Histerektomia – co to jest?

Termin histerektomia oznacza chirurgiczne jednoczesne usunięcie macicy i szyjki macicy, natomiast histerektomia nadszyjkowa odnosi się do usunięcia macicy i do pozostawienia szyjki macicy. Termin histerektomia może również oznaczać jednoczesne usunięcie innych narządów: jajników (ooforektomia, owariektomia), jajowodów (salpingektomia) i innych otaczających struktur. Histerektomia to zabieg zwykle wykonywany przez ginekologa. Termin częściowa lub histerektomia całkowita to terminy potoczne, które błędnie opisują wykonanie lub pominięcie usunięcia jajników w czasie histerektomii.

Usunięcie macicy sprawia, że ​​pacjentka nie jest w stanie mieć dzieci po zabiegu (podobnie jak po usunięciu jajników i jajowodów). Wiąże się z ryzykiem chirurgicznym, a także długoterminowymi skutkami, dlatego operacja ta jest zalecana wtedy, gdy inne opcje leczenia nie są dostępne lub zawiodły. Histerektomia to po cięciu cesarskim jeden z najczęściej wykonywanych zabiegów ginekologicznych.

Histerektomia – wskazania

Wskazania do histerektomii obejmują między innymi leczenie: nowotworów złośliwych (rak szyjki macicy, rak macicy, rak jajników), endometriozy, mięśniaków, przewlekłego zespołu bólowego narządów miednicy, krwawień, wypadania macicy oraz przewlekłych chorób zapalnych miednicy. Histerektomia jest rozważana, gdy inne formy leczenia, takie jak farmakoterapia lub mniej inwazyjne procedury, nie przynoszą poprawy. Oczekuje się, że częstość histerektomii wykonywanych z powodu wskazań niezwiązanych z chorobami nowotworowymi będzie spadać ze względu na rozwój alternatywnych opcji leczenia.

Rodzaje histerektomii

Histerektomia, w dosłownym znaczeniu tego słowa, oznacza po prostu usunięcie macicy. Jednak, jak wspomniano, inne narządy, takie jak jajniki, jajowody i szyjka macicy, są bardzo często usuwane w ramach tego zabiegu.

• Histerektomia radykalna: to całkowite usunięcie macicy, szyjki macicy, górnej części pochwy i przymacicza. Wskazana w przypadku raka. Zabieg z usunięciem węzłów chłonnych, jajników i jajowodów nazywany jest histerektomią metodą Wertheima.
• Całkowita histerektomia: całkowite usunięcie macicy i szyjki macicy, z ooforektomią (usunięciem jajników) lub bez.
• Częściowa histerektomia: usunięcie macicy z pozostawieniem szyjki macicy. Histerektomia częściowa (nadszyjkowa) została wprowadzona z myślą o utrzymaniu    funkcji seksualnych kobiet po histerektomii. Główną wadą tego rodzaju histerektomii jest niecałkowita eliminacja ryzyka raka szyjki macicy    i możliwość cyklicznych krwawień, choć mniej nasilonych niż przed operacją. W przypadku histerektomii nadszyjkowej i całkowitej nie ma różnicy w częstości dolegliwości, takich jak nietrzymanie moczu, zaparcia, utrata funkcji seksualnych czy łagodzeniu objawów przedoperacyjnych. Histerektomia nadszyjkowa nie eliminuje możliwości raka szyjki macicy, ponieważ sama szyjka macicy pozostaje nienaruszona, stąd metoda ta, jest odradzana u kobiet ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia tego nowotworu. U pacjentek po częściowej histerektomii nadal konieczne są regularne badania cytologiczne w celu sprawdzenia obecności dysplazji (patologicznych zmian w komórkach o potencjale nowotworowym) szyjki macicy lub raka szyjki macicy.

Różne techniki wykonania histerektomii

Histerektomię można wykonać na różne sposoby. Najstarszą znaną techniką jest histerektomia pochwowa. Pierwszą planową histerektomię wykonał Konrad Langenbeck – chirurg generalny armii hannowerskiej, chociaż istnieją zapisy sięgające 50 r. p.n.e. mówiące o histerektomii pochwowej wykonanej w przypadku wypadania macicy. Pierwszą odnotowaną histerektomię brzuszną wykonał Ephraim McDowell. Wykonał on w 1809 r. ten zabieg na stole kuchennym, u matki pięciorga dzieci, z powodu dużej masy jajnikowej. Współcześnie histerektomie wykonuje się podczas klasycznego zabiegu przebiegającego z nacięciem powłok brzusznych lub poprzez pochwę. Opracowane zostały laparoskopowe techniki histerektomii (z dodatkowymi specjalnymi instrumentami przechodzącymi przez małe nacięcia w jamie brzusznej).

