Dysbakterioza - co warto wiedzieć?

Dysbakterioza to zaburzenie, w którym obserwuje się nieprawidłowy skład i zmniejszenie różnorodności w obrębie mikroorganizmów zasiedlających jelita, konkretnie w obrębie populacji bakterii. Dysbakterioza może skutkować rozwojem zapalnych chorób jelit, zwiększać ryzyko otyłości czy też cukrzycy. Z jakiego powodu dochodzi do zmian w składzie bakteryjnej flory jelit i jak sobie z tym problemem radzić?                    

Dysbakterioza jelitowa

Bakterie jelitowe, poza wspomaganiem trawienia pokarmu znajdującego się w jelitach, pełnią szereg innych, istotnych funkcji. Modulują odporność organizmu, wspomagają metabolizm i syntezę związków chemicznych, w tym ważnych dla funkcjonowania układu nerwowego neuroprzekaźników (np. GABA). Szacuje się, że ilość bakterii w jelitach jest dziesięciokrotnie większa niż komórek budujących cały organizm człowieka, a w obrębie samego jelita grubego masa bakterii wynosi około 2 kilogramy.

To gatunkowy skład tzw. mikrobioty, czyli flory bakteryjnej jelit odpowiada za prawidłową produkcję istotnej dla dobrego samopoczucia serotoniny, witamin z grupy B i witaminy K, usprawnia również perystaltykę jelit. Wśród dobroczynnych gatunków bakterii zasiedlających najliczniej przewód pokarmowy wymienia się m.in.: Bifidobacterium ssp., Bacterioides ssp. i Lactobacillus spp.

Zaburzenia ilościowe i jakościowe w składzie gatunkowym mikrobioty, czyli dysbakterioza wynika najczęściej ze stosowania antybiotykoterapii, nieprawidłowej diety (np. zaniechanie karmienia dziecka piersią w okresie noworodkowym i niemowlęcym, mała podaż błonnika w diecie, alkohol, palenie papierosów) oraz zażywania leków (inhibitory pompy protonowej, niesteroidowe leki przeciwzapalne). Obecnie dużą wagę przywiązuje się do zanieczyszczenia środowiska i stresu, jako czynników w znaczny sposób upośledzających skład mikrobioty.

Dysbakterioza jelit – objawy

Objawy wskazujące na dysbakteriozę będą pojawiać się głównie ze strony przewodu pokarmowego. Są to bóle brzucha, wzdęcia i uczucie pełności, biegunki lub zaparcia, spadek apetytu, nudności i wymioty. Długotrwała dysbakterioza może być przyczyną niedoborów witaminowych (np. witamina K – zaburzenia krzepnięcia, witamina B12 – niedokrwistość) oraz zmniejszenia odporności organizmu, co z kolei objawia się jako często nawracające infekcje (np. zapalenie oskrzeli).

Dużo doniesień naukowych wiąże dysbakteriozę ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na inne, niekoniecznie związane z przewodem pokarmowym choroby. Wśród nich wymienia się zespół jelita drażliwego (IBS), zapalne choroby jelit (IBD), atopowe zapalenie skóry (AZS), astmę oskrzelową, zaburzenia psychiczne (depresja, schizofrenia, autyzm), cukrzycę, otyłość, nadciśnienie, choroby autoimmunizacyjne (np. celiakia) oraz reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Istnieją także doniesienia, w których wiąże się dysbakteriozę ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby nowotworowe przewodu pokarmowego (rak pęcherzyka żółciowego, trzustki, przełyku, żołądka, jelita grubego).

W związku z popartymi badaniami naukowymi dowodami, warto mikroflorę przewodu pokarmowego należycie zaopiekować, szczególnie w trakcie i po stosowanej, a wpływającej na nią farmakoterapii.

Leczenie dysbakteriozy

W przypadku dysbakteriozy, w której za objawy odpowiadają bakterie chorobotwórcze lub występuje istotne rozchwianie składu gatunkowego mikroflory jelit, leczenie polega na zastosowaniu antybiotykoterapii. Po antybiotykoterapii, która niszczy także prawidłową i dobroczynną mikrobiotę układu pokarmowego, warto zadbać o jej odbudowanie. Pomogą w tym jogurty z żywymi kulturami bakterii, kiszonki warzyw – np. kapusty, ogórków, buraków lub gotowe oraz opracowane farmakologicznie preparaty z probiotykami dostępne w aptekach (preparaty z żywymi bakteriami o potwierdzonych dobroczynnych dla przewodu pokarmowego właściwościach). Kluczowe znaczenie ma także dieta, która powinna zawierać naturalne prebiotyki, czyli substancje wspierające wzrost probiotyków, ale nie ulegające trawieniu.

Przykładem prebiotyku jest błonnik pokarmowy, w dużej ilości występujący w produktach zbożowych (kasza gryczana, jęczmienna, pieczywo z dodatkiem pełnych ziaren), owocach i warzywach. Wśród innych produktów o właściwościach prebiotycznych wymienia się czosnek, cebulę por, pomidory i banany. Właściwe proporcje produktów, wspierające florę przewodu pokarmowego uwzględnia piramida żywieniowa. Dużą ilość błonnika zapewniają wskazane w niej produkty pełnoziarniste oraz warzywa i owoce.

Mięso wieprzowe i wołowe zastępuje drobiem i rybami, natomiast w formie przekąsek piramida wskazuje orzechy. Produkty mleczne zapewniają dostęp do naturalnych probiotyków, ponadto pokrywają dzienne zapotrzebowanie organizmu na wapń. Nieprawidłowemu przerostowi flory bakteryjnej zapobiega także eliminacja z diety nadmiaru cukru i słodzonych napojów, oraz produktów wysokoprzetworzonych typu fast food, batonów czy wafelków.

Jako zdrową formę tłuszczu piramida żywieniowa zaleca oliwę z oliwek, która wykazuje właściwości antybakteryjne w stosunku do bakterii potencjalnie chorobotwórczych. W przypadku gdy antybiotykoterapia i postępowanie farmakologiczne oraz dietetyczne nie przynoszą pożądanych efektów, ostateczną natomiast wysokoskuteczną metodą umożliwiającą odtworzenie prawidłowej flory jelitowej jest przeszczep kału od osoby zdrowej.