Łuszczyca stawów a reumatoidalne zapalenie stawów – co różni, a w czym są podobne te choroby?

Łuszczyca stawów, tak samo jak reumatoidalne zapalenie stawów, to choroba o podłożu autoimmunologicznym. Jednakże w jej przebiegu poza dolegliwościami stawowymi obserwuje się szereg objawów w obrębie płytki paznokciowej. Leczenie obu tych schorzeń opiera się głównie na farmakoterapii. Choroby stawów to patologie w znaczący sposób utrudniające codzienne funkcjonowanie, które w ciężkich przypadkach mogą doprowadzić do niepełnosprawności. Może się tak zdarzyć zarówno w łuszczycy stawów, jak i w wyniku reumatoidalnego zapalenia stawów. Sprawdź, jakie jeszcze podobieństwa, ale i różnice, występują między tymi schorzeniami.

Łuszczyca stawów (łuszczycowe zapalenie stawów) a reumatoidalne zapalenie stawów – tło choroby

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i łuszczyca stawów (łuszczycowe zapalenie stawów, ŁZS) zaliczane są do grupy schorzeń tkanki łącznej. Oba mają podłoże autoimmunologiczne. Oznacza to, że powstają w wyniku nadmiernej, nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego, który wytwarza przeciwciała skierowane wobec własnych komórek. Mimo dziesiątek lat od opracowania pierwszych opisów obu tych schorzeń specjaliści w dalszym ciągu nie są w stanie dokładnie określić przyczyn ich powstania. Najprawdopodobniej rozwijają się one u osób predysponowanych genetycznie, u których zadziałał dodatkowy czynnik. Mogą nim być m.in. narażenie na silny stres, zakażenie bakteryjne lub wirusowe, urazy mechaniczne, niektóre substancje chemiczne i leki (np. sole litu stosowane w psychiatrii czy beta blokery)

Zarówno reumatoidalne zapalenie stawów, jak i łuszczyca stawów to choroby zapalne o przewlekłym charakterze. Jednakże w przebiegu tej drugiej we krwi nie pojawia się czynnik reumatoidalny. Należy dodatkowo podkreślić, że łuszczycowe zapalenie stawów to choroba dotykająca w ogromnej większości, choć nie zawsze, osoby z rozpoznaną łuszczycą i manifestującymi się zmianami łuszczycowymi na płytce paznokciowej lub skórze. To cecha odróżniająca łuszczycę stawów od reumatoidalnego zapalenia stawów. Dlatego w postawieniu diagnozy pomocne okazać się może badanie na łuszczycę.

Zapalenie stawów łuszczycowe a reumatoidalne – objawy chorobowe

Przebieg łuszczycowego zapalenia stawów jest różnorodny, zależny od stopnia zajęcia układu ruchu i innych narządów. Ogólnie, obrazy kliniczne łuszczycowego i reumatoidalnego zapalenia stawów są do siebie podobne. Niekiedy występują nawet problemy z odróżnieniem ich od siebie. W przebiegu obu schorzeń objawy zazwyczaj dotykają w pierwszej kolejności stawów rąk – śródręczno-paliczkowego i międzypaliczkowego bliższego. Jednakże w reumatoidalnym zapaleniu stawów patologie zajmują te same miejsca po obu stronach ciała. Z kolei w łuszczycy stawów objawy mogą koncentrować się wyłącznie po jednej stronie ciała. To bez wątpienia jedna z głównych różnic pomiędzy tymi jednostkami chorobowymi.

Obu chorobom stawów towarzyszy szereg objawów ogólnych. Zaobserwować można takie dolegliwości, jak m.in.: podwyższona temperatura ciała, uczucie zmęczenia, spadek apetytu i tym samym masy ciała. Najbardziej typowe dolegliwości ze strony stawów to: zaczerwienienie okolicy stawu, tkliwość i obrzęk, dolegliwości bólowe, sztywnienia stawów (zwłaszcza poranne, problemy z rozruszaniem stawu, utrzymujące się przynajmniej 30–60 minut po wstaniu), ograniczona ruchomość, w cięższych postaciach deformacje stawów i upośledzenie ich funkcji. Jak wspomniano, w łuszczycowym zapaleniu stawów obserwowane są na ogół łuszczycowe zmiany skórne i w obrębie płytki paznokciowej.

