Jak rozpoznaje się czyraki (ICD-10: L02)?

Czyrak gromadny (ICD-10: L02) to nic innego jak skupisko pojedynczych czyraków. Związany jest on z zapaleniem mieszków włosowych wywoływanym najczęściej przez zakażenie gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus). Czyrak gromadny jest łatwo rozprzestrzeniającą się na inne części ciała chorobą zakaźną. O tym, czym dokładnie jest to schorzenie, jakie są jego objawy i czynniki ryzyka oraz jak je zdiagnozować i leczyć, przeczytasz w poniższym artykule.

Czym jest czyrak gromadny?

Czyrak gromadny (ICD-10: L02), inaczej zwany karbunkułem, jest skupiskiem czyraków występujących bardzo blisko siebie. Razem tworzą one większy wykwit, który po zagojeniu się zostawia blizny. Czyrak gromadny rozwija się jako zapalenie mieszka włosowego i tkanek w bliskim sąsiedztwie. Choroba dotyka zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe. Na czyraka gromadnego cierpią w szczególności pacjenci z osłabionym układem immunologicznym.

Karbunkuł najczęściej występuje na karku oraz w okolicach szyi i pleców. Często można zaobserwować czyraka gromadnego pośladków, ud, pachwin oraz pach. Jest to choroba zakaźna z łatwością rozprzestrzeniająca się na inne części ciała. Można nią też zakazić inne osoby, jeśli nie przestrzega się podstawowych zasad higieny.

Jakie są przyczyny powstawania czyraka gromadnego?

Czyrak gromadny to efekt bakteryjnego zapalenia skóry. Mikroorganizmem powodującym powstawanie czyraków jest najczęściej gronkowiec złocisty – Staphylococcus aureus. W okolicach mieszka włosowego, gdzie bytuje ta bakteria, tworzy się stan zapalny. Na skutek obumierania tkanek występują czopy martwicze wypełnione treścią ropną. U większości osób samoistnie pękają, a zmiana goi się, pozostawiając bliznę. W niektórych przypadkach czyrak gromadny może powstać na skutek ukąszenia owadów, silnego otarcia, podrażnienia skóry czy golenia się.

Choroba najczęściej pojawia się u ludzi z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności, zakażonych wirusem HIV, chorujących na AIDS lub przyjmujących leki immunosupresyjne.

Na występowanie czyraka gromadnego narażone są też osoby:

• nieprzestrzegające higieny,
• z obniżoną odpornością,
• z niedoborami witamin i mikroelementów,
• ze schorzeniami wątroby i nerek,
• cierpiące z powodu nowotworów jelit, trzustki lub płuc,
• z atopowym zapaleniem skóry,
• w trakcie antybiotykoterapii,
• z zapaleniami skóry,
• chorujące na cukrzycę,
• z nadwagą i otyłością,
• niedożywione,
• z anemią,
• w podeszłym wieku,
• nadużywające alkoholu,
• chorujące na nowotwory limfoproliferacyjne,
• stosujące leki immunosupresyjne,
• przebywające w szpitalu,
• korzystające z hoteli i internatów.

Jak objawia się czyrak gromadny?

Czyrak gromadny najczęściej występuje w okolicach szyi i karku. Początkowo tworzy się jako czerwony, obrzęknięty pęcherzyk. Z biegiem czasu wypełnia się treścią ropną. Nieleczone zmiany pękają, a następnie goją się, pozostawiając bliznę. Jej wielkość zależy od rozmiaru wykwitu.

Do innych, ogólnoustrojowych objawów czyraka gromadnego należą:

• wysoka temperatura ciała,
• uczucie ogólnego rozbicia,
• zmęczenie,
• osłabienie,
• zwiększona potliwość,
• powiększenie węzłów chłonnych w okolicy szyi, pach i pachwin,
• obrzęk sąsiednich tkanek,
• swędzenie skóry,
• ogólny dyskomfort.

W jaki sposób diagnozuje się czyraka gromadnego?

