Choroby tarczycy: Nadczynność i niedoczynność

Tarczyca jest bardzo ważnym gruczołem dokrewnym. Wytwarza trzy hormony:

• kalcytoninę, wpływającą na gospodarkę wapniem,
• tyroksynę, oznaczaną symbolem T4,
• trójjodotyroninę, oznaczaną symbolem T3.

Działanie hormonów T3 i T4 w pewnym uproszczeniu polega na regulowaniu metabolizmu. Stąd charakterystyczne objawy niedoczynności (męczliwość, spowolnione ruchy, uczucie marznięcia, problemy z koncentracją) i nadczynności (chudnięcie, nadmierna pobudliwość, drżenie rąk, uczucie gorąca, zaczerwienienie twarzy).

Regulacja wydzielania hormonów

Pracą tarczycy kieruje przysadka mózgowa, wytwarzająca hormon nazywany tyreotropiną (TSH). Przysadka reaguje na stężenie hormonów tarczycy we krwi: jeśli jest ich za mało, wydziela więcej TSH, żeby pobudzić tarczycę do działania. Nadmiar hormonów tarczycy we krwi sprawia, że przysadka zmniejsza produkcję TSH po to, żeby tarczyca powstrzymała produkcję T3 i T4.

Oba hormony tarczycy – T3 i T4 – łączą się z białkami. W takiej „związanej” postaci stają się nieaktywne. W laboratorium oznacza się poziom niezwiązanych, „wolnych” hormonów, który ma duże znaczenie diagnostyczne. Wolne hormony opisuje się dodatkową literą F (FT3, FT4).

Paradoksalnie najwięcej o pracy tarczycy można się dowiedzieć, obserwując nie tyle poziom wytwarzanych przez nią hormonów, ile poziom hormonu przysadki (TSH). Zmiany TSH można zaobserwować nawet wówczas, gdy poziomy FT3 i FT4 są jeszcze w normie. Z tego powodu w badaniach przesiewowych lekarze często zlecają wyłącznie badanie poziomu TSH. Jeśli wydzielanie tego hormonu jest prawidłowe, można z bardzo dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że tarczyca pracuje prawidłowo.

Mechanizm wydaje się prosty: nadczynność tarczycy oznacza podniesiony poziom FT3 i FT4 oraz obniżony poziom TSH, niedoczynność – odwrotnie: zbyt wysoki TSH i za mało FT3 oraz FT4. Wiele osób ulega temu złudzeniu i próbuje diagnozować się samodzielnie na podstawie wyników badań laboratoryjnych i porad znalezionych w internecie. To bardzo zły pomysł, grożący poważną pomyłką, ponieważ na poziom TSH oraz FT3 i FT4 wpływa wiele czynników.

Nie tak prosto…

Przede wszystkim należy pamiętać, że surowcem do produkcji hormonów tarczycy jest jod. Niedobór tego pierwiastka sprawia, że tarczyca nie może wyprodukować odpowiedniej ilości T3 i T4 i pojawiają się objawy niedoczynności spowodowane nie chorobą, tylko brakiem jodu. Zazwyczaj objawy ustępują całkowicie po wzbogaceniu pożywienia w jod. Z tego powodu w Polsce sprzedaje się jodowaną sól kuchenną.

Poziom hormonów zależy nie tylko od ich produkcji w tarczycy, ale także od tkanek, w których F4 jest zamieniany na F3. Zależność pomiędzy poziomem TSH i hormonami tarczycy też nie jest stała. Charakteryzuje się dużą zmiennością osobniczą, co oznacza, że u różnych osób będzie wyglądała inaczej. Może się zmieniać w ciągu życia nawet u osób w pełni zdrowych.

Wniosek jest oczywisty: w żadnym wypadku nie należy diagnozować się samodzielnie na podstawie informacji znalezionych w popularnych poradnikach albo w internecie. Zależności pomiędzy poziomami poszczególnych hormonów a stanem zdrowia są bardzo skomplikowane i ich oceną powinien się zająć specjalista endokrynolog.

Wartości referencyjne poziomów T3, T4, FT3 i FT4 oraz TSH mogą być różne dla różnych laboratoriów, wieku pacjenta oraz płci, dlatego nie ma potrzeby podawania ich w tym miejscu. Z reguły są one umieszczane na wydruku laboratoryjnym obok wartości zmierzonej.

Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą pakietów badań dostępnych w sklepie internetowym.

ZOBACZ e-PAKIET TARCZYCOWY

Leczenie

W nadczynności tarczycy:

• hamowanie produkcji hormonów tarczycy lekami (tyreostatykami),
• osłabianie wpływu hormonów tarczycy na tkanki lekami z grupy beta-adrenolityków,
• usunięcie nadaktywnej tkanki tarczycowej podczas zabiegu chirurgicznego albo przy użyciu radioaktywnego jod

W niedoczynności tarczycy:

• ciągła suplementacja hormonów tarczycy albo jodu, jeśli to jego niedobór jest przyczyną niedoczynności.