Neutrofilia – co to jest?

Neutrofilia jest objawem, reakcją organizmu na wiele czynników zakłócających jego stan równowagi, czyli homeostazę. Jest reakcją obronną pozwalającą zwalczyć infekcję czy stan zapalny. Sama w sobie nie powoduje objawów, a sposób leczenia zależy od przyczyny ją wywołującej.

Neutrofilia – definicja

Neutrofilia to zwiększenie liczby neutrofili powyżej przyjętych zakresów, zwykle definiowana jako liczba powyżej 7000 komórek w mikrolitrze.

Neutrofile są jedną z pięciu rodzajów krwinek białych krążących we krwi. Są najliczniejszą grupą stanowiącą u osób dorosłych 60-70% wszystkich krwinek białych. Neutrofilia może pojawiać się w infekcjach, stanach zapalnych i procesach nowotworowych.

Neutrofile pełnią szereg ważnych funkcji w ramach naszego układu odpornościowego. Są pierwszymi komórkami, które pojawiają się w miejscu zakażenia, wchłaniają i trawią mikroorganizmy, a także produkują reaktywne formy tlenu do ich zwalczania. Skutkiem działania neutrofili w miejscu zakażenia jest powstanie biało-żółtej wydzieliny zwanej ropą. Jest ona efektem rozpadu neutrofili wraz ze strawionymi patogenami, a także upłynnionych tkanek objętych procesem zapalnym.

Neutrofile produkowane są w szpiku kostnym, gdzie dojrzewają około 10 dni, następnie przemieszczają się do tkanek obwodowych, gdzie z kolei przebywają 2-3 dni, by ostatecznie trafić do krążenia na 24 godziny. Cały proces produkcji, dojrzewania i migracji neutrofili odbywa się pod wpływem czynników wzrostu i innych substancji regulatorowych zwanych cytokinami.

Większość znajdujących się w krążeniu neutrofili to postać dojrzała z jądrem segmentowanym. Do kilku procent obecnych w krążeniu jest nieco młodszych postaci z jądrem pałeczkowatym. W sytuacjach patologicznych spotykane są jeszcze młodsze, mniej dojrzałe formy: metamielocyty, mielocyty lub promielocyty. Sytuacja taka nazywana jest „przesunięciem w lewo” bądź „odmłodzeniem” w obrazie odsetkowym leukocytów. Obecność komórek blastycznych, czyli najmłodszych postaci neutrofili zawsze powinno skłonić do poszerzenia diagnostyki w kierunku chorób rozrostowych.

Wzrost liczby leukocytów (w tym w większości neutrofili) do wartości kilkudziesięciu tysięcy w mikrolitrze nazywany jest odczynem białaczkowym. Zwykle występuje on razem z przesunięciem w lewo w chorobach o ciężkim przebiegu takich jak: posocznica, gruźlica, choroba nowotworowa (np. żołądka, trzustki). W rozmazie mikroskopowym krwi stwierdzona może być wtedy w cytoplazmie neutrofili obecność ziarnistości toksycznych, ciałek Dohlego czy wodniczek.

„Przesunięcie w prawo” w obrazie mikroskopowym to zwiększony odsetek dojrzałych neutrofili o jądrze wielopłatowym, spotykane jest np. w niedokrwistości megaloblastycznej.

Liczbę neutrofili oraz ich wartość procentową ocenia się metodą automatyczną w analizatorze hematologicznym. Możliwe jest również określenie wzoru odsetkowego poszczególnych populacji krwinek białych w manualnym rozmazie krwi. Są to metody uzupełniające się nawzajem, gdyż oparte na różnych metodach pomiarowych i uwzględniające inne właściwości komórek. W rozmazie manualnym jest możliwa również ocena układu czerwonokrwinkowego i płytkowego, a także stwierdzenie zmian jakościowych występujących w krwinkach białych w tym również w neutrofilach.

Neutrofilia względna i bezwzględna

Wynik morfologii krwi uwzględnia wartości bezwzględne, czyli wyrażone w liczbie komórek przypadającej na mikrolitr (lub milimetr sześcienny). Na wyniku znajduje się również wynik neutrofilii względnej wyrażonej w procentach, obrazujący proporcje między poszczególnymi populacjami leukocytów. Niekiedy patrząc jedynie na wartości procentowe, można odnieść wrażenie, że mamy do czynienia z neutrofilią, podczas gdy w wartościach bezwzględnych mieści się ona w zakresie wartości prawidłowych. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy liczebność pozostałych populacji ulegnie zmniejszeniu.

Neutrofilia – przyczyny

• Ostre zakażenia bakteryjne,
• niektóre zakażenia wirusowe,
• nowotwory w tym nowotwory mieloproliferacyjne (hematologiczne),
• choroby układowe tkanki łącznej (reumatoidalne zapalenie stawów RZS, toczeń układowy rumieniowaty, układowe zapalenie naczyń),
• nadmiar glikokortykosteroidów (zespół Cushinga, terapia sterydami),
• leki: sole litu, adrenalina, beta-mimetyki (stosowane najczęściej jako leki rozszerzające oskrzela), czynniki wzrostu,
• nieswoiste choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego),
• ostre stany chorobowe: napad dny moczanowej, oparzenia, zawał serca, ostre zapalenie trzustki, wstrząs,
• przewlekłe zapalenia wątroby,
• urazy, operacja,
• stres emocjonalny,
• stan po znacznej utracie krwi,
• palenie papierosów,
• otyłość,
• przełom tarczycowy,
• stan po usunięciu śledziony,
• niektóre zatrucia: tlenkiem węgla, metalami ciężkimi,
• ciąża, poród,
• po wysiłku fizycznym,
• po posiłku,
• niepożądane reakcje polekowe, reakcje nadwrażliwości.