Jeśli zauważysz u siebie objawy sugerujące powstawanie czyraka, koniecznie zgłoś się do specjalisty dermatologa. Podstawą rozpoznania choroby jest wywiad lekarski oraz badanie przedmiotowe powstającej zmiany. Istotne są też inne okoliczności, na przykład przyjmowane obecnie leki. Lekarz może również zapytać, czy czyrak występuje u Ciebie po raz pierwszy czy to już kolejny epizod choroby, a także czy występują u Ciebie uczulenia i choroby przewlekłe. Zebranie tych informacji jest konieczne do właściwego postawienia rozpoznania czyraka gromadnego.

W kolejnym etapie diagnostyki lekarz zleca zwykle wykonanie oznaczeń laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, OB i CRP. Ostatnim z zalecanych badań w diagnostyce czyraka gromadnego jest wymaz bakteriologiczny. Pozwala on na szybkie wykrycie metodami mikrobiologicznymi bakterii odpowiedzialnej za infekcję (najczęściej gronkowca złocistego) oraz ocenę jej lekooporności, co umożliwia wdrożenie leczenia celowanego.

Jak wygląda leczenie czyraka?

Leczenie czyraka gromadnego obejmuje stosowanie antybiotyków. Zazwyczaj są to penicyliny i cefalosporyny podawane doustnie lub miejscowo – w postaci maści i kremów. Przy małych zmianach lekarz może też zalecić stosowanie maści ichtiolowej. Jest to substancja działająca bakteriobójczo, przeciwzapalnie i ściągająco. Przy niewielkich krostkach przynosi dużą ulgę i zastosowanie antybiotyków jest zbyteczne. Do innych metod leczenia czyraka gromadnego należą chirurgiczne nacinanie skóry i usuwanie czopa martwiczego.

Ważne jest, aby samodzielnie nie nakłuwać ani nie wyciskać czyraka. Takie czynności mogą spowodować rozwój bakterii i rozprzestrzenienie się infekcji na inne miejsca na ciele. Oprócz opisanych powyżej sposobów leczenia czyraka lekarze zalecają zażywanie preparatów wzmacniających odporność.

Czyrak gromadny a możliwe powikłania

W tym miejscu należy przypomnieć, że czyrak gromadny spowodowany jest infekcją szczepami gronkowca, która wymaga zastosowania silnych antybiotyków. Jeśli leczenie jest nieskuteczne, bakterie mogą przedostać się do krwiobiegu i spowodować zapalenie płuc, szpiku lub wsierdzia oraz sepsę. Są to stany zagrażające życiu. Gronkowiec złocisty wytwarza też toksyny, które mogą prowadzić do zatruć pokarmowych. Warto więc zgłosić się do lekarza po zaobserwowaniu u siebie pierwszych objawów czyraka. Terapii nie wolno przerywać mimo zauważalnej poprawy, ponieważ niedoleczona infekcja bakteryjna może wrócić ze zdwojoną siłą.

Czyrak gromadny – profilaktyka

Ponieważ czyrak gromadny to choroba zakaźna, w jego profilaktyce bardzo ważne jest zachowanie odpowiednich zasad higieny. Konieczne jest mycie rąk płynem antybakteryjnym po każdym dotknięciu miejsca, gdzie rozwija się czyrak. Dzięki temu unikniemy rozprzestrzeniania się gronkowca na inne obszary ciała. Jak tylko czop ropny się opróżni, miejsce to należy zdezynfekować odpowiednim środkiem, a następnie posmarować maścią z antybiotykiem przyspieszającą proces gojenia.

Odzież, pościel i ręczniki, które miały kontakt z chorobowo zmienioną skórą, należy prać w wysokiej temperaturze.

Czyrak gromadny rozwija się u osób z obniżoną odpornością, warto więc rozważyć zażywanie suplementów stymulujących układ immunologiczny.

Autor: Marta Szarawarska

Bibliografia:

1. P. Murray i in., Mikrobiologia, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018, s. 192–207.
2. M. Bulanda i in., Podstawy mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej, PZWL, 2020, s. 136–139.