Cykl miesiączkowy – wszystko, co o fazach cyklu powinna wiedzieć kobieta

Miesiączka, zwana także menstruacją, to regularny cykl krwawienia z macicy u kobiet w wieku dojrzewania i dorosłych. Rozpoczyna się ona zazwyczaj między 11. a 14. rokiem życia i trwa do menopauzy (około 45-55 roku życia). Miesiączka jest wynikiem cyklu miesięcznego, w którym jajniki produkują jajo (komórka jajowa), a błona śluzowa macicy (endometrium) przygotowuje się do przyjęcia zarodka. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, endometrium złuszcza się, co prowadzi do krwawienia menstruacyjnego. Cykl ten zazwyczaj trwa około 28 dni, ale może być krótszy lub dłuższy u różnych kobiet.

Cykl miesiączkowy – jak liczyć fazy cyklu miesiączkowego?

1. Faza miesiączkowa (dni 1-5):

Rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiączki, czyli krwawienia z macicy. Jest to wynik złuszczenia się warstwy śluzówkowej macicy (endometrium), która przygotowywała się wcześniej do przyjęcia zapłodnionego jaja. Krwawienie trwa zazwyczaj od 3 do 7 dni. W czasie fazy miesiączkowej kobiety mogą doświadczać różnych objawów, takich jak bóle brzucha (dyskomfort bólowy), zmiany nastroju, zmęczenie, wzmożony apetyt lub inne symptomy związane z cyklem hormonalnym. 

Podczas fazy miesiączkowej organizm kobiety regeneruje endometrium w przygotowaniu do kolejnego cyklu miesiączkowego. W miarę ustępowania krwawienia poziomy hormonów zaczynają się stopniowo zmieniać, przygotowując się do fazy folikularnej, gdzie ponownie rozpocznie się rozwój pęcherzyków jajnikowych i wzrost endometrium.

2. Faza folikularna (dni 1-13):

Jest pierwszą częścią cyklu miesiączkowego u kobiet. Rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiączki (dnia 1) i trwająca do momentu owulacji, która zazwyczaj następuje w środkowej części cyklu (około 14. dnia przy cyklu 28-dniowym). Jest to czas intensywnego wzrostu i rozwoju pęcherzyków jajnikowych oraz przygotowania endometrium do potencjalnej implantacji zarodka. 

W fazie folikularnej endometrium rozpoczyna swoją regenerację po miesiączce. Pod wpływem estrogenów staje się grubsze i lepiej ukrwione, co zapewnia odpowiednie warunki dla potencjalnej implantacji zarodka.

3. Owulacja (dzień 14):

Jest kluczowym wydarzeniem w cyklu miesiączkowym kobiety, kiedy dojrzewające jajo komórkowe (oocyt) jest uwalniane z jednego z jajników do jajowodu. To zjawisko występuje zazwyczaj w środkowej części cyklu miesiączkowego, około 14. dnia przy standardowym cyklu trwającym 28 dni. Owulacja jest możliwa dzięki złożonemu działaniu hormonalnemu, które koordynuje pracę jajników i przysadki mózgowej.

Gwałtowny wzrost poziomu hormonu LH, który ma miejsce około 24-36 godzin przed owulacją, jest kluczowy dla wywołania uwalniania dojrzałego oocyta z dojrzałego pęcherzyka jajnikowego. Ten wzrost LH jest nazywany „skokiem LH” i jest kontrolowany przez sprzężenie zwrotne między jajnikami a przysadką mózgową.

Kobiety mogą obserwować różne objawy związane z owulacją, takie jak:

• ból jajnika,
• zmiany w śluzie szyjkowym (np. śluz staje się przejrzysty, lepki i rozciągliwy),
• zmiany w temperaturze ciała (temperatura ciała zazwyczaj rośnie o 0,5-1°C po owulacji).

Istnieją również testy owulacyjne, które wykrywają skok LH w moczu, pomagając określić najbardziej płodne dni w cyklu.

Owulacja jest kluczowym elementem w planowaniu ciąży i zdrowia reprodukcyjnego kobiety. Regularne obserwowanie objawów i monitorowanie cyklu miesiączkowego mogą pomóc w określeniu czasu owulacji oraz zwiększeniu szans na sukces w staraniach o dziecko.

4. Faza lutealna (dni 15-28):

Jest drugą częścią cyklu miesiączkowego u kobiet, rozpoczynającą się bezpośrednio po owulacji i trwająca do momentu rozpoczęcia kolejnej miesiączki. Jest to okres, w którym pęknięty pęcherzyk jajnikowy przekształca się w ciało żółte, które produkuje głównie progesteron oraz nieco estrogenów.

W fazie lutealnej poziomy estrogenów również mogą wzrastać, ale to progesteron jest głównym hormonem dominującym. Razem z estrogenami reguluje on wzrost endometrium i przygotowuje macicę do przyjęcia zarodka.

Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, spadek poziomu progesteronu i estrogenów powoduje złuszczenie endometrium i rozpoczyna się kolejna faza miesiączkowa. Rozpoczęcie miesiączki jest wynikiem niedoboru hormonalnego, co prowadzi do odrzucenia niepotrzebnego endometrium.

