Co pyli w marcu - poznaj alergeny najczęściej występujące w marcu

Alergie stanowią powszechny społeczny problem na całym świecie. Jednym z typów alergii są alergie wziewne, za które odpowiedzialne są pyłki roślin, zarodniki grzybów pleśniowych, roztocza oraz alergeny pochodzenia zwierzęcego. Wiosna to czas, w którym wiele gatunków roślin budzi się do życia po zimie. W tym czasie może wzrosnąć stężenie różnych pyłków w powietrzu, a to może powodować u niektórych osób występowanie nieprzyjemnych objawów. Dowiedz się więcej na temat tego, co pyli w marcu, jaka jest diagnostyka i leczenie alergii.

Czym jest alergia? Jakie są rodzaje alergii?

Alergia to nieprawidłowa, nadmierna reakcja organizmu, a konkretnie układu odpornościowego na kontakt z różnymi alergenami. Alergenami nazywamy antygeny obce, które są zdolne do wywołania reakcji alergicznej. Ich pochodzenie jest różnorodne, gdyż mogą być nimi substancje pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, ale też związki chemiczne (np. leki). Większość występujących alergenów to białka globularne, rzadziej glikoproteiny. Lista alergenów obejmuje ponad 800 związków, pochodzących z różnych źródeł. Dla osób zdrowych są nieszkodliwe, jednak u osób predysponowanych może dojść do reakcji alergicznej. Złożona odpowiedź ze strony układu odpornościowego związana jest z wytwarzaniem specyficznych przeciwciał wobec danego antygenu, a także uwalnianiem mediatorów stanu zapalnego, a w konsekwencji skutkuje wystąpieniem różnych objawów. Alergie mogą rozwinąć się zarówno pod wpływem czynników środowiskowych, jak i czynników genetycznych.

Cztery podstawowe typy alergii to:

• alergie wziewne – wywoływane są przez alergeny dostające się do organizmu przez drogi oddechowe (mogą je powodować np. pyłki roślin, zarodniki grzybów pleśniowych, roztocza, zwierzęta domowe),
• alergie pokarmowe – do reakcji alergicznej dochodzi pod wpływem spożywanych produktów (np. mleko krowie, ryby, białko jaja kurzego, owoce, orzechy),
• alergie kontaktowe – powstają po bezpośrednim kontakcie skóry z alergenem (np. kosmetyki, metale: nikiel, chrom, kobalt),
• alergie iniekcyjne – powstają, gdy alergen dostanie się do organizmu przez wstrzyknięcie (np. jady owadów żądlących, leki).

Co kwitnie w marcu? – sezonowość występowania alergii

Różnego rodzaju alergie to powszechny problem na całym świecie. Szacuje się, że w Polsce z alergią może zmagać się nawet połowa społeczeństwa. Wiele z tych osób doświadcza alergii wziewnych. Odpowiedzialne są za nie głównie pyłki roślin (ale nie tylko), stąd charakterystyczna jest sezonowość występowania tych alergii. Jest to ściśle powiązane z okresem, kiedy dochodzi do pylenia różnych gatunków roślin. W Polsce można wyodrębnić 3 sezony występowania alergii wziewnych:

• okres wiosenny (od marca do połowy maja),
• okres wczesnoletni (od końca maja do połowy lipca),
• okres późnoletni (od połowy lipca do początku października).

Dokonuje się też podziału Polski na 4 regiony, co jest związane z występowaniem w poszczególnych regionach charakterystycznego mikroklimatu, który wpływa na intensywność pylenia różnych roślin oraz na jego czas.

Co pyli na początku marca?

Pylenie roślin bywa uznawane za jeden ze znaków budzącej się po zimie natury i często kojarzone jest z marcem i początkiem wiosny. Jednakże, nic bardziej mylnego, gdyż pylenie roślin w Polsce zaczyna się już w lutym. W przypadku sprzyjających warunków atmosferycznych może rozpocząć się nawet w połowie stycznia.

Na początku marca pylą takie drzewa jak leszczyna i olsza. Drzewa te rozpoczynają swój okres pylenia już w lutym, przez co w pierwszej połowie marca obserwowane mogą być średnie lub wysokie stężenia ich pyłków. W dalszej części miesiąca pylą także inne gatunki drzew oraz dochodzi do wzrostu w atmosferze stężenia zarodników grzybów pleśniowych.

Co pyli w marcu?

W marcu przypada okres pylenia roślin, takich jak:

• Leszczyna – jest to rodzaj krzewu, ale też drzewa, które można spotkać na terenie całego kraju – zarówno w lasach, parkach, jak i na łąkach oraz polanach. Początek pylenia leszczyny przypada już na luty, a niekiedy nawet końcówkę stycznia i trwa do marca. Poznano kilka różnych alergenów obecnych w ziarnach pyłku leszczyny, w tym alergen główny Cor a 1. Wraz z uczuleniem na leszczynę może współwystępować alergia na olchę i brzozę.
• Olcha – podobnie jak leszczyna jest powszechnie spotykana w naszym kraju. Pyłki olchy mogą być obecne w powietrzu już w lutym, a szczyt pylenia przypada na marzec. Stężenie pyłku olchy w powietrzu może być znacznie wyższe niż leszczyny. Alergenem głównym jest Aln g 1.
• Topola – spotykana na obszarach miejskich oraz pozamiejskich. Pylenie występuje w marcu, wówczas mogą być osiągane wysokie stężenia jej pyłków w powietrzu. Mimo to nadwrażliwość na jej alergeny jest stosunkowo mała.
• Cis – pyli pod koniec marca. Jego alergeny mogą prowadzić do wystąpienia alergii, ale ma raczej niskie znaczenie kliniczne. Należy pamiętać, że jest to roślina trująca.
• Wierzba – roślina ta występuje często w parkach miejskich oraz na terenach wilgotnych, czy też w okolicy zbiorników wodnych. Pylenie wierzby przypada na marzec-maj.
• Brzoza – zaczyna pylić pod koniec marca. Ma bardzo duże znaczenie kliniczne, gdyż pyłki brzozy, które osiągają znaczne stężenia w atmosferze, są zaraz po pyłkach traw najczęstszą przyczyną alergicznego nieżytu nosa. Głównym alergenem pyłku brzozy jest Bet v 1.

