Proteinogram

 Proteinogram jest elektroforetycznym  rozdziałem  białek surowicy na 5 podstawowych frakcji o różnej zdolności  poruszania się w polu elektrycznym:

• albuminy
• α1-globuliny i α2-globuliny (alfa-globuliny)
• β1-globuliny i β2-globuliny (beta-globuliny)
• γ-globuliny (gamma-globuliny)

 Dominującymi białkami w poszczególnych frakcjach, mającymi wpływ na obraz rozdziału elektroforetycznego są:

• frakcja α1-globuliny: α1-antytrypsyna, α1-kwaśna glikoproteina,
• frakcja α2-globuliny: α2-makroglobulina, haptoglobina,
• frakcja β: transferyna, β-lipoproteina, C3-dopełniacz, IgA,
• frakcja γ: IgA, IgG, IgM, IgE, IgD, CRP.

Poszczególne typy zmian proteinogramu są charakterystyczne dla określonych grup schorzeń np. niedobór α1-antytrypsyny i hipoalbuminemia występują w stanach zapalnych i chorobach wątroby. Zasadnicze znaczenie diagnostyczne proteinogramu polega na wykazaniu obecności dodatkowych prążków (frakcji), mogących odpowiadać białkom monoklonalnym.  Stwierdzenie obecności  tych frakcji jest punktem wyjścia do dalszej diagnostyki. Wskazaniem do wykonania badania jest diagnostyka: stanów zapalnych, chorób wątroby, zespołu nerczycowego, chorób nowotworowych i stanów z podwyższonym OB. Proteinogram należy wykonać w przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku stężenia białka całkowitego, a szczególnie w hiperproteinemi  (diagnostyka białka monoklonalnego) w celu określenia jego przyczyn.

Podwyższone wartości: 

• frakcja α1-globuliny: ostre stany zapalne, nowotwory, żółtaczka mechaniczna, gammapatia monoklonalna,
• frakcja α2-globuliny: ostre i przewlekłe stany zapalne, zespół nerczycowy, nowotwory, żółtaczka mechaniczna, gammapatia monoklonalna,
• frakcja β: niedobór żelaza, białko monoklonalne, żółtaczka mechaniczna, zespół nerczycowy, hipercholesterolemia, gammapatie monoklonalne,
• frakcja γ: przewlekłe stany zapalne, marskość wątroby, zapalenie wątroby, żółtaczka mechaniczna, szpiczak, gammapatie monoklonalne.

Obniżone wartości:

• frakcja albumin: stany zapalne, zapalenie wątroby, marskość wątroby, żółtaczka mechaniczna, zespół nerczycowy, nowotwory, gammapatie monoklonalne,
• frakcja γ- zespół nerczycowy.

Hemoliza. Badanie należy wykonywać w surowicy,  w osoczu występuje dodatkowy prążek fibrynogenu we frakcji beta/gamma.

Proteinogram to badanie diagnostyczne, które przeprowadzane jest najczęściej w przebiegu chorób związanych z zaburzeniami stężeń różnego rodzaju białek we krwi. W wielu przypadkach test ten zlecany jest podczas diagnozowania niektórych nowotworów, chorób wątroby oraz nerek. Najczęściej proteinogram stanowi element szerszego pakietu badań laboratoryjnych, dzięki którym możliwe jest postawienie trafnego rozpoznania. Na czym polega proteinogram, kiedy należy wykonać to badanie, kto powinien wykonać proteinogram białek surowicy oraz w jaki sposób intepretować wyniki proteinogramu?

Proteinogram to test laboratoryjny, który polega na przeprowadzeniu elektroforetycznego rozdziału białek surowicy krwi. Dzięki wykonaniu tego procesu analitycznego możliwa jest ocena stężeń oraz wzajemnych, procentowych proporcji poszczególnych frakcji białkowych osocza. W wyniku elektroforezy uzyskuje się proteinogram rozróżniający 5 grup białek. Są to:

• Albuminy,
• α1-globuliny,
• α2-globuliny,
• β-globuliny,
• γ-globuliny.

Podczas wykonywania proteinogramu najczęściej jednoczasowo przeprowadzane są także dodatkowe testy, takie jak m.in. pomiar stężenia białka całkowitego, pełna morfologia krwi żylnej lub inne badania laboratoryjne, których dokładny zakres uzależniony jest od podejrzewanej jednostki chorobowej oraz dolegliwości prezentowanych przez pacjenta. O doborze badań decyduje lekarz.

