Dlaczego warto wykonać badanie stężenia parathormonu?

Parathormon (PTH) jest hormonem wytwarzanym w niewielkich gruczołach parzysto umiejscowionych w bocznych częściach tarczycy – tzw. przytarczycach. Jego główną funkcją biologiczną jest zarządzanie gospodarką wapniowo-fosforanową w organizmie.

Wzrost stężenia parathormonu w krążeniu jest bezpośrednim skutkiem zaburzeń funkcji nerek, niedoboru witaminy D i nieprawidłowego metabolizmu wapnia/fosforanów. Obniżone stężenie jonów wapnia we krwi skutkuje wyrzutem PTH, który z kolei powoduje uwolnienie wapnia zmagazynowanego w tkance kostnej z jednoczesnym „odzyskiwaniem” (tzw. resorpcją) tego pierwiastka z kłębuszków nerkowych. Związkami regulującymi pracę parathormonu są kalcytonina – produkowana w tarczycy, działająca antagonistycznie do PTH – oraz aktywna forma witaminy D, sprawiająca, że receptory przytarczyc łatwiej reagują na wahania jonów wapnia w surowicy.

Niedobór parathormonu – przyczyny i objawy

Zbyt niski poziom parathormonu objawia się głównie tzw. tężyczką, czyli niekontrolowanymi skurczami różnych partii mięśni, spowodowanymi niskim stężeniem jonów wapnia we krwi. Powodem obniżenia stężenia parathormonu jest niedoczynność przytarczyc, ich usunięcie lub uszkodzenie.

Nadmiar parathormonu – przyczyny i objawy

Bardziej złożonym stanem jest nadczynność przytarczyc, w wyniku której, poziom PTH ulega podwyższeniu. Bezpośrednim skutkiem pierwotnej nadczynności przytarczyc jest osłabienie kości, przez wzmożoną resorpcję wapnia z tkanki kostnej, mogącą prowadzić do zaburzeń osteoporotycznych. Innym poważnym skutkiem może być wzrost stężenia wapnia we krwi – hiperkalcemia, wpływająca negatywnie na pracę serca, nerek i innych narządów. Winowajcami tej przypadłości są głównie nowotwory i nacieki gruczołów przytarczycznych. Z drugiej strony mamy wtórną postać nadczynności, która najczęściej jest wynikiem przewlekłej niewydolności nerek – np. u pacjentów wielokrotnie dializowanych. W wyniku upośledzonego procesu aktywacji witaminy D w nerkach, spada stężenie jonów wapnia, a poziom parathormonu rośnie. Znowu mamy do czynienia z demineralizacją kości, ale także z zaburzeniami sercowo-naczyniowymi, a nawet zaburzeniami płodności – dlatego, że przewlekła nadprodukcja parathormonu może doprowadzić do innych poważnych zaburzeń układu endokrynnego.

Wart podkreślenia jest fakt, że zaburzenia wydzielania parathormonu, zazwyczaj poprzedzają zaburzenia w obrębie stężenia poziomu wapnia w surowicy. U wielu pacjentów obserwuje się często postać subkliniczną choroby, z podwyższonymi wartościami PTH oraz normalnym stężeniem wapnia – w takiej sytuacji lekarz powinien w porę wychwycić niepokojące wyniki badań krwi.

Diagnostyka stężenia parathormu – dla kogo?

Podsumowując, badanie stężenia parathormonu, przydatne jest przede wszystkim osobom z zaburzeniami przytarczyc, pacjentom cierpiącym na nadciśnienie, poddawanym hemodializom, tym z nadmierną łamliwością kości (w tym kobietom po menopauzie) i wszystkim innym, u których wykryto zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. Wskaźnikami laboratoryjnymi oznaczanymi łącznie ze stężeniem parathormonu są: stężenie wapnia i fosforanów w surowicy krwi i dodatkowo w moczu. W zaawansowanej diagnostyce nadczynności przytarczyc zlecane są oznaczenia we krwi aktywności fosfatazy alkalicznej i zjonizowanego wapnia.

Paweł Grabarek

sieć Laboratoriów medycznych DIAGNOSTYKA