AST

Badanie aktywności AST we krwi wykonuje się w celu: diagnostyki, oceny i różnicowania chorób wątroby. Aminotransferaza asparaginianowa,  AST (ang. aspartate aminotransferase), jest enzymem komórkowym występującym w formie mitochondrialnej i cytoplazmatycznej w wielu tkankach organizmu oraz w erytrocytach i leukocytach. Największą aktywnością AST cechują się komórki wątroby i mięśni szkieletowych. W przypadku komórek wątroby, nawet niewielkie zmiany wpływające na właściwości błon komórkowych, nie wspominając o degeneracji lub uszkodzeniach komórki, powodują uwolnienie  do przestrzeni pozakomórkowej aktywnych enzymów komórkowych. Aktywności AST we krwi znacznie wzrasta w stanach doprowadzających do uszkodzenia wątroby, choć ze względu na zakres występowania AST, wzrost aktywności towarzyszy także uszkodzeniu innych narządów. Stąd specyficzność AST dla wątroby jest mniejsza niż specyficzność  aminotransferazy alaninowej, ALT. Poza tym, ze względu na krótszy w porównaniu do ALT czas półtrwania  AST w osoczu (47 vs 16 godz.), podniesiony poziom AST w przebiegu ostrego uszkodzenia wątroby utrzymuje się krócej niż podniesiony poziom ALT. Poza wątrobą, AST w znacznych  stężeniach występuje w mięśniach szkieletowych i mięśniu sercowym, a w mniejszych stężeniach w trzustce, w nerkach,  śledzionie i płucach. Uszkodzenia  tych narządów wiążą się więc z mierzalnym  wzrostem stężenia AST w krążeniu. Przyczynami takich uszkodzeń są urazy mięśni lub intensywne ćwiczenia, a także ostre niedokrwienne epizody serca, trzustki czy nerki. Równoległy wzrost aktywności AST i ALT w osoczu wskazuje na uszkodzenie komórek wątroby. Pewne znaczenie diagnostyczne w rozpoznawaniu chorób wątroby posiada również stosunek aktywności AST do ALT (wskaźnik de Ritisa).
  U osób zdrowych aktywność  AST może być nieznacznie większa niż ALT, lecz wielkość AST/ALT nie posiada wartości diagnostycznej, o ile obie wielkości plasują się w granicach zakresu prawidłowego. 
W ostrych wirusowych chorobach wątroby aktywność ALT jest zwykle większa niż AST. Okres półtrwania ALT jest dłuższy niż AST: 47 vs 16 godz., stąd poziom ALT spada po uszkodzeniu wolniej niż AST.
W poalkoholowych chorobach wątroby, uszkodzeniach polekowych, nowotworach złośliwych i marskości, stosunek AST/ALT jest zwykle większy niż 1, przy czym w ostrej chorobie alkoholowej i uszkodzeniu mięśni, a także niektórych chorobach trzustki i nerek, przekracza 2.
 

Podwyższone wartości: choroby zapalne wątroby (w tym autoimmunizacyjne  i toksyczne), zawał mięśnia sercowego, zakażenia (HAV, HBV, HCV, HSV, CMV, EBV), choroby mięśni (zapalenie, urazy, zabiegi chirurgiczne), ostre zapalenie trzustki, zawał płuc, hemoliza wewnątrznaczyniowa, nowotwory, leki, ciąża i połóg, wysiłek fizyczny, choroba alkoholowa, hemochromatoza, choroba Wilsona, stwardniające zapalenie dróg żółciowych, niedobór alfa-1-antytrypsyny, pierwotna marskość żółciowa, niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby.

Hemoliza.

Badanie AST to test diagnostyczny wykonywany w próbce krwi żylnej pacjenta. Polega on na pomiarze aktywności określonego enzymu wątrobowego – aminotransferazy asparaginianowej. Enzym ten występuje nie tylko w komórkach wątroby. Obecny jest także w innych narządach ludzkiego organizmu, takich jak m.in. nerki, serce, mięsnie szkieletowe lub śledzona. Z tego powodu badanie to powinno być przeprowadzane razem z oceną innych parametrów wątrobowych, z których najważniejsza jest ocena aktywności aminotransferazy alaninowej (ALT). Dzięki przeprowadzeniu obydwu tych badań możliwe jest zestawienie ze sobą wartości ALT oraz AST, w postaci tzw. wskaźnik de Ritisa. Wskaźnik ten pozwala na dokładne zróżnicowanie przyczyn schorzeń wątroby i dróg żółciowych, co warunkuje dalsze postepowanie terapeutyczne. Przydatność diagnostyczna wskaźnika de Ritisa jest największa przy mniej niż 5-krotnym przekroczeniu wartości prawidłowych aminotransferaz.

W warunkach zdrowia (fizjologicznych) AST znajduje się w znaczącej większości wewnątrzkomórkowo. W przypadku nawet niewielkich uszkodzeń komórek wątrobowych dochodzi do uwolnienia cząsteczek tego enzymu oraz wzrostu jego aktywności we krwi. W celu dokładnego wykrycia przyczyn tego stanu należy jednak przeprowadzić pogłębioną diagnostykę, poszerzoną o dodatkowe badania laboratoryjne.