Wykonanie badania proteinogramu umożliwia zarówno wykrycie zaburzeń w zakresie stężeń poszczególnych frakcji białek, jak i uwidocznienie obecności nieprawidłowych, patologicznych rodzajów białek, które mogą świadczyć o rozwoju różnego typu chorób onkologicznych. Najczęściej wykonanie proteinogramu zlecane jest przez lekarza na podstawie nieprawidłowych wyników innych badań laboratoryjnych, takich jak m.in. badanie białka całkowitego we krwi, morfologia krwi obwodowej lub badanie ogólne moczu.

Do rozwoju nieprawidłowości w zakresie poziomów poszczególnych frakcji białek we krwi może dochodzić w przebiegu wielu chorób, które związane są z zaburzeniami funkcji poszczególnych narządów oraz związaną z tym nadmierną utratą białek, ich niedostateczną produkcją, patologicznym wytwarzaniem niektórych z nich lub zbyt szybkim zużywaniem tych substancji przez tkanki organizmu.

Ze względu na mnogość schorzeń potencjalnie prowadzących do tych nieprawidłowości trudno jest wymienić wszystkie choroby, w przebiegu których najczęściej wykonywany jest proteinogram. Przykładowe jednostki chorobowe związane z zaburzeniami w obrębie gospodarki białkowej to m.in.:

• Niewydolność nerek,
• Nadczynność oraz niedoczynność tarczycy,
• Zaburzenia odżywiania,
• Poszczególne choroby autoimmunologiczne,
• Zaburzenia pracy wątroby,
• Nowotwory układu krwiotwórczego,
• Rozległe poparzenia.

Wykonanie proteinogramu może być przydatne klinicznie przy występowaniu objawów wskazujących na choroby nowotworowe, które mogą prowadzić do wytwarzania patologicznych białek monoklonalnych. Są to nieprawidłowe białka, produkowane przez zmienione nowotworowo komórki produkujące przeciwciała np. w przebiegu szpiczaka plazmocytowego, określonych rodzajów białaczek oraz chłoniaków.

Warto mieć na uwadze, że proteinogram stanowi jedynie element diagnostyki tych schorzeń, a same wyniki tego badania nie pozwalają na jednoznaczne postawienie rozpoznania – umożliwiają one jednak ukierunkowanie dalszego postępowania diagnostycznego oraz optymalne zaplanowanie kolejnych badań. Poza diagnozowaniem tych schorzeń proteinogram może być również wykorzystywany do oceny skuteczności wdrożonego leczenia oraz monitorowania dalszego stanu zdrowia pacjenta.

Przeprowadzenie proteinogramu często zlecane jest u pacjentów, którzy doświadczają dolegliwości wskazujących na rozwój nowotworu układu krwiotwórczego. Choroby z tej grupy mogą przez długi czas rozwijać się w sposób całkowicie bezobjawowy lub też skąpoobjawowy, a pierwsze dolegliwości bywają często dość niespecyficzne – z tego powodu należy być szczególnie wyczulonym na pojawienie się symptomów takich jak m.in.:

• Niezamierzona utrata masy ciała,
• Przewlekłe stany podgorączkowe,
• Nocne poty,
• Nasilone, przewlekłe zmęczenie,
• Bóle kości,
• Niskoenergetyczne złamania kości,
• Uogólnione osłabienie,
• Nawracające, niepoddające się leczeniu zakażenia,
• Częste oddawanie moczu,
• Powiększenie węzłów chłonnych – zarówno lokalne, jak i uogólnione.

Ogólnopolski, średni czas oczekiwania na wynik proteinogramu wynosi od 1 do 5 dni roboczych. Należy mieć na uwadze, że dokładny czas realizacji badania może różnić się w zależności od tego, w którym laboratorium przeprowadzana jest analiza materiału – z tego powodu, w celu uzyskania dokładnych informacji na temat czasu oczekiwana na wynik, należy kontaktować się z poszczególnymi placówkami. Czas oczekiwania może ulec wydłużeniu, w zależności od czynników losowych oraz uwarunkowań organizacyjnych danej placówki.

Należy mieć na uwadze, że proteinogram jest badaniem wysoce specjalistycznym a kompleksowa interpretacja jego wyników wymaga zestawienia danych z historią choroby pacjenta, jego dolegliwościami oraz innymi badaniami laboratoryjnymi. Wyniki proteinogramu interpretuje lekarz, który zlecił wykonanie tego badania w celu zaplanowania dalszego postępowania diagnostyczno-leczniczego.