Lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG)

Lipidogram – profil lipidowy – odzwierciedla stan gospodarki lipidowej organizmu, w tym przebieg metabolizmu lipoprotein i cholesterolu. Badanie obejmuje pomiar: całkowitego cholesterolu (CHOL), frakcji lipoprotein HDL (ang. High-density lipoprotein – lipoproteina o wysokiej gęstości) i frakcji trójglicerydów (TG).  Cholesterol nie-HDL jest parametrem wyliczanym z różnicy stężenia cholesterolu całkowitego i HDL. Odzwierciedla stężenie frakcji lipidów uczestniczących w procesie miażdżycowym. Stężenie LDL (ang. Low-density lipoprotein– lipoproteiny o niskiej gęstości)  jest wyliczane ze wzoru poprawnego dla wartości trójglicerydów mniejszej niż 4,5 mmol/l (400 mg/dl). W przypadku przekroczenia tego progu wartość LDL w wyniku nie jest uwzględniana. Poza wskazaniami,  lipidogram wykonywany jest w ramach badań kontrolnych. Jest badaniem przesiewowym w ocenie ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu i miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych itd. Wszystkie parametry pojedynczo uważne są również za czynniki ryzyka miażdżycy i chorób pochodnych. Okresowo badanie powinny wykonywać zwłaszcza osoby z wysokim stężeniem cholesterolu całkowitego i współistniejącymi czynnikami ryzyka miażdżycy, jak: palenie, nadciśnienie czy obciążenie rodzinnie.

Dieta, leki obniżające cholesterol, wysokie stężenie bilirubiny, hemoliza.

Podwyższone stężenie (dotyczy wszystkich parametrów): hiperlipoproteinemie wtórne i pierwotne (stężenia poszczególnych parametrów zależą od typu schorzenia), cukrzyca, leki, nadużywanie alkoholu.

Obniżone stężenie (dotyczy wszystkich parametrów): niewydolność wątroby, stany z przewagą katabolizmu, niedoczynność tarczycy, zespoły złego wchłaniania, gastroenteropatie. 

Zobacz także: Cholesterol całkowity, Cholesterol HDL, Cholesterol LDL, Trójglicerydy TG.

Lipidogram to jedno z najbardziej podstawowych badań diagnostycznych, które wykonywane są z próbki krwi pacjenta. Test ten pozwala na przeprowadzenie dogłębnej oceny stanu gospodarki tłuszczowej organizmu. Dzięki wykonaniu lipidogramu możliwe jest wykrycie licznych zaburzeń w przetwarzaniu tłuszczów, które nieleczone mogą prowadzić do rozwoju wielu poważnych schorzeń. Kiedy należy wykonać lipidogram, kto powinien zastanowić się nad przeprowadzeniem tego badania oraz co dokładnie podlega ocenie podczas lipidogramu?

Lipidogram, nazywany także profilem lipidowym to badanie diagnostyczne, które ocenia kilka wskaźników we krwi pacjenta. Podczas tego testu laboratoryjnego zostaje przeprowadzone oznaczenie stężeń następujących parametrów:

• Cholesterol całkowity (CHOL),
• Frakcja HDL lipoprotein (lipoproteiny o wysokiej gęstości, tak zwany „dobry cholesterol”),
• Frakcja LDL lipoprotein (czyli tak zwany „zły cholesterol”, lipoproteiny o niskiej gęstości),
• Trójglicerydy (TG),
• Cholesterol nie-HDL (parametr ten wyliczany jest na podstawie różnicy pomiędzy cholesterolem całkowitym, a frakcją HDL).

W przypadku wysokich stężeń cholesterolu LDL znacząco rośnie ryzyko rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych. Choroba ta polega na odkładaniu się w ścianach tętnic charakterystycznych struktur patologicznych, które nazywane są blaszkami miażdżycowymi. Schorzenie to przez długi czas może nie wywoływać objawów odczuwalnych, jednak wraz z rozwojem miażdżycy stale postępują niekorzystne zmiany w budowie tętnic. W przypadku zaawansowanej postaci choroby oraz współwystępowania dodatkowych czynników ryzyka może dojść do pojawienia się znaczących komplikacji, które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Dokładny obraz kliniczny zależny jest od stopnia zaawansowania miażdżycy oraz lokalizacji głównych ognisk miażdżycowych. Przykładowo, rozwój tego schorzenia w obrębie naczyń wieńcowych serca może prowadzić do wystąpienia choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego, która w konsekwencji może nawet skutkować rozwojem zawału serca. Kolejnym schorzeniem, które może występować jako powikłanie miażdżycy jest udar mózgu, w którym na skutek niedokrwienia struktur ośrodkowego układu nerwowego może dochodzić do poważnych, permanentnych zaburzeń funkcjonowania mózgu lub też nawet zgonu.

