Czym jest wiek biologiczny?

Być może jednym z najciekawszych i najbardziej fundamentalnych wyzwań, z jakimi mierzy się nauka, jest odpowiedź na z pozoru tylko proste pytanie; dlaczego organizmy się starzeją i umierają? Pytaniu temu czoło stawili zarówno filozofowie i teologowie podkreślający metafizyczny sens przemijania jak i przedstawiciele nauk medycznych i przyrodniczych, których badania miały na celu identyfikację cech determinujących proces biologicznego starzenia się. W poniższym artykule odpowiedziano na pytania: czym jest wiek biologiczny organizmu i czym różni się od wieku metrykalnego? Jak można obliczyć wiek biologiczny i czy zmiana diety może go obniżyć?

Starzenie i miejsce starzenia w kulturze, religii i historii medycyny

Postrzeganie procesu starzenia nierozerwalnie związane jest z kulturowymi koncepcjami upływu czasu. W zakorzenionym w kulturze judeochrześcijańskiej świecie Zachodu przez wiele stuleci podstawą myśli intelektualnej było liniowe postrzeganie czasu oparte światopoglądzie, według którego bieg czasu zaczyna się od creatio ex nihilo zaś dobiegnie końca w dniu paruzji. Tymczasem w kulturach i wierzeniach dalekiego Wschodu czas jest często postrzegany jako bardziej cykliczny czy raczej spiralny, gdyż jest on zarówno powtarzalny jak i postępujący. Religie takie jak buddyzm czy hinduizm uwzględniają tę cykliczność głosząc koncepcje samsary, czyli niekończącego się cyklu narodzin, śmierci i odrodzenia do nowego życia.

Według szacunków biologów, maksymalna długość życia człowieka w utopijnym świecie, pozbawionym wpływu wszelkich czynników niekorzystnie oddziałujących na zdrowie, wynosi około 115-120 lat. Jednocześnie XX wiek charakteryzował się bezprecedensowym w historii ludzkości wzrostem średniej długości życia na całym świecie. Niestety ten trend nie wiązał się z porównywalnym wydłużeniem okresu zdrowia i pełnej produktywności. Dotychczas powstało kilka teorii próbujących wyjaśnić naturę procesu starzenia, jednak wydaje się mało prawdopodobnym by jeden, uniwersalny model mógł opisać wiele złożonych zmian zachodzących w organizmie wraz z wiekiem. Ponadto nierozstrzygnięta pozostaje kwestia identyfikacji początku procesu starzenia, a zróżnicowanie poglądów w tej kwestii rozciąga się od wskazania rozpoczęcia starzenia organizmu dopiero po osiągnięciu dojrzałości płciowej po twierdzenie jakoby proces ten zainicjował się już w chwili narodzin, a nawet jeszcze w rozwoju prenatalnym.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/proces-starzenia-jak-go-spowolnic/

Jednak niezależnie od religijno-filozoficznego postrzegania czasu, a tym samym wieku, starzenie organizmu bezsprzecznie jest jednym z najistotniejszych czynników rozwoju wielu chorób takich jak: zaburzenia sercowo-metaboliczne, choroby neurodegeneracyjne, zaburzenia układu odpornościowego czy większość chorób nowotworowych. Wiek organizmu można wyrazić metrykalnie, wyrażając go zazwyczaj w dniach, miesiącach lub latach liczonych od chwili urodzenia, lub posługując się wiekiem biologicznym, który zależny jest od tempa starzenia się organizmu i może różnić się od wieku metrykalnego.

Wiek biologiczny a metrykalny

Proces starzenia się można zdefiniować jako związane z czasem pogorszenie funkcji fizjologicznych organizmu niezbędnych do jego przetrwania i płodności. Ten stale postępujący proces jest spowodowany gromadzeniem się wraz z upływem czasu uszkodzeń na poziomie komórkowym i molekularnym, które prowadzą do stopniowego ograniczenia wydolności fizycznej i umysłowej, zwiększonego ryzyka rozwoju chorób, a ostatecznie do śmierci. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia, w ciągu najbliższych pięciu lat około 17% populacji świata będzie w wieku powyżej 60 lat, a do roku 2050 odsetek osób w wieku senioralnym podwoi się.

