Zgrzytanie zębami u dzieci – co oznacza? Jakie badania wykonać?

Zgrzytanie zębami w medycynie określane jest jako bruksizm. Dość często obserwuje się je u dzieci. Z reguły podejmowane jest nieświadomie w wyniku działania stresu lub obecności przeszkody w układzie stomatognatycznym. Sprawdź, co jeszcze może odpowiadać za zgrzytanie zębami u dzieci i w jaki sposób rozpoznawana jest ta patologia.

Czym jest bruksizm?

Bruksizm to patologiczne tarcie zębami górnymi o dolne lub zaciskanie zębów. Zaburzenie to zwyczajowo określa się jako zgrzytanie zębami. Jest ono jedną z bardziej rozpowszechnionych parafunkcji. Nazywa się w ten sposób nieprawidłowe nawyki w układzie ruchowym narządu żucia. Biorąc pod uwagę czas występowania bruksizmu, wyróżniono:

• postać centryczną – bruksizm w stanie czuwania, charakteryzujący się zaciskaniem zębów bez zgrzytania; pacjent jest świadomy występowania tej patologii;
• postać ekscentryczną – zgrzytanie zębami w czasie snu, mające charakter nieświadomy, zaliczane do parasomnii, czyli niepożądanych zaburzeń występujących w trakcie snu lub wybudzania się.

Przeczytaj, czym są choroby brudnych rąk, i poznaj przykłady tego typu schorzeń. 

Jakie są przyczyny zgrzytania zębami u dzieci? 

Zgrzytanie zębami to częsta przypadłość wśród dzieci. W etiologii bruksizmu można wyodrębnić następujące grupy jego przyczyn – czynniki psychospołeczne, czynniki osobowe i czynniki patofizjologiczne. Zgrzytaniu zębami u dzieci sprzyjają:

• wady zgryzu,
• urazy zgryzowe,
• urazy twarzoczaszki,
• zaburzenia hormonalne,
• niedobory witamin,
• tężec, bostonka, owsica,
• krwotoki do móżdżka,
• padaczka,
• zaburzenia trawienne,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Zgrzytanie zębami jest częściej spotykane u dzieci zmagających się z chorobami psychicznymi czy neurologicznymi. Występowanie bruksizmu może wiązać się z niedrożnością górnych dróg oddechowych. Za czynniki ryzyka uznaje się przerost migdałków, alergię i astmę. Zgrzytanie zębami może być skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków, w tym m.in. inhibitorów wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Obserwuje się występowanie rodzinne zgrzytania zębów. Niedojrzałość układu mięśniowego i nerwowego u niemowląt i małych dzieci także może objawiać się bruksizmem. 

Zgrzytaniu zębami przez dzieci sprzyjają zaburzenia snu. Wśród dzieci z bruksizmem zaobserwowano m.in.: chrapanie, trudności z zasypianiem, budzenie się w nocy, ruchy podczas snu, występowanie koszmarów sennych. Na bruksizm bardziej narażone są dzieci, które śpią za krótko, zasypiały przy włączonym świetle i spały w hałasie. W piśmiennictwie spotkać można się z przypadkami idiopatycznego zgrzytania zębami, co oznacza, że nie można ustalić ich przyczyny. 

Dziecko zgrzyta zębami – winny może być stres

U podłoża bruksizmu wymienia się przede wszystkim narażenie na silny, długotrwały stres. Nadmierne napięcie emocjonalne wiąże się ze wzmożoną aktywnością mięśniową. Organizm dziecka stara się ją rozładować i uwolnić od czynnika stresogennego, podejmując nieprawidłowe czynności ruchowe. 

Co więcej, dzieci zgrzytające zębami prezentują określony typ behawioralny. Są to osoby:

• nieufne,
• bojaźliwe,
• zamartwiające się,
• agresywne,
• o niskim poczuciu własnej wartości,
• przejawiające chęć do rywalizacji,
• ambitne.

Jak lekarz rozpoznaje u dziecka zgrzytanie zębami?

Diagnostyka zgrzytania zębami u małych i dużych dzieci rozpoczyna się od wywiadu medycznego z pacjentem i jego opiekunami. Lekarz zapyta m.in. o historię medyczną, przyjmowane leki, doznane urazy, występujące objawy i okoliczności ich pojawienia się. Poza objawami ze strony jamy ustnej na obraz kliniczny bruksizmu składają się:

• bóle głowy,
• bóle okolicy piersiowej,
• bóle ucha,
• głośne oddychanie podczas snu,
• zaburzenia skroniowo-żuchwowe,
• dyskomfort,
• zmęczenie.

Następnie wykonywane jest badanie przedmiotowe – wewnątrz- i zewnątrzustne.

W badaniu wewnątrzustnym uwagę lekarza powinny zwrócić m.in.:

• patologiczne starcie zębów,
• pęknięcia szkliwa,
• ubytki klinowe,
• dolegliwości o charakterze zapalenia miazgi,
• odsłonięcie szyjek zębowych,
• przemieszczenie się oraz rozchwianie zębów,
• maceracja błony śluzowej jamy ustnej.

Z kolei w badaniu zewnątrzustnym o bruksizmie świadczą m.in.:

• bolesność dotykowa i napięcie mięśni głowy;
• zaburzenia w stawie skroniowo-żuchwowym (trzaski, trzeszczenia, tarcie, ból, przemieszczenia krążka oraz zaburzenia ruchomości i nawykowe zwichnięcia głowy żuchwy);
• zaburzenia w narządzie wzroku i słuchu.

Dziecko zgrzytające zębami może zostać skierowane na badania laboratoryjne, które dostarczą informacji o ogólnym stanie zdrowia. Można wybrać wówczas e-Pakiet dla dzieci. W diagnostyce zgrzytania zębami korzysta się z badań ankietowych i klinicznych, w których ocenia się tkliwość i napięcie mięśni oraz ruchomość żuchwy. Jednym z bardziej znanych badań ankietowych jest kwestionariusz z ukierunkowanymi pytaniami odnośnie do zaciskania i zgrzytania zębami [1]. Zawiera on pytania dotyczące występowania zgrzytania i zaciskania w nocy lub w ciągu dnia oraz uczucia sztywności/zaciśnięcia szczęk po przebudzeniu.

Ostateczne rozpoznanie może być ustalone za pomocą narzędzi elektrofizjologicznych. Elektromiografia (EMG) mięśni żwaczy i skroniowych stanowi element badania polisomnograficznego. Podczas niego rejestruje się dźwięki (stukanie, zgrzytanie, chrapanie) i ruchy pacjenta (wzdychanie, połykanie). Badanie to pozwala na ocenę snu – jego faz i występujących w ich czasie objawów.

Przeczytaj także: Nowoczesna diagnostyka zakażeń pokarmowych u dzieci.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska