Jakie są choroby trzustki? Objawy, przyczyny, diagnostyka

Choroby trzustki zaburzają czynność zewnątrzwydzielniczą i wewnątrzwydzielniczą, co jest przyczyną zaburzeń funkcjonowania całego organizmu. Mają one podłoże zapalne lub nowotworowe. W każdym wypadku pojawiają się dolegliwości, których nie można bagatelizować. Zobacz, jakie są objawy chorób trzustki.

Choroby trzustki

Choroby trzustki często wynikają z uszkodzeń spowodowanych szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Najważniejszym z nich jest alkohol spożywany w nadmiernych ilościach. Dużą rolę odgrywają także papierosy (zwiększają ryzyko zachorowania i przyspieszają postęp schorzeń trzustki), kontakt z pestycydami i niektóre leki. W rozwoju chorób trzustki znaczenie mają także:

• urazy mechaniczne jamy brzusznej,
• infekcje wirusowe (m.in. wirusem różyczki, odry, zapalenia wątroby),
• nieprawidłowości w odpływie żółci lub soku trzustkowego,
• zakażenia pasożytnicze (np. glistą ludzką),
• hiperlipidemia lub hiperkalcemia,
• błędy dietetyczne: nadmierne ilości mięsa i węglowodanów oraz nasyconych kwasów tłuszczowych,
• schorzenia innych narządów (np. choroby pęcherzyka żółciowego).

Ważne są również predyspozycje genetyczne. Warto pamiętać, że choroby trzustki często mają wieloczynnikowe podłoże. Niekiedy nie udaje się wskazać konkretnej przyczyny. Wówczas schorzenie trzustki określa się jako idiopatyczne.

Jakie są objawy chorób trzustki?

Objawy chorób trzustki wynikają przede wszystkim z procesu zapalnego lub nowotworowego, który toczy się w tkankach tego narządu. Dolegliwości powoduje też przedostanie się enzymów trzustkowych do okolicznych tkanek. Zdarza się, że schorzenia trzustki początkowo przebiegają bez żadnych dolegliwości, co opóźnia postawienie diagnozy, a tym samym może wpływać niekorzystnie na rokowanie.

Możliwe objawy chorób trzustki to:

• ból w górnej i środkowej części brzucha (może promieniować do kręgosłupa),
• spadek masy ciała,
• wzrost stężenia glukozy we krwi,
• biegunka,
• nudności i wymioty,
• wzrost temperatury ciała,
• ogólne osłabienie,
• brak apetytu,
• wzdęcia i uczucie pełności w nadbrzuszu.

Obecne mogą być także skórne objawy chorób trzustki. Zalicza się do nich świąd oraz zażółcenie skóry. Żółtaczka jest wynikiem ucisku na przewód żółciowy. Zwykle nie ma dużego nasilenia. Przy niektórych schorzeniach trzustki mogącym wystąpić objawem jest zaczerwienienie twarzy, a także krwawe podbiegnięcia wokół pępka.

Zapalenie trzustki

Zapalenie trzustki może mieć charakter ostry lub przewlekły.

Ostre zapalenie trzustki

To choroba charakteryzująca się ostrym stanem zapalnym w obrębie trzustki. Wynika z przedwczesnej aktywacji enzymów, jeszcze zanim opuszczą trzustkę, co skutkuje jej poważnym uszkodzeniem. Niekiedy proces zapalny jest tak silny, że wywołuje uogólnioną reakcję zapalną. Nawet 10% zachorowań kończy się śmiercią.

W większości przypadków omawiane schorzenie trzustki jest spowodowane kamicą żółciową lub spożyciem alkoholu. Przebieg choroby może być bardzo gwałtowny (wraz z rozwojem wstrząsu). Pacjent wymaga hospitalizacji. Leczenie ostrego zapalenia trzustki polega na łagodzeniu objawów poprzez podawanie leków przeciwbólowych. Wskazane są też ścisła dieta i nawadnianie dożylne. Postępowanie terapeutyczne w głównej mierze zależy od stanu chorego.

Przewlekłe zapalenie trzustki

Schorzenie charakteryzuje się postępującym procesem zapalnym w obrębie trzustki, który w efekcie powoduje jej uszkodzenie. Miąższ narządu zostaje zastąpiony włóknistą tkanką łączną. Przestaje on pełnić swoją funkcję zewnątrzwydzielniczą i wewnątrzwydzielniczą. Często powikłaniami przewlekłego zapalenia są cukrzyca i rak trzustki.

Leczenie polega na stosowaniu diety ubogotłuszczowej. Obowiązkowo należy zaprzestać picia alkoholu i palenia papierosów. Ponadto ważna jest terapia bólu metodami farmakologicznymi (jeśli takie postępowanie nie przynosi skutku, to rozważa się metody inwazyjne). Chorym podaje się też substytuty enzymów trzustkowych, aby złagodzić skutki niewydolności trzustki.

Rak trzustki

Jest to nowotwór złośliwy, który wywodzi się z nabłonka. Może być zlokalizowany w różnych miejscach tego narządu, co ma wpływ na objawy. Najczęstszą lokalizacją jest głowa trzustki. Czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania, to:

• palenie tytoniu,
• otyłość,
• cukrzyca typu 2,
• predyspozycje genetyczne.

Większość chorych to osoby po 50. roku życia.

Rak trzustki przez bardzo długi czas rozwija się bez żadnych objawów. Gdy pojawiają się pierwsze dolegliwości, zwykle znajduje się już w zaawansowanym stadium. Z tego powodu rokowanie jest niekorzystne. W Polsce 5-letni wskaźnik przeżycia określany jest na 5-7% .Leczenie polega na całkowitym wycięciu narządu oraz zastosowaniu chemioterapii. Chorzy, którzy nie kwalifikują się do operacji, są objęci opieką paliatywną.

Torbiele trzustki

To schorzenie charakteryzujące się obecnością przestrzeni wypełnionych płynem (wydzieliną trzustkową) wewnątrz lub na zewnątrz trzustki. Dzieli się je na:

• prawdziwe,
• pozapalne.

Prawdziwe torbiele trzustki mają ścianę, która jest zbudowana z nabłonka walcowatego lub jednowarstwowego sześciennego. Mogą być wrodzone, pasożytnicze, spowodowane niedrożnością przewodu trzustkowego lub procesem nowotworowym. Stanowią 50% wszystkich rozpoznanych przypadków. Pozapalne torbiele trzustki nie mają wyraźnej ściany i są skutkiem zapalenia w obrębie trzustki.

Leczenie torbieli trzustki jest zależne od ich przyczyny powstania. Torbiele pozapalne można leczyć endoskopowo, operacyjnie, bądź wykonać nakłucie pod kontrolą badania ultrasonograficznego (USG). W przypadku torbieli podejrzanych o złośliwość postępowaniem z wyboru jest leczenie operacyjne.

Diagnostyka chorób trzustki

Osoby, u których występują objawy wskazujące na choroby trzustki, powinny niezwłocznie udać się do lekarza. Specjalista przeprowadza wywiad i badanie przedmiotowe. Wydaje także skierowanie na szczegółowe testy diagnostyczne, dzięki którym możliwe jest postawienie prawidłowej diagnozy i rozpoczęcie leczenia.

Diagnostyka chorób trzustki obejmuje:

• testy laboratoryjne krwi (morfologię krwi, poziom amylazy i lipazy, stężenie bilirubiny, lipidogram, wskaźniki wątrobowe, CRP),
• USG jamy brzusznej,
• tomografię komputerową,
• badanie histopatolgoiczne.

Diagnostyka chorób trzustki uwzględnia też wsteczną endoskopową cholangiografię. Badanie wymaga podania środka kontrastującego do przewodu trzustkowego. Duże znaczenie diagnostyczne ma ultrasonografia endoskopowa. Ultrasonograficzny endoskop zostaje wówczas wprowadzony do przewodu pokarmowego przez przełyk do żołądka. Badanie umożliwia zobrazowanie trzustki oraz wykonanie biopsji.

Bibliografia

1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika 2017, red. P. Gajewski, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 1075.
2. R. Lipczyński, Wytyczne dotyczące diagnostyki i leczenia przewlekłego zapalenia trzustki, „Gastroenterologia Kliniczna” 2017, t. 9, nr 3, s. 65–93.
3. A. Rogowska, Ostre zapalenie trzustki, „Postępy Nauk Medycznych” 2014, nr 1, s. 17–23.
4. M. Lipiński, G. Rydzewska, Zasady postępowania u pacjentów z przewlekłym zapaleniem trzustki i niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki w praktyce lekarza POZ, „Lekarz POZ” 2018, nr 3, s. 199–203.