Domowe sposoby na zgagę

Zgaga to uciążliwa dolegliwość pojawiająca się po zbyt obfitym posiłku, podczas schylania się albo po określonych produktach spożywczych. To uczucie pieczenia w żołądku, za mostkiem lub w gardle spowodowane przedostawaniem się treści żołądkowej do przełyku. Jak można radzić sobie ze zgagą?

Zgaga – co to jest?

Zgaga to uczucie pieczenia zlokalizowane w klatce piersiowej za mostkiem, niekiedy może być odczuwalne w szyi i gardle. Najczęściej jest objawem choroby refluksowej przełyku. Może się pojawiać również po spożyciu niektórych pokarmów najczęściej tłustych, ciężkostrawnych czy po alkoholu, bez związku z chorobą refluksową.

Inne przyczyny zgagi to eozynofilowe zapalenie przełyku, zaburzenia motoryki przełyku czy tzw. zgaga czynnościowa, czyli stan, gdy dolegliwości wynikają z ogólnej nadwrażliwości lub mają tło psychosomatyczne.

Zgaga powstaje w wyniku cofania się kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku, która działa drażniąco na błonę śluzową. Fizjologicznie chroni nas przed tym prawidłowo funkcjonujący przełyk z jego ważną strukturą jaką jest zwieracz dolny przełyku oraz odpowiednia motoryka przełyku umożliwiająca właściwe przemieszczanie się treści pokarmowej. Ważnym elementem jest również żołądek i prawidłowo przebiegający mechanizm jego opróżniania.

Do zaburzeń tych procesów dochodzi:

• podczas stosowania niektórych leków: doustnych środków antykoncepcyjnych, leków stosowanych w chorobie niedokrwiennej serca (blokery kanałów wapniowych), w nadciśnieniu tętniczym, w chorobach płuc (teofilina), antydepresantów, przeciwbólowych,
• przy współistnieniu chorób przewlekłych takich jak: cukrzyca, twardzina układowa, niektóre zaburzenia hormonalne,
• u osób nadużywających alkoholu:

Alkohol oraz papierosy upośledzają funkcję i motorykę przełyku. Ponadto, alkohol pobudza żołądek do wydzielania soku żołądkowego oraz opóźnia proces opróżniania żołądka, stąd alkohol i papierosy to prosta droga do zgagi.

• w przepuklinie rozworu przełykowego,
• u osób otyłych:

Nadwaga i otyłość są związane ze zwiększonym ciśnieniem w jamie brzusznej co może nasilać dolegliwości i przyczyniać się do rozwoju przepukliny rozworu przełykowego oraz choroby refluksowej przełyku.

• u osób prowadzących siedzący tryb życia,
• przy zbyt dużych porcjach posiłków, zbyt szybkim jedzeniu,
• przy spożywaniu pokarmów tłustych, słodkich, wysokoprzetworzonych.

Pozycja w czasie snu i odpoczynku jest również uwzględniania jako przyczyna zgagi. W czasie snu dochodzi do fizjologicznego rozluźnienia dolnego zwieracza i spowolnienie motoryki przełyku, dlatego u wielu osób może dochodzić do nasilenia dolegliwości. Zalecana pozycja wezgłowia to uniesienie jej pod kątem 30° w stosunku do podłoża. Kolejne zalecenie obejmuje spożywanie ostatniego posiłku co najmniej 3 godziny przed snem (lub przyjęciem pozycji leżącej), a także przyjmowanie pozycji na lewym boku.

Intensywne ćwiczenia fizyczne mogą zwiększać ryzyko refluksu i zgagi, ale umiarkowane ćwiczenia (np. jazda na rowerze, pływanie) wpływają korzystnie również pośrednio poprzez redukcję masy ciała i wzmacnianie przepony. Należy unikać ćwiczeń związanych z częstym pochylaniem się do przodu, schylaniem się, a także przystępowania do ćwiczeń w krótkim czasie po posiłku.

Domowe sposoby na zgagę i nadkwasotę

W zaciszu domowym znoszenie objawów związanych ze zgagą obejmuje stosowanie zarówno środków farmakologicznych, jak i modyfikację stylu życia i sposobu odżywiania. Zaleca się:

• stosowanie leków dostępnych bez recepty,
• powstrzymanie się od palenia papierosów i picia alkoholu,
• unikanie pokarmów wywołujących dolegliwości,
• nieużywanie gum do żucia,
• redukcja masy ciała przy otyłości,
• spanie w pozycji z uniesionym wezgłowiem,
• unikanie noszenia ubrań ciasnych w pasie np. pasków,
• unikanie jedzenia o zbyt późnej porze,
• metody radzenia sobie w sytuacjach stresowych.

Leki na zgagę dostępne bez recepty

Jest spora grupa leków dostępnych bez recepty, które są szybkim sposobem na zgagę. Należy jednak pamiętać, że ich stosowanie w określonych dawkach powinno zostać przedyskutowane z lekarzem.

