Zespół Otella – jakie objawy mogą wskazywać na tę chorobę?

Zespół Otella, czyli psychoza alkoholowa, wiąże się z chorobliwą zazdrością, która uniemożliwia normalne funkcjonowanie w związku i wpływa na życie całej rodziny. Jak zdiagnozować zespół Otella i jak sobie z nim radzić?

Zespół Otella – co to jest?

Zespół Otella to zaburzenie psychiczne, które bywa nazywane również psychozą alkoholową lub obłędem zazdrości i należy do uporczywych psychoz urojeniowych. Jego nazwa nawiązuje do tytułowego bohatera tragedii Williama Szekspira, który odczuwał tak silną zazdrość, że z jej powodu zabił żonę, a następnie popełnił samobójstwo.

Osoby cierpiące na zespół Otella doświadczają urojeń na temat niewierności partnerskiej – nieustannie podejrzewają, że są zdradzane, nawet jeśli nie mają ku temu żadnych realnych przesłanek. Aktywnie poszukują dowodów na niewierność partnera lub partnerki, kontrolują, a nawet bywają agresywne. Ich zachowanie jest obsesyjne, co oznacza, że zazdrość przejmuje kontrolę nad całym ich życiem, wypierając dotychczasowe zainteresowania, a nawet prowadząc do zaniedbywania obowiązków (np. zawodowych). Skutkuje więc zarówno pogorszeniem jakości lub rozpadem związku, jak i znaczącym pogorszeniem codziennego funkcjonowania w innych obszarach.

Zespół Otella – przyczyny

Zespół Otella bywa określany również mianem obłędu lub psychozy alkoholowej, ponieważ ma związek z nadużywaniem alkoholu. W najbardziej typowej postaci dotyczy przede wszystkim osób uzależnionych od alkoholu lub znajdujących się pod jego znacznym wpływem (w stanie upojenia). Szacuje się, że zespół Otella dotyczy ok. 30% poddanych leczeniu alkoholików.

Długotrwałe narażenie mózgu na działanie substancji odurzających zmienia wydzielanie neuroprzekaźników, powodując odmienne postrzeganie rzeczywistości i sposób myślenia chorego, a nawet oddziałując na cechy jego osobowości. Może prowadzić do występowania urojeń, a nawet omamów. Nieprawidłowe działanie struktury mózgu zwanej korą przedczołową wiąże się z upośledzeniem zdolności do podejmowania racjonalnych decyzji oraz właściwego oglądu rzeczywistości. Ponadto w przebiegu choroby alkoholowej może dojść do pierwotnego otępienia alkoholowego, a w konsekwencji do dezorientacji, zmniejszenia zdolności do krytycznego myślenia, problemów z wnioskowaniem, koncentracją i pamięcią.

Wśród czynników ryzyka wystąpienia psychozy alkoholowej można wymienić:

• płeć męską (schorzenie to częściej dotyka mężczyzn, jednak zdarza się również u kobiet),
• niską samoocenę,
• negatywne doświadczenia z wcześniejszych związków,
• osobowość paranoiczną,
• skłonność do myślenia spiskowego.

Zespół Otella bez alkoholu – czy jest możliwy?

Choć zespół Otella na ogół jest łączony z uzależnieniem od alkoholu, czasami dotyka również osoby niemające tego nałogu. Jego przyczyną mogą być wówczas m.in.:

• przyjmowanie innych substancji odurzających (narkotyków),
• schizofrenia paranoidalna,
• choroba Parkinsona,
• choroby otępienne,
• zaburzenia neurologiczne,
• uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Zespół Otella – objawy i diagnoza. Jak reagować na zespół Otella?

Jeśli zauważasz, że ktoś z Twojego otoczenia zdradza symptomy zbliżone do syndromu Otella, nie próbuj radzić sobie z tym na własną rękę, a sięgnij po pomoc specjalisty: psychiatry, neurologa lub psychoterapeuty (najlepiej zajmującego się leczeniem uzależnień). Tylko osoba posiadająca odpowiednie kompetencje jest w stanie przeprowadzić rzetelną diagnozę i zdecydować o dalszym leczeniu.