Przez wiele lat wiek był wyznaczany wyłącznie w kontekście metrykalnym jako czas, który upłynął od chwili urodzenia danej osoby. Obecnie jednak coraz częściej stosowana jest alternatywna dla wieku chronologicznego miara jaką jest wiek biologiczny, którego koncepcja po raz pierwszy przedstawiona została w 1969 roku przez brytyjskiego lekarza i pisarza Aleksandra Comfort’a. Wiek biologiczny zależny jest od stylu życia, stosowanej diety, odczuwanego stresu i ekspozycji na niekorzystne czynniki środowiskowe prowadzące z czasem do nagromadzenia w organizmie uszkodzeń molekularnych. Dlatego też w wielu przypadkach to właśnie ocena wieku biologicznego oddająca dynamiczny obraz stanu zdrowia organizmu jest bardziej istotna niż ocena wieku metrykalnego, który w większości przypadków różni się od wyznaczonego wieku biologicznego.

Przeczytaj również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/wiek-metaboliczny-co-to-jest-i-jak-go-obliczyc/

Badanie wieku biologicznego

W Internecie dostępnych jest wiele aplikacji, które na podstawie analizy podstawowych danych takich jak wiek, masa ciała oraz informacji dotyczących prowadzonego stylu życia umożliwiają wyznaczenie wartość wieku biologicznego. W większości przypadków aplikacje te nie są walidowane, a do uzyskanych wyników należy podchodzić z dużą ostrożnością. Istnieją jednak wiarygodne algorytmy pozwalające ocenić wiek biologiczny organizmu. Opierają się one na interpretacji wyników rutynowo wykonywanych badań laboratoryjnych takich jak: stężenie glukozy czy frakcji lipidowych oznaczanych w surowicy krwi, poziom hormonów i markerów stanu zapalnego, a także pomiarach pojemności płuc, tętna, ciśnienia krwi, masy ciała i wzrostu. Istnieją także tak zwane „zegary starzenia proteomicznego”, których algorytmy opierają się na pomiarach poziomów białek w płynach ustrojowych.

Najbardziej pełne informacje dotyczące wieku biologicznego dostarczają techniki biologii molekularnej, w tym testy, czy też zegary epigenetyczne mierzące zmieniające się wraz z wiekiem wzorce metylacji DNA. Metylacja kwasu deoksyrybonukleinowego jest procesem, w prowadzącym do przyłączenia do komórkowego DNA związków metylowych. Metylacja ten nie wpływa na sekwencje DNA jednak może zaburzyć funkcje komórek, a ilość obecnego w komórkach metylowanego DNA jest wykorzystywana do obliczenia wieku biologicznego. Również ocena długości telomerów może służyć jako wskaźnik wieku biologicznego. Telomery zabezpieczając chromosomy przed degradacją i uszkodzeniem skracają się z każdym kolejnym podziałem komórkowym, co umożliwia ocenę wieku biologicznego.

Jak obniżyć wiek biologiczny?

Dieta obniżająca wiek biologiczny, czy istnieje? Jednym z czynników wpływających na wiek biologiczny jest styl życia i stosowana dieta. Dlatego też codzienne wybory żywieniowe mogą istotnie zwiększyć lub obniżyć wiek biologiczny organizmu. Uwzględnienie w diecie produktów zawierających przeciwutleniacze lub substancje działające przeciwzapalnie, takich jak warzywa, oliwa z oliwek, produkty pełnoziarniste i owoce morza wiązało się z młodszym wiekiem biologicznym badanych. Jednocześnie odwrotny efekt zaobserwowano u osób, których dieta bogata była w cukry. Na obniżenie wieku biologicznego istotny wpływ ma także stosowanie diety wegańskiej i wegetariańskiej, co potwierdzają wyniki badania, którego uczestnikom stosującym dietę roślinną udało się obniżyć wiek biologiczny o ponad dwa lata, niezależnie od tego, efektowi temu towarzyszyła redukcja masy ciała.