Czy dieta wpływa na niedoczynność tarczycy? Co warto jeść, a czego należy unikać?

Niedoczynność tarczycy utrudnia utratę zbędnych kilogramów. Często pojawiają się również objawy, takie jak: suchość skóry, senność, kłopoty z pamięcią czy pogorszenie nastroju. Zmodyfikowanie dotychczasowego żywienia może przynieść wiele korzyści. Dowiedz się, jakie znaczenie ma dieta.

Niedoczynność tarczycy częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Większość pacjentów wymaga leczenia farmakologicznego z wykorzystaniem lewotyroksyny. Niestety bardzo często należy przyjmować leki do końca życia. Regularne badania, stosowanie się do zaleceń lekarza, a także odpowiednio zbilansowana dieta i umiarkowana aktywność fizyczna pozwalają na poprawę samopoczucia i wyników badań.

Co to jest niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy to zaburzenie endokrynologiczne, w którym tarczyca produkuje mniejszą ilość hormonów, niż potrzebuje tego organizm. Tarczyca jest niewielkim narządem, znajdującym się w dolnej części szyi. Odpowiada za produkcję i uwalnianie hormonów T3 i T4, czyli trijodotyroniny i tyroksyny. Pełnią one szereg różnorodnych  funkcji w przemianach metabolicznych organizmu. Praca tarczycy jest kontrolowana przez przysadkę, która uwalnia hormon tyreotropowy (TSH), pobudzający ten narząd do wytwarzania T3 i T4.

Do przyczyn niedoczynności tarczycy należą m.in:
● choroba Hashimoto,
● stan po leczeniu jodem radioaktywnym,
● stan po chirurgicznym usunięciu tarczycy.

Takie zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy prowadzą do spowolnienia procesów metabolicznych w ludzkim organizmie.

Objawy niedoczynności tarczycy

Objawy niedoczynności tarczycy wynikają przede wszystkim z nieprawidłowego działania tego narządu. Należą do nich:

● przyrost wagi,
● senność,
● osłabienie i brak energii,
● zaburzenia pamięci i problemy z koncentracją,
● odczuwanie zimna,
● nadmierna suchość skóry,
● pogorszenie nastroju.

Dodatkowo u kobiet często występują zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę i donoszeniem jej. U mężczyzn spada popęd seksualny, a także pojawiają się trudności ze wzwodem.

Co należy jeść przy niedoczynności tarczycy?

Dieta podczas leczenia wielu chorób, w tym niedoczynności tarczycy, może w dużym stopniu poprawić samopoczucie i zdrowie pacjenta. Nie powinna wykluczać zbyt wielu produktów ani też bazować na kilku. Bardzo ważne jest prawidłowe zbilansowanie posiłków, aby zawierały odpowiedni rozkład makroskładników, czyli węglowodanów, tłuszczów i białka. Zbyt ubogi jadłospis może doprowadzić do niedoborów witamin w organizmie.

Dieta w niedoczynności tarczycy powinna obfitować w błonnik pokarmowy. Można go znaleźć w produktach pełnoziarnistych, warzywach i owocach. Należy również pamiętać o chudym mięsie, które jest dobrym źródłem białka, niezbędnego do budowy mięśni. Osoby borykające się z tą chorobą powinny stosować dietę bogatą w witaminy i mikroelementy, zwłaszcza:
● cynk (jaja, nasiona słonecznika, mięso, nasiona dyni, fasola, ciecierzyca, kiełki pszenicy, grzyby, ostrygi i cebula),
● selen (ryby, skorupiaki, orzechy brazylijskie, pełnoziarniste produkty zbożowe),
● żelazo (czerwone mięso, ryby, żółtko kurze, zielone warzywa, porzeczki, poziomki, awokado, nasiona roślin strączkowych),
● jod (ryby morskie, owoce morza).

Dawkowanie witamin powinno być uzależnione od niedoborów, jakie powstały w organizmie. Suplementowanie selenu zależy od właściwej podaży jodu.

Komponując odpowiedni jadłospis, nie należy zapominać o tłuszczach. Te pochodzenia zwierzęcego warto zamienić na roślinne, które zawierają kwasy omega-3, a także działają na organizm przeciwzapalnie i wspomagają pracę układu immunologicznego.

Czego należy unikać przy niedoczynności tarczycy?