Do symptomów zespołu Otella (psychozy alkoholowej) należą:

• chorobliwa, obsesyjna zazdrość o partnera;
• silne przekonanie, iż partner dopuszcza się licznych zdrad (pomimo braku jakichkolwiek dowodów na taki stan rzeczy);
• urządzanie scen zazdrości i awantur;
• kontrolowanie partnera, wypytywanie ze szczegółami o wszystko, co robił, zwracanie uwagi na każde odstępstwo od normy czy deklaracji (np. powrót do domu o kilka minut później niż zwykle);
• przeszukiwanie osobistych rzeczy partnera;
• podsłuchiwanie i śledzenie, czytanie prywatnej korespondencji;
• niespodziewane wizyty w pracy partnera;
• zachowania agresywne i przemoc;
• naciskanie, by partner przyznał się do zdrady;
• zanik krytycznego myślenia, urojenia;
• kwestionowanie ojcostwa wspólnych dzieci.

Warto przy tym zaznaczyć, że diagnostyka w kierunku zespołu Otella to niejedyne badanie, jakie powinna przejść osoba mająca problemy z nadużywaniem alkoholu. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych to bardzo groźne zaburzenie, mające wpływ nie tylko na funkcjonowanie psychiczne, ale również na zdrowie fizyczne chorego, a także życie całego jego otoczenia. Ewentualne rozpoznanie psychozy alkoholowej powinno iść w parze z kompleksową diagnostyką związaną z nałogiem.

Nierzadko potrzebne są również badania związane z fizycznymi konsekwencjami nadużywania alkoholu, takie jak morfologia, badania wątroby (np. badanie prób wątrobowych, ważne dla profilaktyki chorób wątroby), oznaczenie poziomu magnezu, kwasu foliowego czy żelaza. Dzięki kompleksowej ocenie zdrowia pacjenta lekarze są w stanie szybciej doprowadzić jego organizm do lepszego stanu, co sprzyja detoksowi i oddziaływaniom psychoterapeutycznym.

Zobacz również: Encefalopatia wątrobowa – czym jest? Przyczyny i objawy oraz Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – jakie badania diagnostyczne warto wykonać?

Leczenie zespołu Otella

Leczenie zespołu Otella jest trudne, a rokowanie nie jest najlepsze, jednak warto podjąć się terapii, gdyż schorzenie to nie tylko powoduje cierpienie samego pacjenta, ale też bywa uciążliwe, a nawet niebezpieczne, dla zdrowia i życia jego bliskich (chorzy mogą stosować przemoc psychiczną, emocjonalną i fizyczną, a w skrajnych przypadkach odbierają życie partnerom, o których są zazdrośni). Z pewnością warto połączyć terapię z leczeniem alkoholizmu – im dłużej dana osoba pozostaje pod wpływem znacznych ilości alkoholu, tym poważniejsze mogą być zmiany w jej mózgu i tym większe są doświadczane przez nią zniekształcenia myślenia.

Pierwszą trudnością może być przekonanie chorego do leczenia – jedną z cech uzależnienia od alkoholu jest tzw. mechanizm iluzji i zaprzeczania, który zakrzywia ogląd rzeczywistości i sprawia, że nałogowiec nie dostrzega swojego problemu. W skrajnych przypadkach niezbędna może być interwencja kryzysowa, czyli spotkanie, podczas którego bliscy pacjenta skonfrontują go z faktami na temat jego alkoholizmu. Przy jej organizowaniu warto skorzystać ze wsparcia terapeuty uzależnień, który podpowie, jak przeprowadzić ją w prawidłowy i możliwie jak najskuteczniejszy sposób.

Terapia zarówno samego alkoholizmu, jak i zespołu Otella powinna opierać się na kilku stosowanych jednocześnie metodach, takich jak:

• psychoterapia;
• utrzymywanie abstynencji od alkoholu;
• farmakoterapia (np. przy wykorzystaniu leków przeciwpsychotycznych);
• trening radzenia sobie z emocjami i zmiany przekonań.

Warto zaznaczyć, że omawiane zaburzenie wpływa nie tylko na funkcjonowanie samego chorego, ale także na psychikę jego partnera czy partnerki, którzy również mogą potrzebować wsparcia psychologicznego. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób prezentujących objawy współuzależnienia. Odpowiednio dobrane działania psychoedukacyjne i terapeutyczne pomagają radzić sobie z trudnymi emocjami, a także z zachowaniem bliskiej osoby cierpiącej na psychozę alkoholową.