– Histerektomia brzuszna

Wykonywana przez nacięcie poprzeczne (Pfannenstiela) przez ścianę brzucha, zwykle powyżej kości łonowej, tak blisko górnej linii włosów łonowych, jak to możliwe, podobnie jak nacięcie wykonywane przy cięciu cesarskim. Zapewnia lekarzom największy dostęp do struktur rozrodczych i jest zwykle wykonywana w celu usunięcia całego kompleksu rozrodczego. Czas rekonwalescencji po otwartej histerektomii wynosi 4–6 tygodni, a czasami dłużej ze względu na konieczność przecięcia ściany brzucha. Historycznie największym problemem tej techniki były infekcje, ale wskaźniki infekcji są dobrze kontrolowane i nie stanowią większego problemu we współczesnej praktyce medycznej. Otwarta histerektomia zapewnia najskuteczniejszy sposób eksploracji jamy brzusznej i wykonywania skomplikowanych operacji. Przed udoskonaleniem technik dostępu pochwowego i laparoskopowego pochwy była to również jedyna możliwość uzyskania subtotalnej histerektomii.

– Histerektomia pochwowa

Histerektomia pochwowa jest wykonywana przez kanał pochwy i ma wyraźne zalety w porównaniu z chirurgią jamy brzusznej (chirurgią otwartą) – mniej powikłań, krótszy pobyt w szpitalu i krótszy czas gojenia, jednak wiąże się z gorszym dostępem do pola operacyjnego. Histerektomia brzuszna, najczęstsza metoda, jest stosowana w przypadkach po cięciu cesarskim, gdy wskazaniem jest rak, gdy spodziewane są powikłania lub wymagana jest eksploracja chirurgiczna.

– Histerektomia pochwowa wspomagana laparoskopowo

Wraz z rozwojem technik laparoskopowych w latach 70. i 80. XX wieku, „histerektomia pochwowa wspomagana laparoskopowo” (LAVH, ang. Laparoscopy-Assisted Vaginal Hysterectomy) zyskała dużą popularność wśród ginekologów, ponieważ w porównaniu z procedurą brzuszną jest mniej inwazyjna, a rekonwalescencja pooperacyjna jest znacznie szybsza. Umożliwia również lepszą eksplorację i nieco bardziej skomplikowane operacje niż sama procedura pochwowa. LAVH zaczyna się od laparoskopii i jest wykonywana w taki sposób, że ostateczne usunięcie macicy (z usunięciem jajników lub bez) odbywa się przez kanał pochwy. LAVH jest zatem również histerektomią całkowitą – gdy szyjka macicy usuwana jest wraz z macicą, wtedy górna część pochwy jest zszywana i nazywana mankietem pochwy.

– Laparoskopowo wspomagana histerektomia nadszyjkowa

„Laparoskopowo wspomagana histerektomia nadszyjkowa” (LASH, ang. laparoscopic supracervical hysterectomy) została opracowana później w celu usunięcia macicy bez usuwania szyjki macicy za pomocą morcelatora, który tnie macicę na małe kawałki usuwane z jamy brzusznej przez porty laparoskopowe.

– Całkowita laparoskopowa histerektomia

Całkowita laparoskopowa histerektomia (TLH, ang. total laparoscopic hysterectomy) została opracowana na początku lat 90. przez Prabhata K. Ahluwalię w północnej części stanu Nowy Jork. TLH jest wykonywana wyłącznie za pomocą laparoskopów w jamie brzusznej, zaczynając od górnej części macicy, zwykle za pomocą manipulatora macicznego. Cała macica jest odłączana od jej przyczepów za pomocą długich, cienkich narzędzi przez „porty”. Następnie cała tkanka, która ma zostać usunięta, jest przepuszczana przez małe nacięcia jamy brzusznej.

– Histerektomia robotyczna

To odmiana chirurgii laparoskopowej wykorzystująca specjalne zdalnie sterowane instrumenty „roboty chirurgiczne”, które umożliwiają chirurgowi dokładniejszą kontrolę, a także trójwymiarowy, powiększony, obraz.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/kolposkopia-co-to-za-badanie/

Wskazania do histerektomii

Histerektomia jest zalecana w różnych przypadkach medycznych, w zależności od stanu pacjentki. Do najczęstszych wskazań należą:

• Nowotwory – Histerektomia jest często konieczna w przypadku raka macicy, szyjki macicy, jajników lub jajowodów.
• Mięśniaki macicy – Duże mięśniaki, które powodują ból, krwawienie lub inne problemy zdrowotne, mogą wymagać usunięcia macicy.
• Endometrioza – W ciężkich przypadkach, kiedy tkanka endometrium rozprzestrzenia się poza macicę, usunięcie macicy może być jedynym rozwiązaniem.
• Przewlekłe krwawienia – Gdy inne metody leczenia nie są skuteczne, histerektomia może być ostatnią opcją, aby zatrzymać uporczywe krwawienia z macicy.
• Wypadanie macicy – Gdy macica przesuwa się w dół do pochwy lub poza nią, może być konieczne jej usunięcie.
• Choroby zapalne miednicy – Przewlekłe infekcje, które prowadzą do trwałych uszkodzeń, mogą wymagać histerektomii.

