kropeczek na skórze, które z czasem rozwiną się w wypukłe zmiany trądzikowe. 

Trądzik niemowlęcy i noworodkowy – przyczyny

Na skórze noworodków mogą być zauważalne zmiany przypominające swym wyglądem trądzik, które w rzeczywistości są objawem noworodkowej krostkowicy głowy, nazywanej potocznie trądzikiem noworodkowym. Istotną rolę w rozwoju trądziku noworodkowego odgrywa zwiększona ilość łoju wydzielanego przez gruczoły łojowe. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu trądziku noworodkowego jest zakażenie grzybicze grzybami z rodzaju Malassezia.

Noworodkowa krostkawica głowy zazwyczaj ustępuje samoczynnie i nie wymaga wdrożenia leczenia, jednak w przypadku dużych zmian lekarz może zalecić stosowanie miejscowo pochodnych imidazolu.

Dokładna przyczyna występowania trądziku niemowlęcego nie jest znana. Uważa się, że przyczyną wystąpienia trądziku niemowlęcego są zmiany hormonalne wpływające na noworodka podczas porodu lub w pierwszych tygodniach jego życia i stymulacja gruczołów łojowych przez androgeny, czyli męskie hormony płciowe. Androgeny wydzielanie są przez nadnercza i przez jądra, co może wyjaśniać zwiększoną częstość występowania trądziku dziecięcego u chłopców.

Również hormony matki przechodzące do organizmu dziecka przez łożysko mogą wpływać na zwiększone wytwarzanie sebum, czyli oleistej substancji wytwarzanej przez gruczoły łojowe skóry dziecka w celu ochrony skóry i włosów. Nadmiar sebum może zatykać pory, w konsekwencji prowadząc do występowania trądziku.

W większości przypadków występowanie trądziku niemowlęcego nie jest powiązane z patologią endokrynologiczną. Jeśli jednak u dziecka występują jakiekolwiek oznaki nadmiaru androgenów, należy przeprowadzić badania pod kątem nieprawidłowości hormonalnych obejmujące ocenę poziomu hormonów płciowych:

• wolnego testosteronu,
• siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEAS),
• hormonu luteinizującego (LH),
• hormonu folikulotropowy (FSH).

Wszelkie nieprawidłowości wymagają dalszej diagnostyki i konsultacji z lekarzem endokrynologiem dziecięcym.

Możliwe jest także, że do wystąpienia trądziku przyczynić się mogą hormony pochodzące z mleka matki. Niemniej jednak należy pamiętać, że trądzik niemowlęcy to przejściowa choroba skóry. Ustępuje ona najczęściej bez żadnego leczenia, dlatego też występowanie zmian trądzikowych u dziecka nie powinno wpływać na zmianę sposobu karmienia. 

Jednocześnie uwagę rodziców i opiekunów powinno zwrócić występowanie trądziku u „starszych” niemowląt, co może być objawem występującej endokrynopatii. W rzadkich przypadkach trądzik dziecięcy może być oznaką guza kory nadnerczy. Istnieją także doniesienia o przypadkach trądziku niemowlęcego wywołanego zakażeniem skóry grzybami z rodzaju Malassezia. Jednak wyniki części badań wskazują, że związek pomiędzy infekcją a wystąpieniem trądziku pozostaje niejasny. 

Przeczytaj również: Trzydniówka – wysypka, gorączka i inne objawy u dzieci i dorosłych.

Trądzik niemowlęcy – leczenie

W większości przypadków trądzik niemowlęcy ustępuje samoistnie bez konieczności wdrożenia leczenia farmakologicznego do 1. lub 2. roku życia, a skóra dziecka pozostanie wolna od skaz.

W przypadku zaobserwowania trądziku u noworodka czy niemowlęcia można zastosować najprostsze i jednocześnie najbezpieczniejsze domowe sposoby, które w większości przypadków mogą okazać się skuteczne. Skórę dziecka należy delikatnie myć ciepłą wodą, unikając szorowania. Następnie należy delikatnie osuszyć ją ręcznikiem. Warto przy tym pamiętać o częstej wymianie ręczników i pościeli w łóżeczku dziecka. Należy także unikać przegrzewania pomieszczeń, w których dziecko przebywa.

Nie zaleca się stosowania balsamów czy też olejków zawierających wazelinę, parafinę i oleje mineralne. Substancje te mogą zatykać pory, prowadząc do rozwoju zmian trądzikowych. Ponadto nie można dopuszczać do zabrudzenia skóry dziecka, a w przypadku ulewania, wymiociny należy usuwać natychmiast usuwać ze skóry dziecka.  

Jeśli jednak pomimo stosowania powyższych wskazówek trądzik u dziecka nie ustępuje lub zaostrza się, oznacza to konieczność skonsultowania się z lekarzem pediatrą podstawowej opieki zdrowotnej. Należy pamiętać, że skóra każdego dziecka jest inna, a czasami różnego rodzaju „domowe sposoby” mogą podrażniać delikatną skórę noworodka. Podobnie różnić się może nasilenie zmian skórnych. Lekarz indywidualnie może zalecić stosowanie miejscowo kremu przeciwgrzybiczego czy steroidów w małych dawkach. W przypadkach dużego nasilenia zmian może być konieczne wdrożenie antybiotyków aplikowanych miejscowo. Bywają one w postaci maści, kremów czy żeli lub podawanych doustnie. Skuteczna w leczenie trądziku niemowlęcego jest izotretynoina, jednak jest ona stosowana wyłącznie w najcięższych przypadkach.  

Dr n. o zdrowiu Piotr Choręza