Nie wszystkie produkty są zalecane przy niedoczynności tarczycy. Istnieją pokarmy, które zawierają związki zaburzające pracę tarczycy i powodujące przerost gruczołu. Związkami takimi są goitrogeny, substancje wolotwórcze zmniejszające przyswajalność jodu z pożywienia lub zaburzające jego wchłanianie przez tarczycę. Goitrogenysą zawarte w roślinach krzyżowych, czyli w: kapuście, brukselce, kalarepie, jarmużu, brokule, kalafiorze i rzepie. Jarzyny takie nie powinny być one spożywane na surowo przez osoby z niedoczynnością tarczycy. Z diety należy także wyeliminować również: cukier, słodkie napoje, słodycze oraz fast foody. Powinno się unikać soi i produktów mających ją w w składzie. Wszystkie one zawierają substancje, które hamują syntezę hormonów tarczycy.

Wiele kontrowersji wzbudza spożywanie glutenu przy problemach z tarczycą. U osób cierpiących na chorobę Hashimoto często współwystępuje celiakia lub nietolerancja glutenu. Stosowanie diety bezglutenowej pozwala na zmniejszenie stanów zapalnych w jelitach. Nie należy jednak samodzielnie rezygnować z jedzenia produktów z glutenem, gdyż ich eliminacja może powodować niedobory witamin, głównie z grupy B. W wypadku osób z nietolerancją laktozy, u których jej spożycie może prowadzić do dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego Należy zalecać produkty bez laktozy, np. kokosowe, sojowe lub orzechowe.

Zasady żywienia

Jedzenie w niedoczynności tarczycy ma duże znaczenie. Pozwala zmniejszyć dolegliwości, poprawić samopoczucie i wyniki badań. Należy wiedzieć, jak powinna wyglądać codzienna dieta. Dorosłe osoby muszą zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Zaleca się, aby piły około 2–2,5 litra wody dziennie. Najlepiej sprawdzi się niskosodowa niegazowana woda mineralna. Warto również sięgnąć po ziołowe herbatki.

Posiłki powinny być przygotowane w odpowiedni sposób. Zamiast smażenia na tłuszczu warto wybrać duszenie, gotowanie na parze, grillowanie czy pieczenie w folii aluminiowej. Jeśli konieczne jest smażenie na patelni, lepiej wybrać oliwę z oliwek niż masło czy smalec.

Ważną zasadą żywienia, nie tylko u osób z niedoczynnością tarczycy, jest spożywanie posiłków o tych samych porach, w odstępach około 3–4 godzin. Należy pamiętać, aby ostatni posiłek był spożywany minimum 2 godziny przed snem. Lepiej wtedy sięgnąć po odżywczą sałatkę lub makaron z chudym mięsem i warzywami niż po tłuste mięso, pizzę czy burgera. Spożywane węglowodany powinny mieć niski indeks glikemiczny.

Wiele osób mających niedoczynność tarczycy musi zażywać odpowiednią dawkę lewotyroksyny, która wymaga odstępu między posiłkiem. Jest ona przyjmowana rano, na czczo, minimum 30 minut przed śniadaniem. Pierwszy posiłek powinien być dobrze zbilansowany. Z jego składu lepiej wykluczyć kofeinę, zbyt duże ilości błonnika czy grejpfruty, ponieważ wpływają one negatywnie na wchłanianie leku.

Odchudzanie a niedoczynność tarczycy

Niestety nieleczona niedoczynność tarczycy negatywnie wpływa na zdrowie. Utrudnia utratę zbędnych kilogramów, a także sprzyja przybieraniu nowych. W poprawie samopoczucia i utracie wagi istotną rolę odgrywa dieta. Warto skonsultować się z dietetykiem, który indywidualnie dopasuje plan żywieniowy. Skuteczna redukcja masy ciała polega na regularnym spożywaniu posiłków o zmniejszonej kaloryczności. Ich wielkość powinna zależeć od aktywności fizycznej, płci, wagi wyjściowej, a także trybu życia. Odchudzanie należy rozłożyć na kilka tygodni lub miesięcy, aby nie dopuścić do wystąpienia efektu jojo, który nie będzie korzystnie działał na ciało i organizm.

Odchudzanie przy niedoczynności tarczycy nie jest łatwe. Należy połączyć dietę i wysiłek fizyczny. Zaleca się regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną 150 minut tygodniowo. Wprowadzenie tych zmian powinno być sposobem na życie, a nie chwilowym działaniem.

A: Sylwia Brodniewska
Z: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. H. Stolińska, D. Wolańska, Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy, „Żywienie Człowieka i Metabolizm” 2012, nr 3.
2. K. Kolasa, Niedoczynność tarczycy – etiologia i dieta, „Journal of NutriLife” 2021, nr 5.
3. M. Jarosz, H. Stolińska, D. Wolańska, Żywienie w niedoczynności tarczycy, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2016.
4. P. Ihnatowicz, E. Ptak, Masz to we krwi. Morfologia, hashimoto, cholesterol. Wyniki, diety, wskazówki, Wydawnictwo Publicat, Warszawa 2019.