Dodatkowo w marcu stopniowo wzrasta w powietrzu stężenie zarodników grzybów z rodzajów Alternaria i Cladosporium.

W marcu pylą: leszczyna, olcha, topola, cis, wierzba, brzoza.

Alergie w marcu – objawy

Objawami alergii na pyłki roślin są:

• katar,
• zatkany nos,
• kichanie,
• kaszel,
• zaczerwienie spojówek,
• zapalenie spojówek,
• zaczerwienienie, łzawienie, opuchlizna i pieczenie oczu.

Alergii wziewnej mogą również towarzyszyć objawy ze strony układu pokarmowego, ale zdarza się to rzadko.

Alergeny w marcu – diagnostyka alergii

We wstępnej diagnostyce alergii można wykorzystać testy skórne. Polegają one na nałożeniu na skórę kropli roztworu, który zawiera dany alergen, a następnie nakłuwa się skórę pacjenta. Testy te są użyteczne w diagnostyce alergii wziewnych. W przypadku uczulenia na dany czynnik pojawi się zaczerwienienie, uczucie swędzenia, pęcherzyk.

Dużą wartość diagnostyczną w rozpoznawaniu alergii mają badania laboratoryjne, wykonywane w próbkach krwi. Przesłanek o występowaniu alergii może dostarczyć badanie morfologii krwi oraz IgE całkowite. W znalezieniu bezpośredniej przyczyny alergii przydatne jest badanie swoistych przeciwciał IgE przeciwko poszczególnym alergenom. Można wykonać badanie przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnemu alergenowi, który podejrzewamy o bycie czynnikiem powodującym alergię. Jeśli jednak, wstępuje nadwrażliwość na wiele alergenów lub po prostu nie znamy potencjalnej przyczyny naszych objawów, istnieje możliwość wykonania całych paneli alergenów oddechowych. Nowoczesną i kompleksową diagnostykę alergii umożliwia natomiast test ALEX, w którym analizowanych jest niemalże 300 parametrów i jest dedykowany dla osób z objawami alergii wziewnej i pokarmowej. Wyniki uzyskanych badań powinien interpretować lekarz.

Obejrzyj webinar o alergii u dzieci – posłuchaj rozmowy naszych specjalistów.

Alergia w marcu – jak ją leczyć?

Podstawą leczenia alergii jest łagodzenie objawów, które jeśli są bardzo nasilone mogą utrudniać funkcjonowanie. Wiele leków przeciwalergicznych dostępnych jest bez recepty, jednak przed zastosowaniem jakichkolwiek preparatów zalecana jest konsultacja z lekarzem. Pomóc może zarówno lekarz rodzinny, a także lekarz specjalista z dziedziny alergologii. Wizyta u profesjonalisty, który przeprowadzi wstępny wywiad oraz zadecyduje o konieczności wykonania ewentualnych badań, pomoże znaleźć przyczynę występowania alergii.

Wśród najczęściej stosowanych leków są: leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy, kromony. Dostępna jest również swoista immunoterapia swoista (tzw. odczulanie), która leczy przyczynę alergii. Polega ona na przyjmowaniu szczepionek z alergenami, skutkując wytworzeniem tolerancji.

Gdy w powietrzu występuje duże stężenie pyłków, można spróbować wdrożyć takie praktyki jak: ograniczenie aktywności na świeżym powietrzu; zamykanie okien w ciągu dnia; po powrocie do domu wskazana jest kąpiel i zmiana odzieży- pozwoli to pozbyć się pyłków osadzonych na ciele i ubraniach; stosuj oczyszczacze powietrza. Pomocne w monitorowaniu terminów i nasilenia pyleń mogą okazać się różnego rodzaju kalendarze pyleń oraz pogody dla alergików.

Autor: Mgr Aleksandra Wasilów

Bibliografia:

1. Interna Szczeklika, Szczeklik A., Gajewski P. Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
2. WHO/IUIS Allergen Nomenclature: Providing a common language. Pomés A, Davies JM, Gadermaier G. et al., Molecular Immunology, 2018; (100): 3-13.
3. Immunologia. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015.
4. Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce (ECAP). Samoliński B, Raciborski F, Lipiec A. i in. Alergologia Polska, 2014: (1): 10-18.
5. Alergologia kompendium. Pawliczak R. (red.). Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2013.
6. ALLERGEN NOMENCLATURE WHO/IUIS Allergen Nomenclature Sub-Committee http://allergen.org/index.php.