Objawy zapalenia trzustki, których nie możesz zignorować

Istotą ostrego zapalenia trzustki (ICD-10: K85) jest przedwczesna aktywacja proenzymów trzustkowych, które uszkadzają trzustkę i sąsiadujące narządy. Silna reakcja zapalna może prowadzić do poważnych powikłań i niewydolności wielonarządowej. Objawem zapalenia trzustki jest przede wszystkim silny, ciągły ból, który może promieniować do kręgosłupa, a za znakomitą większość zachorowań odpowiada kamica żółciowa oraz nadużywanie alkoholu. Alkoholizm jest także najczęstszą przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki.

Objawy zapalenia trzustki

Ostrym zapaleniem trzustki (ICD-10: K85) nazywamy ostry stan zapalny trzustki związany z niekontrolowaną aktywacją proenzymów trzustkowych, co prowadzi do uszkodzenia trzustki, sąsiadujących tkanek, a nawet narządów odległych. Objawy zapalenia trzustki to przede wszystkim nagły, silny, przeszywający, narastający i opasujący ból zlokalizowany w nadbrzuszu (nierzadko promieniujący do pleców), nudności, wymioty i wzdęcie brzucha. Często występuje gorączka i przyspieszenie pracy serca, czasami pojawia się żółtaczka, a w ciężkiej postaci może dojść do zaburzeń świadomości, obniżenia ciśnienia, spadku wydalania moczu czy duszności. Rzadkim objawem są zmiany skórne takie jak zaczerwienienie twarzy, krwawe podbiegnięcia wokół pępka oraz w okolicy lędźwiowej.

Przewlekłe zapalenie trzustki związane jest z nawrotowymi epizodami stanów zapalnych, co prowadzi do postępującego włóknienia narządu i jego niewydolności. Przebieg choroby może być różny, ale z reguły obserwuje się nawracające dolegliwości bólowe nadbrzusza, nasilające się po posiłkach (szczególnie tłustych), nudności, wzdęcia i uczucie pełności w brzuchu. Okresowo może pojawić się żółtaczka, a unikanie jedzenia z powodu bólu, prowadzi do niedożywienia. Po upływie jakiegoś czasu (zwykle wielu lat), można zaobserwować objawy zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki (np. biegunki tłuszczowe, cukrzycę).

Zapalenie trzustki – przyczyny

Za zdecydowaną większość ostrych zapaleń trzustki odpowiadają choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych oraz nadużywanie alkoholu. Rzadziej przyczyna jest jatrogenna (czyli będąca niekorzystnym skutkiem leczenia, może się tak zdarzyć po endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej – ECPW) lub idiopatyczna (niewiadomego pochodzenia). Podłożem ostrego zapalenia trzustki mogą być także: hipertriglicerydemia, stosowanie niektórych leków, wady wrodzone, urazy brzucha, infekcje wirusowe, nadczynność przytarczyc i inne.

Na przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki składają się: alkoholizm, palenie tytoniu, hiperkalcemia, hipertriglicerydemia, stosowanie niektórych leków, mutacje genetyczne, wady wrodzone, podłoże autoimmunologiczne, uszkodzenia i niedrożności przewodu trzustkowego i inne. U około 1/3 chorych nie udaje się znaleźć czynnika etiologicznego.

Zapalenie trzustki – badania

Jeśli zaobserwujesz u siebie objawy zapalenia trzustki, koniecznie skontaktuj się ze swoim lekarzem. Na podstawie obrazu klinicznego i badania fizykalnego, lekarz podejmie decyzję odnośnie dalszego postępowania. Badania laboratoryjne wykorzystywane w diagnostyce ostrego zapalenia trzustki to ocena aktywności enzymów trzustkowych: amylazy w surowicy i w moczu oraz lipazy w surowicy krwi. Ponad 3-krotne przekroczenie górnej granicy normy przemawia za rozpoznaniem choroby. Inne badania przydatne w szacowaniu ciężkości schorzenia obejmują morfologię krwi, CRP, prokalcytoninę, mocznik, parametry wątrobowe, LDH i inne. Aby ocenić zmiany zapalne i martwicze w trzustce oraz stan sąsiadujących narządów, wykonuje się badania obrazowe: USG, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, RTG klatki piersiowej lub brzucha czy ECPW, będące równocześnie zabiegiem leczniczym.

W rozpoznaniu przewlekłego zapalenia trzustki kluczowy jest wywiad, obecność objawów i charakterystycznych zmian w badaniach obrazowych. Badania laboratoryjne mają mniejsze znaczenie, bowiem aktywność amylazy i lipazy może być w granicach normy. Pamiętaj, że przewlekłe zapalenie trzustki predysponuje do rozwoju cukrzycy i osteoporozy, wskazane może być więc oznaczenie witaminy D w surowicy i regularne badanie glikemii, które możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Jak leczyć zapalenie trzustki?

Podstawowym postępowaniem w przypadku ostrego zapalenia trzustki jest intensywne dożylne nawadnianie, zwalczanie dolegliwości bólowych oraz zaprzestanie jedzenia do czasu ustąpienia nudności i wymiotów. W zależności od ciężkości choroby, konieczne może okazać się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe oraz antybiotykoterapia. W niektórych przypadkach (np. niedrożność dróg żółciowych, wystąpienie powikłań) stosuje się leczenie endoskopowe lub operacyjne. Ciężki przebieg choroby wymaga intensywnego nadzoru i związany jest z ryzykiem poważnych powikłań.

Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki opiera się na postępowaniu takim jak w ostrym zapaleniu (w przypadku zaostrzeń), leczeniu przeciwbólowym, leczeniu zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej niewydolności narządu oraz bezwzględnym zakazie picia alkoholu i rezygnacji z palenia papierosów. Istotne jest przestrzeganie zdrowej diety, dostosowanej do stanu chorego oraz uzupełnianie niedoboru witamin. U wybranych pacjentów stosuje się leczenie endoskopowe lub operacyjne.

Ostre zapalenie trzustki nie powinno być lekceważone. Ciężka postać tej choroby wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań, niewydolności wielonarządowej, a nawet śmierci. Przewlekłe zapalenie trzustki  prowadzi do trwałej niewydolności narządu i zwiększa ryzyko raka trzustki. Jeśli podejrzewasz u siebie objawy zapalenia trzustki, koniecznie skontaktuj się z lekarzem.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik
• Chirurgia – W. Noszczyk
• Chirurgia – O. J. Garden, A. W. Bradbury, J. L. R. Forsythe, R. W. Parks