Choroba wieńcowa – objawy, przyczyny powstania, sposoby leczenia

Choroba wieńcowa jest wynikiem niedostatecznego zaopatrzenia mięśnia sercowego w substancje odżywcze i tlen. Do jej powstania prowadzi głównie miażdżyca. Konsekwencją choroby wieńcowej może być dusznica bolesna i zawał serca. Zapobieganie chorobie wieńcowej skupia się przede wszystkim na prowadzeniu zdrowego stylu życia.

Choroba wieńcowa jest jedną z częstszych przyczyn zgonu z powodu chorób układu krążenia w krajach wysoko rozwiniętych. Dowiedz się, jakie mogą być przyczyny powstania choroby wieńcowej. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą temu schorzeniu oraz na czym polega jego leczenie.

Co to jest choroba niedokrwienna serca?

Choroba niedokrwienna serca to, jak sama nazwa wskazuje, stan, w którym doszło do niedostatecznego ukrwienia mięśnia sercowego. W efekcie otrzymuje on za mało tlenu i składników odżywczych, przez co nie jest w stanie wydajnie pracować. Pierwszy opis choroby wieńcowej pochodzi już ze starożytności i został opracowany przez Hipokratesa. Z uwagi na rosnącą częstość występowania, związaną w dużej mierze ze zmianą stylu życia, choroba wieńcowa została uznana za chorobę cywilizacyjną. Schorzenie to częściej obserwuje się u mężczyzn niż u kobiet. Wraz z wiekiem rośnie odsetek osób zmagających się z chorobą wieńcową.

Czynniki ryzyka choroby wieńcowej

Poza wiekiem i płcią wśród głównych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca wymienia się:

• chorobę innych tętnic na tle miażdżycowym;
• osobowość typu A – skłonność do ciągłej rywalizacji, odczuwanie presji osiągnięcia sukcesu, podejmowanie licznych obowiązków;
• obciążenie genetyczne, w tym wystąpienie choroby serca w rodzinie;
• przebyty incydent sercowo-naczyniowy w przeszłości;
• narażenie na stres;
• przedwczesną menopauzę;
• styl życia, w tym zwłaszcza: palenie papierosów; podwyższone stężenie trójglicerydów i cholesterolu, szczególnie tzw. złego LDL; dietę wysokokaloryczną, bogatą w tłuszcze zwierzęce; hiperglikemię (za wysoki poziom glukozy we krwi) lub cukrzycę; za wysokie stężenie czynników prozakrzepowych; hiperhomocysteinemię (za wysoki poziom homocysteiny we krwi).

Wiele z tych czynników można modyfikować, ograniczając tym samym ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej.

Przyczyny choroby niedokrwiennej serca

Za powstanie choroby niedokrwiennej serca odpowiadać może wiele przyczyn. Jednakże najczęściej jest ona wynikiem miażdżycy tętnic wieńcowych (choroba wieńcowa). To stan, w którym w ścianach naczyń  krwionośnych odkładają się cholesterol i komórki zapalne. W konsekwencji naczynia stają się coraz węższe, w skrajnych przypadkach dochodzi do całkowitego ich zatkania. Wśród rzadziej występujących przyczyn choroby niedokrwiennej serca wymienia się takie zmiany w tętnicach wieńcowych, jak: wrodzone wady tętnic wieńcowych, choroby powodujące zwężenie naczyń krwionośnych, np. kiłę, chorobę Kawasaki (stan zapalny , toczeń rumieniowaty, zator tętnicy wieńcowej, spowodowany np. przez zakażenia bakteryjne. Inne rzadkie przyczyny choroby niedokrwiennej serca to m.in.: niedokrwistość, hipotonia (obniżenie napięcia mięśniowego), hipowolemia (za małą ilość krwi w naczyniu), niewydolność oddechowa, kardiomiopatie, zwłaszcza przerostowa, nadczynność tarczycy, ucisk tętnic wieńcowych od zewnątrz, np. przez rosnący guz, zmiany pourazowe tętnic wieńcowych, np. po koronarografii.

Postacie i objawy choroby wieńcowej

Biorąc pod uwagę stopień niedokrwienia serca i nasilenie objawów choroby wieńcowej, specjaliści dokonali podziału na typy, takie jak:

