Drgawki gorączkowe – czy są niebezpieczne?

Drgawki gorączkowe to zaburzenie dotykające znacznego odsetka dzieci w wieku do 5. lat. Objawy zwykle są krótkotrwałe, a samo zjawisko niesie ze sobą niewielkie ryzyko powikłań. Jakie są czynniki predysponujące do pojawienia się drgawek gorączkowych? Jak udzielić dziecku pierwszej pomocy?

Czym są drgawki gorączkowe?

Drgawki gorączkowe (ang. febrile seizures) to zaburzenie neurologiczne u dzieci – w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej dotyczy 2–5% populacji w wieku od 6. miesięcy do 5. lat, ze szczytem zachorowalności przypadającym między 12. a 18. miesiącem życia. Choć obserwuje się je we wszystkich grupach etnicznych, częściej występują u osób pochodzenia azjatyckiego. Zauważono, że drgawki gorączkowe mogą pojawić się u dzieci w sytuacji, gdy temperatura ciała wynosi powyżej 38ºC lub występuje jej nagły wzrost.

Drgawki gorączkowe u dorosłych

Drgawki gorączkowe to zaburzenie typowe dla wieku dziecięcego. Stanowią reakcję zależną od wieku, typową dla niedojrzałego mózgu – pojawiają się głównie u małych dzieci, których układ nerwowy jest szczególnie podatny na takie reakcje. U młodzieży i dorosłych, objaw ten praktycznie nie występuje – w ich przypadku drgawki mogą sugerować np. padaczkę, ostre zatrucie niektórymi rodzajami leków, udar mózgu, urazy oraz zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) czy zaburzenia elektrolitowe.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/kiedy-zbijac-goraczke-od-jakiej-temperatury/

Drgawki gorączkowe – przyczyny

Drgawki gorączkowe u dzieci są powszechnie postrzegane jako wynik zwiększonej wrażliwości rozwijającego się ośrodkowego układu nerwowego na działanie gorączki w wyniku np. predyspozycji genetycznych. Ryzyko ich wystąpienia u dziecka wynosi około 20% w przypadku istnienia tego zaburzenia u rodzeństwa oraz sięga około 33% przy dodatnim wywiadzie rodzinnym u rodziców. Zaobserwowano, że przedwczesne urodzenie i leczenie dziecka kortykosteroidami  po narodzinach mogą zwiększać ryzyko drgawek gorączkowych.

Sama gorączka, będąca bezpośrednią przyczyną drgawek, najczęściej pojawia się w wyniku wirusowego, rzadziej bakteryjnego zakażenia górnych dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego czy infekcji dróg moczowych. Ryzyko zaburzenia rośnie w przypadku zakażenia wirusem grypy oraz ludzkim herpeswirusem typu 6, HHV-6 (ang. human herpesvirus 6).

Warto wiedzieć, że temperatura ciała, przy której mogą wystąpić objawy, jest zmienna i indywidualna dla każdego dziecka – pojawienie się gorączki w wysokości 38°C nie zawsze wywołuje drgawki. Większość dzieci nigdy ich nie doświadcza, mimo wysokiej temperatury, nawet na poziomie 40°C. Z drugiej strony, u niektórych dzieci nawet umiarkowana gorączka może wywołać napad drgawek – do takiej sytuacji częściej dochodzi u niemowląt, a także w efekcie odwodnienia, szczególnie na tle hiponatremii (czyli niedoboru sodu we krwi). W takich przypadkach organizm jest bardziej podatny na zaburzenia neurologiczne, co zwiększa ryzyko wystąpienia drgawek. Dlatego tak istotne jest nie tylko monitorowanie samej temperatury, ale również ogólnego stanu nawodnienia i elektrolitów, zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci.

Drgawki gorączkowe – objawy

Wyróżniamy następujące rodzaje drgawek gorączkowych:

• drgawki proste – stanowiące zdecydowaną większość przypadków. Mają charakter uogólniony, trwają od kilku sekund do maksymalnie 15 minut (najczęściej objawy utrzymują się mniej niż 5 minut). U dziecka pojawiają się napady toniczno-kloniczne. Gdy drgawki ustępują, dziecko jest przez krótki czas senne/zmęczone, a objawy nie nawracają w ciągu 24 godzin;
• drgawki złożone – mająjące charakter ogniskowy, ograniczone  do jednej strony ciała lub np. jednej kończyny. Trwają powyżej 15 minut. Po napadzie dziecko bywa przez dłuższy czas senne, objawy mogą powrócić jeszcze tego samego dnia.