• Leki zobojętniające kwas solny w żołądku – działają szybko, ale ich efekt nie utrzymuje się zbyt długo. Są to preparaty zawierające związki magnezu, wapnia lub glinu. Nie należy ich stosować zbyt długo oraz zbyt często. Ponadto należy brać pod uwagę, że mogą one utrudniać wchłanianie innych leków równocześnie przyjmowanych.
• Inne leki stosowane miejscowo – alginiany; są to preparaty zawierające kwas alginowy, tworzą w żołądku barierę „antyrefluksową”, czy preparaty zawierające kwas hialuronowy i siarczan chondroityny – tworzą warstwę ochronną na błonie śluzowej przełyku.
• Antagoniści receptora H2 (np. famotydyna) mają za zadanie obniżenie produkcji kwasu solnego w żołądku, tym samym zmniejszają uczucie zgagi, pieczenia i nadkwasoty. Preparat ten nie nadaje się do dłuższego stosowania, ponieważ z czasem efekt jego działania zanika.
• Inhibitory pompy protonowej IPP (np. omeprazol, polprazol) efektem ich działania jest obniżenie produkcji kwasu solnego. Nie przynoszą ulgi natychmiast – maksimum ich działania rozpoczyna się dopiero 1,5 godziny od przyjęcia.

Dieta na zgagę

W przeciwdziałaniu wystąpienia zgagi bądź pieczenia w żołądku ma znaczenie objętość posiłków i tempo jedzenia. Istotne jest przyjmowanie posiłków częściej, ale w mniejszych porcjach, o stałych porach i w wolnym tempie. Duża objętość posiłków przyczynia się do wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, co może nasilać dolegliwości. Również jedzenie w pośpiechu powoduje połykanie większej ilości powietrza, co także zwiększa ciśnienie, a także powoduje opóźnione opróżnianie żołądka.

Równie ważny jest skład posiłków – jest wiele produktów, których ze względu na swój niekorzystny wpływ powstawanie przykrych objawów, powinno się unikać, a należą do nich:

• pokarmy tłuste, smażone, ostre, kwaśne,
• słodycze, czekolada, napoje gazowane,
• mocna herbata i kawa, alkohol (zwłaszcza niskoprocentowy),
• owoce cytrusowe, warzywa cebulowe, kapustne, strączkowe, pomidory,
• napar z mięty.

Jednak tolerancja pewnych produktów jest bardzo indywidualna i każda osoba cierpiąca na zgagę, nadkwasotę, pieczenie w przełyku powinna w oparciu o własne doświadczenie opracować listę produktów dozwolonych i przeciwskazanych. Podobna sytuacja dotyczy produktów łagodzących objawy refluksu, czyli zgagę – niektórym osobom pomaga picie mleka lub wody z cytryną a inne ich nie tolerują.

Zgaga w ciąży

Ciąża jest stanem sprzyjającym występowaniu refluksu, a co za tym idzie również zgagi. Związane jest to ze zmianami anatomicznymi wynikającymi z powiększającej się macicy, zwiększeniem masy ciała oraz wpływem hormonów na rozluźnienie zwieracza przełyku. Częstość występowania zgagi w czasie ciąży wzrasta wraz z czasem jej trwania; odczuwa ją ponad 70% kobiet w III trymestrze.

Domowe sposoby na zgagę w ciąży to profilaktyka w postaci posiłków częstych w małych porcjach, przyjmowanie ostatniego posiłku minimum 3 godziny przed snem, uniesienie wezgłowia łóżka w czasie snu, a także unikaniem produktów spożywczych ją wywołujących. Większość preparatów alkalizujących kwas żołądkowy posiadających w swoim składzie wapń lub magnez (z wyjątkiem glinu) jest bezpieczna pod warunkiem niestosowania ich zbyt długo ani w zbyt wysokich dawkach. Jednak przyjmowanie wszelkich leków w czasie ciąży powinno być konsultowane z lekarzem.

Nie należy lekceważyć objawu jakim jest zgaga, zwłaszcza gdy pojawia się coraz częściej (więcej niż dwa razy w tygodniu), zastosowane leki nie przynoszą ulgi albo pojawiają się objawy takie jak:

• trudności z połykaniem, ból w trakcie połykania,
• niezamierzona utrata masy ciała,
• ból w nadbrzuszu, zwłaszcza w nocy,
• utrata apetytu,
• wymioty,
• krwawienie z przewodu pokarmowego.

To objawy, które powinny skłonić nas do niezwłocznej konsultacji z lekarzem.

Mgr Renata Grzelik

Bibliografia:

1. Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w chorobie refluksowej przełyku. Świdnicka-Siergiejko A. et al. Konsensus Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii 2022. Medycyna Praktyczna 6/2022.
2. Rola diety i stylu życia w leczeniu choroby refluksowej przełyku. Dudkowiak R., Poniewierka E. Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 4
3. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50665,zgaga
4. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/wywiady/272791,refluks-bez-zgagi
5. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/78016,zgaga-i-pieczenie-w-nadbrzuszu
6. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/62381,jak-zapobiegac-zgadze-jakie-leki-bez-recepty-moge-bezpiecznie-zazywac
7. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/70596,dieta-w-chorobie-refluksowej
8. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/przelyk/50731,choroba-refluksowa-przelyku-refluks
9. https://www.mp.pl/gastrologia/wytyczne/171601,choroby-czynnosciowe-przelyku
10. https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/lista/73179,refluks-zoladkowo-przelykowy-u-ciezarnej