Łuszczyca stawowa a reumatoidalne zapalenie stawów – zmiany mineralizacji kości i choroby tarczycy

Proces zapalny pojawiający się w przewlekłych zapaleniach stawów nie pozostaje obojętny na pozostałe struktury układu ruchu. Wiadomo, że w przebiegu obu porównywanych chorób dochodzi w ciężkich przypadkach do osłabienia siły mięśniowej. Co więcej, wpływają one na metabolizm tkanki kostnej, co prowadzi do zaburzeń mineralizacji i wzrostu ryzyka złamań. Najczęściej stopień mineralizacji kości mierzony jest w obrębie szyjki kości udowej. W przypadku chorych na łuszczycowe zapalenie stawów i reumatoidalne zapalenie stawów wartość tego parametru jest zbliżona.

Poza zmianami kostnymi choroby zapalne stawów mają pewne powiązania z zaburzeniami pracy gruczołu tarczycowego. Zarówno u chorych na łuszczycowe zapalenie stawów, jak i u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów wystąpić mogą przeciwciała anty-TPO, czyli skierowane przeciwko peroksydazie tarczycy (TPO), jednemu z enzymów tarczycy. Wśród chorych na reumatoidalne zapalenie stawów przeciwciała te stwierdza się jednak częściej. Choroby tarczycy mogą komplikować przebieg zapaleń stawów.

ŁZS i RZS – czy są różnice w rozpoznaniu i leczeniu?

W postawieniu diagnozy omawianych chorób stawów wykorzystywane są głównie te same badania. Żadne badanie laboratoryjne nie jest swoiste dla ŁZS. Chodzi o wywiad, badanie kliniczne, badania obrazowe zajętych stawów – jako pierwsze zazwyczaj RTG, USG, w przypadkach wątpliwych – rezonans magnetyczny. Dodatkowo wykonuje się liczne badania laboratoryjne, w tym zwłaszcza: oznaczenie stężenia białka CRP i OB – w obu przypadkach wartości są podwyższone – RF (czynnika reumatoidalnego, występującego u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, a nie na łuszczycę stawów), anty-CCP (przeciwciał przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi, które występują w RZS). W razie potrzeby lekarz zleca dodatkowe testy, przykładowo morfologię krwi (ze względu na wskazanie niedokrwistości charakterystycznej dla chorób przewlekłych) czy kwas moczowy.

Sposób leczenia omawianych schorzeń jest podobny. W obu przypadkach ma charakter kompleksowy, a zastosowanie w nim znajdują: farmakoterapia (głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy, leki modyfikujące przebieg choroby), zaopatrzenie ortopedyczne, odpowiednia dieta, fizykoterapia, ćwiczenia, odpoczynek, wsparcie psychiczne. W cięższych przypadkach wprowadza się leczenie zabiegowe, w tym np.: synowektomię (usunięcie zmienionej błony maziowej), punkcję stawu z usunięciem płynu zapalnego i podaniem leków, endoprotezowanie (usunięcie zniszczonego stawu i wprowadzenie protezy). W obu chorobach trudno mówić o wyleczeniu z uwagi na częste nawroty i problemy w uzyskaniu satysfakcjonujących efektów terapeutycznych.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. M. Krajewska-Włodarczyk, W. Samborski, Porównanie gęstości mineralnej kości u mężczyzn chorych na łuszczycowe zapalenie stawów i seronegatywne reumatoidalne zapalenie stawów, „Rheumatology Forum” 2018, t. 4, nr 1, s. 4–9.
2. M. Majdan, Łuszczycowe zapalenie stawów w gabinecie lekarza specjalisty, PZWL, Warszawa 2020.
3. A. Marcol-Majewska, G. Majewski, P. Kotyla, Reumatoidalne zapalenie stawów – propozycje postępowania diagnostycznego, „Forum Reumatologii” 2017, t. 3, nr 2, s. 88–92.
4. B. Targońska-Stępniak, Reumatoidalne zapalenie stawów u ludzi starszych, „Wiadomości Lekarskie” 2019, t. 72, nr 9, s. 1676–1682.
5. W. Tłustochowicz, J. Świerkot, E. Stanisławska-Biernat, Łuszczycowe zapalenie stawów, „Reumatologia” 2016, supl. 1, s. 22–25.