Drgawkom prostym i złożonym może towarzyszyć ślinotok czy zasinienie skóry. Czasami, w przebiegu drgawek gorączkowych nie występują charakterystyczne wyrzuty kończyn czy tułowia, a jedynie prężenie czy zesztywnienie ciała.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/trzydniowka-wysypka-goraczka-i-inne-objawy-u-dzieci-i-doroslych/

Drgawki gorączkowe – co robić?

W przypadku pojawienia się drgawek gorączkowych, najważniejsze jest zachowanie spokoju. Należy pamiętać, że choć mogą wyglądać bardzo niepokojąco, zazwyczaj są krótkotrwałe i niegroźne. W pierwszej kolejności dziecko trzeba położyć na boku (co ułatwi mu oddychanie i obniży ryzyko zadławienia) oraz usunąć z jego otoczenia ostre lub twarde przedmioty, które mogłyby spowodować uraz. Nie należy powstrzymywać ruchów kończyn ani wkładać niczego do ust dziecka (jedzenia, picia, leków) – takie postępowanie grozi zadławieniem. Można podać dziecku doodbytniczo czopek, który hamuje napady drgawek – opiekunowie powinni mieć tego rodzaju lek w domu na wypadek kolejnych epizodów, jeśli dziecko już wcześniej doświadczyło drgawek.

Po ustąpieniu napadu dziecko musi odpocząć w spokojnym i bezpiecznym miejscu, a gorączkę można obniżać za pomocą chłodnych okładów lub leków przeciwgorączkowych, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Drgawki gorączkowe – leczenie

Jeśli drgawki występują krócej niż pięć minut, zwykle nie wymagają natychmiastowej pomocy medycznej, ale jeśli trwają dłużej, należy wezwać pogotowie. Konieczna jest konsultacja medyczna, jeśli dziecko ma trudności z oddychaniem lub pojawiają się inne niepokojące objawy. Wskazaniem do hospitalizacji jest wiek poniżej 18. miesiąca życia lub brak możliwości zapewnienia dziecku odpowiedniej opieki. W sytuacji drgawek złożonych, konieczne jest wykonanie szerszej diagnostyki w celu wykluczenia chorób neurologicznych.

Leczenie drgawek gorączkowych w warunkach szpitalnych w większości przypadków nie jest konieczne – zwykle mijają jeszcze przed przybyciem personelu medycznego. Jeśli objawy utrzymują się dłużej, lekarz może zadecydować o przerwaniu napadów drgawkowych podając dziecku odpowiednie leki dożylne lub doodbytnicze.

Drgawki gorączkowe – skutki

Drgawki gorączkowe zasadniczo nie pozostawiają trwałych następstw neurologicznych, nie wpływają na dalszy rozwój dziecka. U osób, u których drgawki gorączkowe wystąpiły w okresie niemowlęcym (tzw. drgawki gorączkowe u niemowlaka), odnotowano jednak nieznacznie obniżone wyniki w zakresie osiągnięć szkolnych. W niektórych badaniach zaobserwowano niewielkie odchylenia w funkcjonowaniu neurologicznym u małego odsetka dzieci z wywiadem drgawek gorączkowych, jednak brak jest jednoznacznych danych pozwalających stwierdzić, czy obserwowane deficyty są następstwem przebytego epizodu drgawek, czy też stanowiły one wcześniejsze, niezależne od napadu zaburzenia.

W czasie samego napadu może dojść do urazów mechanicznych, np. w wyniku upadku czy uderzenia, choć są to sytuacje wyjątkowe. Bezpośrednio po napadzie dziecko może być przez krótki czas osłabione, senne lub zdezorientowane, ale stan ten ustępuje samoistnie.

Drgawki gorączkowe a padaczka

Drgawki gorączkowe i padaczka to dwa różne stany neurologiczne, choć w ich przebiegu pojawiają się napady drgawkowe. Ich przyczyny, przebieg i znaczenie kliniczne są odmienne. Jak wspomniano wcześniej, drgawki gorączkowe występują u małych dzieci i wywołuje je wysoka lub szybko narastająca gorączka. Najczęściej nie wymagają leczenia i nie wiążą się z powikłaniami zdrowotnymi. Padaczka natomiast może pojawić się w każdym wieku, drgawki w jej przebiegu nie są wywołane wysoką gorączką a innymi, różnorodnymi czynnikami (takimi jak np. urazy głowy, stwardnienie hipokampa, udar, guzy, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych itp.). Bywa, że padaczka wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, w skrajnych przypadkach może skutkować tzw. zespołem nagłej nieoczekiwanej śmierci pacjentów z padaczką (ang. sudden unexpected death in epileptic patients, SUDEP).