Badanie AST, podobnie jak oznaczenie pozostałych parametrów wątrobowych (ALT, ALP, GGTP, bilirubina), powinno być przeprowadzane regularnie, w celach profilaktycznych. Oznacza to, że testy te należy wykonywać nawet jeżeli nie występują dolegliwości chorobowe. Dzięki temu postępowaniu możliwe jest wykrycie wielu schorzeń, które rozwijają się w sposób bezobjawowy, a co za tym idzie – sprawne wdrożenie odpowiedniego leczenia. Przeprowadzanie podstawowych badań profilaktycznych zaleca się wszystkim osobom dorosłym ok. raz w roku.

Właściwa profilaktyka jest szczególnie istotna w przypadku chorób wątroby, jako że narząd ten posiada dobrze rozwinięte zdolności kompensacyjne. Dzięki temu mechanizmowi w przypadku uszkodzeń części tkanek wątrobowych pozostałe, zdrowe komórki są w stanie przejąć ich funkcję. Zjawisko to skutkuje bezobjawowym rozwojem schorzenia do momentu, aż zdolności kompensacji zostaną przekroczone, a znacząca część miąższu wątroby będzie nieodwracalnie zniszczona. Odpowiednio wczesne wykrycie odchyleń w zakresie parametrów wątrobowych umożliwia sprawne rozpoznanie zaburzeń funkcjonowania wątroby oraz wdrożenie właściwego leczenia, które pozwoli na zatrzymanie postępu choroby oraz uniknięcie poważnych komplikacji zdrowotnych.

Wątroba uczestniczy nie tylko w procesach trawienia spożytych pokarmów. Odgrywa ona także niezwykle istotną rolę w usuwaniu toksycznych substancji z krwi, produkcji wielu białek, enzymów oraz hormonów, które niezbędne są do właściwego funkcjonowania organizmu. Właśnie dlatego tak istotne jest wczesne zapobieganie poważnym zaburzeniom jej funkcjonowania. W przypadku wykrycia znacząco zaawansowanej choroby w wielu przypadkach możliwości leczenia są znacząco ograniczone i mogą obejmować tylko przeszczep narządu.

Poza przeprowadzaniem badania AST w celach profilaktycznych, test ten wykorzystywany jest także do diagnozowania przyczyn objawów wskazujących na trwający obecnie proces patologiczny, który niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie wątroby. Dolegliwości, które mogą sugerować rozwój zaburzeń pracy wątroby to m.in.:

• Ból w prawym nadbrzuszu,
• Nudności,
• Wymioty,
• Utrata apetytu,
• Zmiana zabarwienia moczu na ciemniejszy kolor,
• Wzrost obwodu brzucha (wodobrzusze),
• Przedłużające się krwawienia, nawet po niewielkich urazach,
• Zwiększona tendencja do powstawania siniaków,
• Żółtaczka – zmiana zabarwienia skóry oraz błon śluzowych na żółtawy kolor,
• Odbarwienie stolca.

W celu interpretacji wyników badania AST we krwi żylnej należy zestawić otrzymane rezultaty testu z zakresami referencyjnymi, które umieszczone są na wydawanej pacjentowi dokumentacji medycznej.

Należy pamiętać, że parametr AST nigdy nie powinien być interpretowany osobno. Każdorazowo należy zestawić poziomy AST we krwi z pozostałymi parametrami wątrobowymi, szczególnie z aktywnością enzymu ALT. Na odchylenia od normy w tym zakresie może wpływać wiele, zmiennych czynników, które nie zawsze są związane z rozwojem poważnego schorzenia wątroby.

W celu pełnej interpretacji wyników badania AST najlepiej skonsultować się z lekarzem, który na podstawie historii choroby pacjenta, jego dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych oraz wyników innych badań będzie w stanie w sposób poprawny interpretować otrzymane dane oraz zaplanować dalsze postępowanie diagnostyczne oraz (jeżeli będzie istniała taka konieczność) wdrożyć dobrane indywidualnie leczenie.

Wzrost wartości AST we krwi żylnej może mieć wiele przyczyn. Wskaźnik ten nie jest specyficzny dla wątroby, dlatego choroby innych narządów także mogą wpływać na podwyższenie wyników badania AST. W celu weryfikacji przyczyn tych odchyleń od normy niezbędna jest równoczasowa ocenia ALT oraz innych parametrów wątrobowych.

Potencjalne przyczyny uzyskania podwyższonych wartości AST w badaniu m.in. to:

• Wirusowe zapalenie wątroby o różnej etiologii – zarówno postać ostra, jak i przewlekła,
• Ostra martwica wątroby,
• Toksyczne uszkodzenie miąższu wątroby – wywoływane np. przez leki, alkohol, narkotyki lub inne toksyny,
• Niedrożność przewodów żółciowych,
• Uraz mechaniczny wątroby,
• Zawał serca,
• Choroba Wilsona,
• Zakrzepica żył wątrobowych,
• Marskość wątroby,
• Niealkoholowe stłuszczenie wątroby.

Metody leczenia stanów chorobowych przebiegających z podwyższonymi wartościami AST zależne są od szczegółowo określonego typu choroby, stopnia zaawansowania schorzenia, dodatkowych uwarunkowań chorobowych pacjenta oraz innych czynników. Postępowanie lecznicze każdorazowo dobierane jest przez lekarza indywidualnie, aby jak najlepiej odpowiadać potrzebom zdrowotnym danej osoby.

W zależności od przyczyn podwyższenia AST leczenie może obejmować m.in. zmianę nawyków zdrowotnych, stosowanie odpowiednich leków, zmianę dawkowania preparatów stosowanych przez pacjenta dotychczas lub też interwencję chirurgiczną.