Należy pamiętać, że już samo pobranie krwi może być na tyle silnym bodźcem emocjonalnym, który może prowadzić do wzrostu liczby neutrofilów. Również intensywny wysiłek fizyczny skutkuje wzrostem neutrofili. Efekt ten może się utrzymywać nawet kilka godzin od zaprzestania aktywności. Te zjawiska są wyzwalane pod wpływem działania hormonów stresu.

Neutrofilia u dzieci

U noworodków fizjologicznie liczba neutrofili jest zwiększona nawet do 13000 w μl. Najczęstszą przyczyną nagłego wzrostu liczy neutrofili u dzieci są zakażenia zwykle bakteryjne lub leczenie glikokortykosteroidami. W przypadku przewlekłego wzrostu przyczyną jest najczęściej przewlekłe zakażenie czy choroby zapalne jelit (przewlekłe wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Rzadko jest to przewlekła białaczka szpikowa (CML – chronic myelogenous leukemia), która stanowi jedynie 1-3% wszystkich białaczek u dzieci.

Niezmiernie istotne jest wczesne rozpoznanie u dziecka uogólnionej reakcji zapalnej SIRS (sistemic inflammatory response syndrome). Stwierdzenie co najmniej 2 z 3 objawów:

• gorączka >38ºC lub hipotermia <36ºC,
• leukocytoza >12000/μl lub leukopenia < 4000/μl,
• przyspieszenie oddechów i/lub przyspieszenie pracy serca

przy istniejących objawach (np. zapalenie gardła, zapalenie płuc) wskazuje na sepsę.

Neutrofilia – objawy

Sama neutrofilia nie daje objawów, a odczuwane dolegliwości wynikają z choroby podstawowej leżącej u podstaw neutrofilii.

W przypadku infekcji będą to: podwyższona temperatura, osłabienie, złe samopoczucie, powiększenie węzłów chłonnych.

Dla nowotworów charakterystyczne jest: gorączka, nocne poty, niezamierzona utrata masy ciała, łatwe siniaczenie się, częste infekcje, gorączka.

Neutrofilia – leczenie

Zawsze powinna być ustalona przyczyna neutrofilii, a leczenie ukierunkowane na jej usunięcie. Pomocą mogą być badania uzupełniające pozwalające umiejscowić przyczynę:

• markery stanu zapalnego OB, CRP, prokalcytonina,
• badania oceniające pracę nerek i wątroby,
• badania układu krzepnięcia: PT, APTT, fibrynogen, d-dimery,
• badania bakteriologiczne,
• badania obrazowe: RTG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny,
• badania w kierunku chorób rozrostowych krwi: badanie szpiku kostnego, cytometria przepływowa.

Niezwykle istotne jest dokładne zebranie wywiadu przez lekarza dotyczące odczuwanych objawów (rodzaju, intensywności, czasu trwania, okoliczności pojawienia się), stosowanych leków, a także badanie fizykalne obejmujące stan węzłów chłonnych, oznaki infekcji w obrębie gardła, nosa, osłuchiwanie klatki piersiowej, badanie palpacyjne śledziony i wątroby.

Podsumowanie – FAQ

1. Czy neutrofilia zawsze wskazuje na infekcję bakteryjną, czy może być również związana z innymi stanami, takimi jak choroby autoimmunologiczne lub nowotwory?

Neutrofilia oprócz infekcji bakteryjnej może mieć przyczynę w postaci choroby autoimmunologicznej (np. reumatoidalne zapalenie stawów) lub nowotwór. Szczególnie nowotwory hematologiczne mogą powodować wzrost liczby neutrofilii.

2. Jakie leki lub substancje mogą prowadzić do neutrofilii jako efektu ubocznego, i w jaki sposób można zidentyfikować leki odpowiedzialne za ten stan?

Wśród leków, które wywołują neutrofilię, znajdują się: czynniki wzrostu, sole litu, sterydy, beta-mimetyki. Warto sprawdzić jaką substancję czynną ma zażywany lek i jakie mogą być skutki uboczne jego stosowania lub najlepiej zapytać o to swojego lekarza. Należy pamiętać również, że neutrofilia może reakcją nadwrażliwości na działanie leku. Przykładem może być nadwrażliwość na antybiotyki z towarzyszącą wysypką.

3. Czy neutrofilia może być przejściowym stanem fizjologicznym, np. po intensywnym treningu i jak odróżnić ją od przewlekłego wzrostu liczby neutrofili?

Neutrofilia może powstać jako efekt intensywnego wysiłku fizycznego i może utrzymywać się nawet do kilku godzin od jego zakończenia. Przewlekły wzrost neutrofili występuje natomiast w dłuższym przedziale czasu rzędu kilku- kilkunastu dni.

Mgr Renata Grzelik