Histerektomia a współżycie

Histerektomia, zwłaszcza jeśli obejmuje usunięcie jajników, może wpływać na życie seksualne kobiety. Niektóre pacjentki zgłaszają zmniejszenie popędu seksualnego, co może być wynikiem spadku poziomu hormonów, zwłaszcza jeśli jajniki zostały usunięte. Usunięcie macicy może również wpływać na elastyczność pochwy, co czasami prowadzi do dyskomfortu podczas stosunku.

Jednak dla wielu kobiet zabieg ten przynosi ulgę, zwłaszcza jeśli przed operacją odczuwały ból związany z mięśniakami, endometriozą lub innymi problemami ginekologicznymi. Dzięki usunięciu źródła bólu, ich życie seksualne może się poprawić, a relacje z partnerem stać się bardziej satysfakcjonujące. Ważne jest, aby pacjentki rozmawiały o swoich obawach z lekarzem, a także z partnerem, aby wspólnie dostosować się do zmian po operacji. Jeśli pacjentka odczuwa duży stres i lęk związany z operacją i okresem po operacji warto również zwrócić się po profesjonalną pomoc psychologiczną.

Histerektomia – powikłania

Histerektomia jest ogólnie bezpieczną procedurą o doskonałym wskaźniku powodzenia. Jednak potencjalne ryzyko i skutki uboczne procedury obejmują:

• Wczesną menopauzę z objawami takimi jak uderzenia gorąca, wahania nastroju lub bezsenność w przypadku usunięcia jajników;
• Nadmierne krwawienie po i w trakcie zabiegu i konieczność transfuzji krwi;
• Możliwe uszkodzenie sąsiednich narządów, takich jak pęcherz, jelita, moczowody, naczynia krwionośne i nerwy;
• Zwiększone ryzyko powstawania skrzepów krwi w kończynach dolnych lub płucach;
• Tworzenie tkanki bliznowatej;
• Powstanie przepukliny;
• Ból i dyskomfort;
• Niepożądane reakcje na znieczulenie;
• Infekcja.

Zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań chirurgicznych po zabiegu histerektomii wiąże się z takimi czynnikami jak: obecność mięśniaków, młodszy wiek (miedniczka naczyniowa z większym ryzykiem krwawienia i większa macica), dysfunkcyjne krwawienie maciczne i przebycie porodów.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/cytologia-plynna-czym-jest-kiedy-wykonac-badanie/

Pytania i odpowiedzi

Jak długi jest czas rekonwalescencji po histerektomii?

Czas rekonwalescencji po histerektomii zależy od rodzaju operacji i ogólnego stanu zdrowia pacjentki. Po histerektomii brzusznej okres ten może wynosić od 6 do 8 tygodni. W przypadku mniej inwazyjnych procedur, takich jak histerektomia pochwowa, czas powrotu do zdrowia może być krótszy i wynosić około 4–6 tygodni. Ważne jest, aby pacjentka przestrzegała zaleceń lekarza i unikała podnoszenia ciężkich przedmiotów oraz intensywnego wysiłku fizycznego przez co najmniej kilka tygodni po operacji.

Czy po histerektomii mogą zachodzić zmiany w zachowaniu?

Zmiany w zachowaniu po histerektomii mogą być związane z różnymi czynnikami, w tym hormonalnymi, psychicznymi oraz związanymi z rekonwalescencją po operacji. Jeśli podczas histerektomii usunięto również jajniki, kobieta może przejść w stan menopauzy, co może prowadzić do zmienności nastroju, drażliwości czy depresji. Wsparcie psychiczne i ewentualna terapia hormonalna mogą pomóc w złagodzeniu tych objawów.

Czy histerektomia wpływa na hormony?

Tak, histerektomia może wpływać na hormony, zwłaszcza jeśli podczas zabiegu usunięto również jajniki, co prowadzi do nagłego spadku poziomu estrogenów i progesteronu. W takim przypadku pacjentka może doświadczyć objawów menopauzy, takich jak uderzenia gorąca, suchość pochwy czy zmiany nastroju. Aby złagodzić te objawy, lekarze często zalecają terapię hormonalną, zwłaszcza u młodszych pacjentek.