• przewlekłe zespoły wieńcowe – dławica piersiowa stabilna, rozwijająca się stosunkowo powoli, niedobór tlenu jest niewielki, ale utrzymuje się przez długi czas. Typowym objawem jest ból w klatce piersiowej, który:
  • zlokalizowany jest zamostkowo;
  • promieniuje do barków (głównie lewego);
  • niekiedy promieniuje do żuchwy, szyi, nadbrzusza;
  • ma charakter przeszywający, uciskający, dławiący, rozpierający, piekący;
  • określany jest jako uczucie ciężaru w klatce piersiowej;
  • współwystępuje z uczuciem niepokoju, dusznością, wzmożoną potliwością;
  • nasila się w czasie wysiłku, pod wpływem zimna, stresu, po obfitym posiłku,
  • ustępuje pod wpływem podjęzykowego zastosowania nitrogliceryny lub samoistnie w odpoczynku;
  • zwykle trwa kilka minut;
  • nie zmienia się w zależności od pozycji ciała i fazy oddechu.
• ostre zespoły wieńcowe – stanowiące bezpośrednie zagrożenie życia; niedobór tlenu jest duży i powoduje zawał serca. Podejrzewa się je, gdy ból w klatce piersiowej nie ustępuje w spoczynku lub po nitroglicerynie. Towarzyszą mu m.in.: nudności i wymioty, silne zawroty głowy, kołatanie serca, obawa, lęk, strach, osłabienie. Stan ten wymaga nagłej pomocy medycznej. W oczekiwaniu na przybycie ratownictwa medycznego należy zapewnić choremu wygodną pozycję i dostęp do świeżego powietrza. W przypadku utraty przytomności  trzeba ułożyć chorego w pozycji bezpiecznej, a przy  zatrzymaniu krążenia – wprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową.

W skrajnych przypadkach choroba wieńcowa prowadzi do zgonu.

Na czym polega rozpoznanie choroby wieńcowej?

Diagnostyka choroby niedokrwiennej serca wymaga przeprowadzenia wielu badań, zwłaszcza takich jak:

• EKG, czyli elektrokardiografia spoczynkowa, niekiedy EKG wysiłkowe (zapis EKG podczas spaceru pacjenta po bieżni ruchomej);
• badania laboratoryjne, w tym m.in.: lipidogram, morfologia, poziom glukozy, kreatynina, hormony tarczycy;
• scyntygrafia perfuzyjna wysiłkowa;
• echokardiografia obciążeniowa i spoczynkowa;
• badanie rentgenowskie klatki piersiowej;
• koronarografia (tzw. angiografia inwazyjna) – oceniająca budowę tętnic, pozwala dokładnie zlokalizować miejsca zwężenia tętnic i poszerzyć je.

W wyjątkowych przypadkach wykonywane są: angio-TK serca, rezonans magnetyczny, pozytronowa tomografia emisyjna.

Metody leczenia choroby wieńcowej

Leczenie stabilnej choroby wieńcowej opiera się na farmakoterapii. Stosowane są zwłaszcza:

• blokery kanału wapniowego, beta-blokery – leki rozszerzające naczynia krwionośne, obniżające częstotliwość rytmu serca, obciążenie lewej komory, ciśnienie tętnicze krwi;
• sartany i inhibitory konwertazy angiotensyny – obniżające ciśnienie krwi, napięcie naczyń;
• preparaty hipolipemizujące – obniżające poziom cholesterolu;
• preparaty przeciwpłytkowe i przeciwzakrzepowe – obniżające ryzyko powstania zakrzepu przez zmniejszenie krzepliwości krwi;
• nitrogliceryna – rozszerzająca naczynia wieńcowe i poprawiająca przepływ krwi, używana przy ataku bólu dławicowego lub profilaktycznie przed wysiłkiem.

W leczeniu choroby niedokrwiennej serca ważną rolę odgrywa również stosowanie się do zasad prozdrowotnego stylu życia. Wykwalifikowany trener określa zakres aktywności ruchowej, dietetyk opracowuje zalecenia żywieniowe. Idealnie sprawdza się dieta śródziemnomorska, bogata w błonnik, nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy i składniki mineralne. Należy unikać stresu, a jeśli to niemożliwe, korzystać ze sposobów walki z nim, w tym np. z jogi, ćwiczeń oddechowych. Ważne jest zaprzestanie palenia tytoniu i spożywania alkoholu.

W sytuacji, gdy zachowawcze metody leczenia choroby wieńcowej nie przynoszą rezultatów, konieczne okazuje się leczenie zabiegowe. Przeprowadza się angioplastykę. Zabieg ten pospolicie nazywany jest balonikowaniem. Prowadzi do poszerzenia światła tętnic wieńcowych, a tym samym do usprawnienia przepływu krwi. Polega na wprowadzeniu balonika do naczynia krwionośnego, co je rozszerza. Niekiedy wprowadza się też stent – zmniejszający ryzyko zwężeniu światła naczynia w przyszłości. W ciężkich przypadkach wykonuje się pomostowanie aortalno-wieńcowe. Zwyczajowo nazywa się je wszczepieniem bypassów. Polega ono na pominięciu zwężenia naczynia poprzez wytworzenie połączenia między aortą i tętnicą wieńcową. W efekcie dochodzi do lepszego ukrwienia serca.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. M. Bartoszewicz, M. Rać, Czynniki ryzyka choroby wieńcowej – diagnostyka, leczenie i prewencja, „Hygeia Public Health” 2018, t. 53, nr 3, s. 253–261.
2. J. Knuuti, W. Wijns, A. Saraste i wsp., Wytyczne ESC dotyczące rozpoznawania i leczenia przewlekłych zespołów wieńcowych (2019), „Zeszyty Edukacyjne. Kardiologia Polska” 2020, nr 1, s. 10–87.