Faza lutealna jest kluczowa dla zdrowia reprodukcyjnego kobiety i jej zdolności do zajścia w ciążę. Monitorowanie regularności cyklu miesiączkowego, obserwacja objawów (np. zmian w temperaturze ciała, charakterze śluzu szyjkowego) oraz ewentualne stosowanie testów owulacyjnych może pomóc określić prawidłowość funkcjonowania fazy lutealnej. 

Nagłe wydłużenie cyklu miesiączkowego warto skonsultować się z lekarzem.

Cykl miesiączkowy – hormony 

• Estrogen: Jest to główny hormon dominujący w fazie folikularnej. Odpowiada za wzrost i przygotowanie endometrium oraz stymuluje wzrost pęcherzyków jajnikowych.
• Progesteron: Jego produkcja zwiększa się w fazie lutealnej po owulacji. Progesteron przygotowuje błonę śluzówkową macicy do implantacji zarodka poprzez jej zagęszczenie i rozwój naczyń krwionośnych.
• LH (hormon luteinizujący) i FSH (hormon folikulotropowy): LH i FSH są hormonami przysadki mózgowej, które kontrolują cykl miesiączkowy i regulują produkcję estrogenów i progesteronu w jajnikach.

Cykl miesiączkowy może różnić się u różnych kobiet pod względem długości, intensywności krwawienia oraz objawów towarzyszących, takich jak bóle brzucha czy zmiany nastroju. Również wiele czynników może wpływać na regularność cyklu, w tym stres, dietę, aktywność fizyczną, zmiany hormonalne, choroby oraz stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

Cykl miesiączkowy – dni płodne

Kalendarz cyklu miesiączkowego jest narzędziem, które pomaga śledzić regularność cyklu miesiączkowego oraz przewidywać dni płodne i niepłodne. 

Kalendarz cyklu miesiączkowego

Sposób na stworzenie kalendarza cyklu miesiączkowego:

1. Oznacz początek cyklu:
   • Pierwszego dnia miesiączki oznaczaj „dzień 1” cyklu miesiączkowego. Jest to moment, w którym zaczyna się faza miesiączkowa, czyli krwawienie z macicy.
2. Śledź długość cyklu:
   • Zapisuj, ile dni trwa twój cykl miesiączkowy. Cykl zazwyczaj liczy się od pierwszego dnia jednej miesiączki do pierwszego dnia następnej miesiączki. Normalny cykl miesiączkowy trwa od 21 do 35 dni, przy czym średnia wynosi 28 dni.
3. Fazy cyklu miesiączkowego:
   • Na kalendarzu zaznaczaj fazy cyklu miesiączkowego, takie jak faza miesiączkowa (dni 1-5), faza folikularna (po dniu 5 do owulacji), owulacja (około 14. dnia przy cyklu 28-dniowym) oraz faza lutealna (po owulacji do dnia poprzedzającego kolejną miesiączkę).
4. Obserwuj objawy i symptomy:
   • Zapisuj ważne informacje dotyczące cyklu, takie jak obserwacje dotyczące śluzu szyjkowego (konsystencja, ilość, przejrzystość), zmiany temperatury ciała oraz wszelkie inne symptomy (np. bóle brzucha, zmiany nastroju), które mogą pomóc w określeniu terminu owulacji.
5. Przewidywanie dni płodnych i niepłodnych:
   • Na podstawie regularności cyklu oraz obserwacji objawów możesz próbować przewidzieć dni, w których jest największe prawdopodobieństwo zajścia w ciążę (dni płodne) oraz dni bezowulacyjne (dni niepłodne).
6. Użyj aplikacji lub tradycyjnego kalendarza:
   • Istnieją różne aplikacje mobilne oraz tradycyjne kalendarze papierowe, które mogą pomóc w śledzeniu cyklu miesiączkowego. Aplikacje często oferują dodatkowe funkcje, takie jak przewidywanie dni płodnych, przypomnienia o nadchodzącej miesiączce oraz możliwość eksportowania danych do lekarza.

Pamiętaj, że regularne śledzenie cyklu miesiączkowego może dostarczyć cennych informacji o zdrowiu reprodukcyjnym i pomóc w identyfikacji nieregularności, które mogą wymagać konsultacji z lekarzem.

Zakończenie cyklu i menopauza:

Cykle miesiączkowe towarzyszą kobietom przez większość życia płodnego, zwykle od około 11-14. roku życia aż do menopauzy, która zazwyczaj występuje między 45. a 55. rokiem życia. Menopauza oznacza zakończenie cykli miesiączkowych i jest wynikiem stopniowego zmniejszania się funkcji jajników oraz zmniejszenia produkcji hormonów estrogenowych i progesteronowych.

Cykl miesiączkowy jest kluczowym elementem zdrowia reprodukcyjnego kobiety. Regularne obserwowanie jego przebiegu może dostarczyć informacji na temat ogólnego stanu zdrowia hormonalnego i reprodukcyjnego.

Mgr Aleksandra Rutkowska