Infekcje odkleszczowe

Organizm kleszcza, poza bakteriami odpowiedzialnymi za rozwój boreliozy, może być siedliskiem wielu innych chorobotwórczych drobnoustrojów. Oznacza to, że w konsekwencji jednego ukąszenia kleszcza do organizmu człowieka mogą dostać się patogeny wywołujące objawy więcej niż jednej choroby odkleszczowej. Szacuje się, że tak zwane koinfekcje, czyli infekcje współtowarzyszące zakażeniu, występują nawet u połowy pacjentów ze zdiagnozowaną już boreliozą Jakie są pozostałe infekcje odkleszczowe? Co warto wiedzieć na ich temat? Zachęcamy do sprawdzenia poniższego artykułu.

Infekcje wywołane przez kleszcze – Borelioza

Boreliozę, znaną również pod nazwą choroby z Lyme, wywołują bytujące w przewodzie pokarmowym kleszcza bakterie – krętki z rodzaju Borrelia.  To najczęściej diagnozowana infekcja odkleszczowa, której ryzyko zarażenia wzrasta wraz z czasem żerowania kleszcza na organizmie człowieka. Oszacowano, że prawdopodobieństwo zakażenia krętkami Borrelia jest minimalne w przypadku czasu żerowania krótszego niż 24h, wynosi 12% dla 48h, 79% dla 72h i 94% dla 96h. Bezbolesne, często niezauważalne ukąszenie, wynika z obecności związków o charakterze znieczulającym w ślinie pajęczaka.

Odpowiednio wcześnie wykryta borelioza jest całkowicie uleczalna dzięki zastosowaniu antybiotykoterapii. Im później postawiona zostaje trafna diagnoza, tym większe jest zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Ze względu na brak szczepionki chroniącej przed zachorowaniem, profilaktycznie każdorazowo po powrocie z wyprawy na łono natury (do lasu, parku na łąkę, zadrzewiony teren miejski) należy bardzo dokładnie obejrzeć swoje ciało.

Najlepiej zacząć od sprawdzenia miejsc najpłycej ukrwionych (szyja, pachwiny, pachy, zgięcia kolan i łokci), a także skóry głowy.

Jakie badania pomogą wykryć infekcje odkleszczowe?

Aktualnie obowiązującymi zaleceniami dotyczącymi diagnostyki infekcji odkleszczowych, a zwłaszcza boreliozy są zalecenia PTEiLChZ z 2018 r. W klinicznie typowej postaci boreliozy przebiegającej z rumieniem wędrującym (koncentryczna zmiana skórna wokół miejsca ukąszenia), rozpoznanie opiera się wyłącznie na obrazie klinicznym. W innych przypadkach obraz kliniczny potwierdza się wynikami badań laboratoryjnych. W przypadku podejrzenia zakażenia w odstępie nie krótszym niż 3-4 tygodni od ukąszenia, pacjent powinien wykonać badania przeciwciał w surowicy Borelioza IgM (Kod:431) lub/i IgG (Kod:430) metodą ELISA/CLIA. Ujemny wynik badania uzyskany tymi metodami uznaje się za wiarygodny i nie należy weryfikować go z użyciem innej metody.  W przypadku wyniku pozytywnego lub nierozstrzygającego, konieczne jest zweryfikowanie go przez powtórzenie badania Borelioza IgM (Kod:433) lub/i IgG (Kod:432) metodą Westernblot. Przy podejrzeniu neuroboreliozy należy oznaczać Borelioza IgM (Kod:917) lub/i IgG (Kod:916) w płynie mózgowo – rdzeniowym.

Do możliwie najszybszej diagnostyki boreliozy (<3tyg. od ukąszenia) wykorzystuje się innowacyjny test LymeDetect (Kod:3742). Metodami diagnostyki molekularnej możliwe jest potwierdzenie obecności materiału genetycznego bakterii we krwi, płynie mózgowo – rdzeniowym i stawowym (Borellia burgdorferi DNA – Kod:434). Możliwe jest także badanie krążących kompleksów immunologicznych (KKI – Kod:3205) oraz ocena wydolności układu odpornościowego w późnej boreliozie, przez pomiar ekspresji antygenu CD57 na komórkach NK (Kod:3141).

Borelioza może współwystępować z innymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze (np. borelioza i babeszjoza) oraz innymi, niemającymi związku z kleszczami (np. borelioza i chlamydioza) – poza podobieństwem objawów do tych, charakterystycznych dla boreliozy (np. zapalenie stawów). Najważniejszym postępowaniem w bezpośrednim okresie po ukąszeniu jest samoobserwacja pacjenta, polegająca na przyglądaniu się zmianom skórnym, pojawiającym się w miejscu ukąszenia oraz zwracanie uwagi na objawy ogólnoustrojowe, przypominające przeziębienie.

W większości przypadków, infekcje odkleszczowe cechuje podobieństwo niecharakterystycznych, grypopodobnych objawów, stąd właściwa jest pogłębiona diagnostyka laboratoryjna możliwego, wielopatogenowego zakażenia wykonana optymalnie 6 do 8 tygodni po ukąszeniu (Koinfekcje – Kod:3109).

Infekcje wywołane przez kleszcze – czas ma znaczenie

Nawet 30 % kleszczy jest nosicielami chorobotwórczych dla człowieka drobnoustrojów. Istnieje badanie, którego celem jest wykrycie obecności materiału genetycznego drobnoustrojów w organizmie kleszcza metodami molekularnymi – PCR (B. burgdorferi – Kod:434; B. burgdorferi, TBEV, Anaplasma – Kod:3212), a czas oczekiwania na wynik nie jest dłuższy niż 7 dni.

Infekcje odkleszczowe – leczenie

Ujemny wynik badania pozwala uniknąć profilaktycznie wdrażanego, nieobojętnego dla naszego zdrowia leczenia (najczęściej antybiotykoterapia).

Kleszcz w całości lub fragmentach, powinien zostać umieszczony w czystym, niewielkim pojemniku, np. próbówce na mocz i dostarczony do laboratorium, optymalnie w ciągu 48 godz. Przed dostarczeniem do badania pojemnik powinien być przechowywany w lodówce (4^oC) lub zamrażarce (-20^oC).