Przeprowadzenie lipidogramu zalecane jest jako jedno z podstawowych badań profilaktycznych, które dorosłe osoby powinny wykonywać ok. raz do roku. Dokładna częstotliwość wykonywania tych badań oraz pełny pakiet diagnostyczny zależny jest od uwarunkowań pacjenta, jego płci oraz wieku. Wykonanie lipidogramu szczególnie zalecane jest osobom, u których występują dodatkowe czynniki ryzyka dla rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, takie jak m.in.:

• Nadwaga lub otyłość,
• Cukrzyca,
• Nadciśnienie tętnicze,
• Siedzący tryb życia oraz niski stopień aktywności fizycznej,
• Narażenie na przewlekły stres,
• Dieta bogata w tłuszcze oraz węglowodany,
• Palenie papierosów lub innych wyrobów tytoniowych,
• Historia chorób serca w rodzinie.

Poza rutynowym wykonywaniem lipidogramu w ramach profilaktyki zdrowotnej, przeprowadzenie tego testu diagnostycznego może być także korzystne w przypadku występowania objawów związanych z rozwojem chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak:

• Zwiększona męczliwość,
• Uczucie duszności,
• Napadowy ból w klatce piersiowej.

Miażdżyca naczyń krwionośnych, bezpośrednio związana z nieprawidłowymi poziomami związków tłuszczowych we krwi, przez wiele lat, a nawet dekad potrafi rozwijać się w sposób bezobjawowy, a pierwszą oznaką tej choroby jest wystąpienie zawału mięśnia sercowego. Aby zapobiec temu ciężkiemu powikłaniu należy wykryć ją na możliwie najwcześniejszych etapach, zanim dojdzie do powstania znaczących zmian patologicznych w obrębie układu krwionośnego. Z tego powodu nie należy czekać na pojawienie się pierwszych symptomów, lecz regularnie wykonywać badania profilaktyczne (takie jak lipidogram), które mogą pozwolić na uniknięcie poważnych, nieodwracalnych komplikacji zdrowotnych w przyszłości. Odpowiedzialne podejście do profilaktyki zdrowotnej, w tym także poprzez przeprowadzenia właściwych badań laboratoryjnych, to najlepsze co można zrobić dla swojego zdrowia – zarówno teraz, jak i na przyszłość.

Dokładny zakres norm dla poszczególnych parametrów lipidogramu może nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami diagnostycznymi wykonującymi to badanie. W celu określenia, czy poziomy określonych parametrów tłuszczowych we krwi osoby badanej mieszczą się w normie, każdorazowo należy odnieść je do wartości referencyjnych zaznaczonych na dokumentacji wydawanej zlecającemu badanie. Warto zaznaczyć, że prawidłowe poziomy cholesterolu, lipoprotein oraz trójglicerydów mogą być różne dla poszczególnych grup wiekowych, płci oraz osób z określonymi predyspozycjami chorobowymi. W związku z tym, w celu uzyskania pełnej, kompleksowej oceny wyników lipidogramu należy udać się do lekarza, który na podstawie otrzymanych informacji będzie w stanie w sposób odpowiedzialny zaplanować dalszą diagnostykę oraz zlecić niezbędne badania, które pozwolą na postawienie pełnej diagnozy oraz wdrożenie właściwego postępowania medycznego.

Lipidogram wykonywany jest z próbki krwi żylnej. Proces pobrania krwi jest nieskomplikowany oraz nie niesie za sobą znaczącego ryzyka dla zdrowia pacjenta. Warto pamiętać, aby przed pobraniem krwi wypić większe ilości wody, w celu lepszego wypełnienia łożyska naczyniowego.

Do niedawna panowało przekonanie, że lipidogram powinien być wykonywany na czczo. Najnowsze badania wykazały jednak, że w znaczącej większości przypadków nie występuje konieczność powstrzymywania się od jedzenia przed pobraniem krwi do lipidogramu. Nie jest także niezbędne, aby na badanie stawić się o określonej porze dnia. W przypadku występowania szczególnych zaleceń w zakresie przygotowania do badania osoba poddająca się badaniu powinna o nich zostać poinformowana przez lekarza.